พิมพ์หน้านี้ - พระสุธน มโนราห์ คำกลอน ธนุ เสนสิงห์

   ๏ ตั้งต้นความตามนิทานนานนักหนา
   อตีเต “นครอุดรปัญจาล์”
   มีนามาลือเลื่องประเทืองไผท

   ๏ ทั่วทุกแหล่งแห่งหนชนผาสุก
   นิรทุกข์เนิ่นนานกาลสมัย
   ดินอุดมน้ำดีกว่าที่ใด
   พืชพรรณไม้ดอกผลมีบริบูรณ์

   ๏ “ท้าวอาทิตยวงศ์” องค์กษัตริย์
   ครองสมบัติกรุงไกรเลิศไอศูรย์
   ทศพิธราชธรรมเรืองจำรูญ
   ทรงเกื้อกูลถึงร้อยเอ็ดนครา

   ๏ คู่องค์เอกอัครมเหสี
   “นางจันทราเทวี” ศรีสง่า
   น้ำพระทัยใฝ่ธรรมล้ำเมตตา
   ปวงประชาเชิดชูคู่ราชัน

        ๏ จิรกาลนานมาพารานี้
   ปราจีนทิศสถิตที่สระสวรรค์
   สีสายน้ำงามตระการปานอำพัน
   นับอนันต์โกสุมปทุมมาลย์

   ๏ รายรอบสระสวรรค์มากพันธุ์ไม้
   ร่มรื่นแท้แลวิไลยิ่งไพศาล
   ใจกลางสระเป็นประตูสู่บาดาล
   จึงพบพานจอมนาคาผู้อารี

   ๏ นาคฉายาว่า “ท้าวชมพูจิต”
   ไร้เดชฤทธิ์แต่นำหนุนบุญวิถี
   บำเพ็ญศีลอวยทานด้านความดี
   จึงเป็นศรีแห่งสระประจำเมือง

   ๏ มักจำศีลสงบกายใต้หว้าใหญ่
   ชนทั่วไปสักการมานานเนื่อง
   อำนวยพรนคร รัช ราษฎร์รุ่งเรือง
   บุญประเทืองด้วยนาคาบารมี

      ๏ ยามน้ำแล้งพญานาคปากให้น้ำ
   ชลชื่นฉ่ำทั่วแดนดินทุกถิ่นที่
   น้ำมากพลันผันธาราเมืองนาคี
   ชั่วตาปีมิวิตกอุทกภัย

       ๏ ประจำปีมีงานการบวงสรวง
   กิจทั้งปวงเสริมกุศลดลสุกใส
   เพิ่มพระเกียรติกษัตราลือชาไกล
   ชาวเวียงชัยวัฒนาสถาวร

๏ คืนหนึ่งพระมเหสีมีนิมิต
   ชวนให้คิดแปลกมิเคยเลยแต่ก่อน
   ว่าเทวามาอุ้มองค์เอมอร
   เหินฟ้าจรสู่วนหิมวันต์

        ๏ วางพระองค์ให้ทรงคชสารศิลป์
   เที่ยวชมถิ่นพิไลกลางไพรสัณฑ์
   ผ่านสระใหญ่ช้างถวายบุษบัน
   อัศจรรย์สุบินสิ้นราตรี

       ๏ อุษาสางปรึกษาพระฤๅสาย
   อยากทราบคำทำนายให้ถ้วนถี่
   ด้วยครุ่นคิดจิตวุ่นวายร้ายหรือดี
   จอมธานีสั่งหาโหราจารย์

        ๏ โหราเฝ้าจึงเล่าความตามที่ฝัน
   ฤกษ์ยามอันทรงสุบินสิ้นโวหาร
   เมื่อโหรรับพระราชโองการ
   ทูลภูบาลถ้อยความตามตำรา

        ๏ “คำทำนายถวายไท้ในการณ์นี้
   พระองค์มีโชคอนันต์อันเลอค่า
   ดั่งจำนงทรงครรภ์พระราชบุตรา
   จุติตรงลงจากฟ้าสุราลัย

๏ ทรงบุญญาธิการปานโกสินทร์
   ครองแผ่นดินสืบสายปลายสมัย”
   พอจบคำทำนายพระภูวไนย
   ดวงฤทัยแช่มชื่นรื่นสราญ

       ๏ ทรงถนอมกล่อมขวัญพระครรภ์อ่อน
   งดเผ็ดร้อนเสวยพระกระยาหาร
   ทศมาสมาถึงซึ่งวันวาร
   พระประสูติกาลมานอานันท์

       ๏ พร้อมธนสมบัติพิพัฒน์เลิศ
   การณ์บังเกิดขุมทองผ่องสีสัน
   ทั้งสี่มุมปราสาทพิลาสสุพรรณ
   ดุจเทวัญประทานกาญจนา

        ๏ ยังปีติยินดีที่ยิ่งล้น
   ถึงปวงชนญาติพงศ์ร่วมวงศา
   องค์ทรงธรรม์รับขวัญพระลูกยา
   ให้นามว่า “สุธนราชกุมาร”

        ๏ ศุภลักษณ์วิไลเลิศในภพ
   ทรงคุณครบบุญฤทธิ์พิสิฐพิศาล
   เจริญวัยราชัยหาพระอาจารย์
   ผู้เชี่ยวชาญวิชามาเป็นครู

๏ สอน“ไตรเพท”“คัมภีร์พระเวท”ศาสตร์
   พระสามารถเรียนไวใครมิสู้
   ผู้สอนสั่งทั้งมวลล้วนเชิดชู
   เป็นวิญญูองค์เอกอเนกอนันต์

   ๏ ทั่วธานินทร์สิ้นครูผู้ใดสอน
   ลาบิดามารดรจรไพรสัณฑ์
   หมายทิศาปาโมกข์โลกอภิวันท์
   คือยุคันต์* อาจารย์ชาญวิชา

   ๏ เอกาองค์บุกพงไพรใจหาญฮึก
   ธนูศาสตร์ล้ำลึกหมายศึกษา
   แล้วสมหวังดั่งคิดด้วยกฤษฎา
   พบมหาโยคีที่เกริกไกร

   ๏ จึงฝากตัวเป็นศิษย์เรียนศรศิลป์
   สมดั่งจินต์มุ่งมั่นแลฝันใฝ่
   ทรงศึกษาจริงจังอย่างตั้งใจ
   สำเร็จได้ดังปองเพียงสองปี

   ๏ วันกราบลาพระอาจารย์ท่านกล่าวว่า
   “จะนำพาขึ้นยอดคีรีศรี
   สู่อาศรมศรศักดิ์สิทธิ์เลิศฤทธี
   ในนั้นมีศาสตร์อมร “ศรศิลป์ชัย”

๏ ผู้เรียนจบการศึกษามาก่อนก่อน
   ต่างหมายปองครองศรที่ยิ่งใหญ่
   แต่ผันผ่านนานปีมิมีใคร
   น้าวคันศรนี้ให้โก่งได้เลย

   ๏ สายศรแกร่งปานเหล็กกล้าหนักกว่าหิน”
   พระสุธนได้ยินโยคีเอ่ย
   จึงตั้งจิตพิษฐานกาลก่อนเคย
   สร้างบุญไว้ขอได้เชยชมฤทธา

   ๏ หยิบคันศรขึ้นจับกระชับมั่น
   แล้วน้าวคันศรสมมาดปรารถนา
   แผลงศรศิลป์บินไปในเมฆา
   แผดเสียงก้องท้องวนาผาสะท้าน

   ๏ แล้วลูกศรย้อนคืนแหล่งสำแดงฤทธิ์
   เป็นนิมิตคู่บุญญามาสมาน
   องค์โยคีมีวาจาสาธุการ
   “เทพประทานจงน้อมนำประจำกาย

   ๏ พิชิตมารสานคุณธรรมนำชาวโลก
   พ้นทุกข์โศกสุขสันต์กันทั้งหลาย
   ศาสตราหรือคืออำนาจฉกาจร้าย
   พึงมีจิตคิดหมายใช้ด้านดี

   ๏ อำนาจอยู่กับผู้ที่มีธรรมะ
   ธรรมย่อมจะนำมงคลดลสุขี
   ถ้าอธรรมดำรงไว้ให้ราคี
   อันหลักนี้พึงดำริซึ้งนิยาม

   ๏ พระบุตราได้มาครองต้องมีจิต
   สุจริตประจักษ์ไปในโลกสาม
   เทพบันดาลประทานให้ผู้ใจงาม”
   พอจบความกราบลาคืนธานี

   ๏ มิทันพลบพบพรานไพรแปลกใจนัก
   มานั่งดักหนทางกลางไพรศรี
   เมื่อประจันพลันพรานอัญชลี
   พระจึงมีพจนาปุจฉาไป

   ๏ “ทำธุระอะไรที่ในป่า
   เป็นนักล่ามิเห็นมีเนื้อที่ไหน
   หรือเพียงหาพวกยาสมุนไพร
   แล้วเหตุใดที่มานั่งท่ากัน”

   ๏ “กระหม่อม พรานบุญฑริก ขอรับ
   หากินกับไพรสาณฑ์นานเหลือนั่น
   สารพัดสัตว์ตื่นหนีทุกชีวัน
   ด้วยเสียงลั่นเมฆาศรนารายณ์

๏ ปู่เล่าเรื่องศรศิลป์ชัยไว้นานมาก
   ใจจึงอยากอภิวันท์ดังมั่นหมาย
   กระหม่อมนี้มีธนูเคียงคู่กาย
   ลูกผู้ชายสายเลือดพรานชาญพนา

   ๏ เมื่อรู้องค์ทรงชัยได้ศรศิลป์
   คู่กายินสมศักดิ์อนรรฆค่า
   ที่กระทำด้วยดำริมุทิตา
   มิได้คิดริษยาใจอาธรรม์”

   ๏ พระสุธนยลท่าทีวจีขาน
   จึงตอบพรานด้วยวาทะสมานฉันท์
   “ทำสัตว์ตื่นก็ขอให้อภัยกัน
   มิหมายเป็นเช่นนั้นด้วยฉันทา

   ๏ แม้นเรารักธนูมั่นกันทั้งสอง
   ควรปรองดองผูกสัมพันธ์กันเถิดหนา
   อาวุโสท่านแน่นอนเกิดก่อนมา
   ละยศถาฯ ขอเรียกขานพี่พรานบุญ

   ๏ มีสิ่งหนึ่งสิ่งใดในภายหน้า
   ร่วมสัญญากันไว้หมายเกื้อหนุน
   เดือดร้อนใดให้ช่วยเหลืออยากเจือจุน”
   มอบการุณย์แล้วเอ่ยลาคืนนาคร

๏ พรานบุญแสนซาบซึ้งตราตรึงจิต
   ด้วยมิคิดได้รับเกียรติมาแต่ก่อน
   จึงหมอบราบกราบก้มพนมกร
   กล่าวสุนทรตอบไปใจตื้นตัน

   ๏ “ขอร่วมทางกลับเคหาในครานี้
   ต่อไมตรีมิตรใหม่ให้คงมั่น”
   พระสุธนมิขัดตัดสัมพันธ์
   จึงชวนกันคืนนครอุดรปัญจาล์

   ๏ ร่วมกินร่วมค้างหว่างไพรพฤกษ์
   เรื่องใดนึกข้องจิตคิดปุจฉา
   พรานเล่า “มีลูกเมียพร้อมหน้าพร้อมตา
   อยู่ชายป่าฐานะก็พออยู่ดี

   ๏ แต่หม่อมฉันนั้นนิสัยติดไพรสัณฑ์
   อยู่เคหาถ้านานวันปานไฟจี้
   เมื่อเข้าป่าผาสุกทุกข์มิมี
   ใช้ชีวีจัดเจนตระเวนไพร”

   ๏ ถามถึงองค์ชายาพระสุธน
   “คงมากมายหลายคนด้วยหาได้
   สาวร้อยเอ็ดนครามิว่าใคร
   ปลงฤทัยอยู่ใต้เบื้องพระบาทา”

๏ พระสุธนจึงมีวาทีตอบ
   “มิชื่นชอบหญิงใดในโลกหล้า
   แม้จำนงคงไม่ถึงซึ่งเวลา
   มิต้องตาต้องจิตเหมือนปิดใจ

        ๏ สักวันคงพบเนื้อคู่ชื่นชูชิด
   ฉันมิใช่ไร้ดวงจิตพิสมัย”
   เหมือนเปิดอกคุยกันพร้อมครรไล
   เผยความนัยแก่มิตรมิปิดบัง

       ๏ จนมาถึงซึ่งนิเวศเขตไพรสณฑ์
   ทางสองแพร่งแห่งหนคนละฝั่ง
   กล่าวอำลาพาทีไมตรียั้ง
   พระสุธนมุ่งสู่วังเมืองปัญจาล์

        ๏ ขึ้นเฝ้าพระชนก ชนนีท่าน
   รื่นสราญเชิดศักดิ์ยิ่งนักหนา
   เป็นเอกองค์มงกุฎราชบุตรา
   ทรงเดชาประเทืองเลื่องไผท

        ๏ กาลภายหน้าปกไพร่ฟ้าประชารัฐ
   เป็นกษัตริย์โลกเชิดชูผู้ยิ่งใหญ่
   สืบสันตติวงศ์องค์ราชัย
   คือนิรัติศัยแห่งวงศ์วาน

๏ กล่าวถึงอีกเมืองซึ่งชื่อพ้อง
   “ปัญจาละ” ที่สองใหญ่ไพศาล
   อยู่ทิศประจิมแดนแสนกันดาร
   ด้วยราชันนั้นใจพาลถืออาธรรม์

   ๏ เกิดข้าวยากหมากแพงทุกแห่งหน
   ประชาชนทุกข์เข็ญทั่วเขตขัณฑ์
   ต่างนครอุดรปัญจาล์นั้น
   จึงพากันทยอยโยกย้ายไป

   ๏ ที่ทุกข์ร้อนหมายผ่อนคลายไปหาเย็น
   นั้นย่อมเป็นปกติแห่งวิสัย
   ชาวปัญจาล์ประจิมน้อยเหลือใจ
   องค์ราชันนั้นแจ้งนัยเหตุคดี

   ๏ หลังประชุมเสนามหาอำมาตย์
   เพิ่งสามารถรู้ความตามวิถี
   ว่าเหล่ามวลมหาประชาชี
   ย้ายถิ่นหนีทุกข์ยากจากพารา

   ๏ สู่อุดรปัญจาล์นาครสวรรค์
   ที่พืชพันธุ์อุดมสมบูรณ์กว่า
   ดินน้ำดีด้วยบารมีจอมนาคา
   ผู้ขึ้นมาทำหน้าที่บริบาล

   ๏ ราชาฟังดังนั้นพลันกริ้วเหลือ
   นาคโอบเอื้อมิมาถึงถิ่นสถาน
   บริภาษจอมนาคาว่าสาธารณ์
   กระทำการโดยฉันทาถืออาธรรม์

   ๏ จึงระดมพราหมณ์ที่มีพระเวท
   มากฤทธิ์เดชยิ่งใหญ่ในเขตขัณฑ์
   ให้เข้ามารวมกลุ่มประชุมประชัน
   เพื่อคัดสรรผู้อาสาจับนาคี

   ๏ เมื่อได้พราหมณ์ตามจิตที่คิดหมาย
   จอมราชันบรรยายให้หน้าที่
   “จับเป็นมาก็ได้ตายก็ดี
   รางวัลมียศศักดิ์มากตอบแทน”

   ๏ พราหมณ์ทูลลาคลาไคลมิได้ช้า
   มุ่งอุดรปัญจาล์ทำตามแผน
   สืบถามหาสระน้ำประจำแดน
   จนมั่นแม่นโคนหว้าใหญ่รอยไม่จาง

   ๏ จึงทดลองมนตรากับยาสั่ง
   พ่นลงยังสระใหญ่ใสกระจ่าง
   ในฉับพลันธารพลุ่งไอฟุ้งคว้าง
   จากใจกลางสระงามน้ำขุ่นตม

๏ พราหมณ์ปลื้มใจในวิชาฤทธิ์ยาขลัง
   มีพลังเหมือนหมายใจสุขสม
   จวนจะค่ำทำเพิงค้างกางฝนลม
   ทวนอาคมคาถาวิชามาร

   ๏ วางแผนมั่นเข้าวันใหม่เข้าในป่า
   เก็บว่านยาพิษร้ายเพียงไฟผลาญ
   มากพอที่บีฑานาคามลาน
   จึงเริ่มงานที่เป็นไปดั่งใจคิด

   ๏ แลถึงคราพญานาคราช
   ต้องมนตราพยาบาทนั่งไม่ติด
   ร้อนรุ่มนักดังอัคคีเผาชีวิต
   ปานเข็มพิษทะลวงดวงฤทัย

   ๏ เกิดสังหรณ์ร้อนจิตผู้คิดร้าย
   มุ่งทำลายด้วยเวทเดชยิ่งใหญ่
   อยากให้การณ์อันระแวงนั้นแจ้งใจ
   จึงคลาไคลขึ้นเหนือพื้นปฐพี

   ๏ แล้วจำแลงแปลงกายเป็นชายหนุ่ม
   มาดักซุ่มดูลาดเลาเฝ้าพื้นที่
   หาพบเห็นผู้ใดใจมิดี
   ไม่อยากรอจรลีตามร่องรอย

[/color][/size]

๏ ได้พบพราหมณ์หมองูพักอยู่ยั้ง
   รู้ผู้ที่มีพลังต้องร้างถอย
   อกประอุกทุกข์ใหญ่มิใช่น้อย
   เสโทย้อยย่ำย่างตามทางมา

   ๏ ดังกุศลผลบุญหนุนนำให้
   พบพรานไพรพอดีที่ชายป่า
   จึงทักทายไต่ถามความนานา
   “ท่านเป็นชาวพาราแห่งใดฤๅ”

   ๏ พรานบุญตอบมอบน้ำใจไม่เย่อหยิ่ง
   ตามความจริงจากใจอันใสซื่อ
   “ชาวอุดรปัญจาละนามระบือ
   ชนเลื่องลือแดนอุดมสมบูรณ์ดี”

   ๏ “เหตุจากไหนใครบันดาลเช่นนั้นได้
   จึงปลอดภัยไร้ทุกข์เป็นสุขศรี”
   พรานบุญตอบ “เป็นความชอบของนาคี
   บารมีปกปักรักษ์มานาน”

   ๏ “ถ้าจู่จู่มีผู้จ้องปองร้ายนาค
   มีฤทธิ์มากเกินที่นาคีต้าน
   ความคิดเห็นเป็นไฉนในดวงมาน
   แม้นเหตุการณ์คับขันกระนั้นแล้”

   ๏ พรานบุญว่า “หามีใครในเมืองนี้
   ความคิดมีอย่างท่านนั้นกล่าวแน่
   หรือว่าคนคนนั้นคือท่านแท้
   ที่แปลกหน้ามาตั้งแง่ให้งวยงง

   ๏ ต้องม้วยมรณ์ด้วยศรพรานเป็นการตอบ
   คิดมิชอบกับนาคาค่าสูงส่ง”
   เห็นท่าทีที่รักกันเป็นมั่นคง
   ดังจำนงนาคจำแลงเลิกแปลงกาย

   ๏ เป็นนาคีแล้วมีคำพร่ำเฉลย
   ว่า “ท่านเอ๋ยเราทุกข์สุขสลาย
   ด้วยมีพราหมณ์มากฤทธิ์ใช้พิษร้าย
   ย่ำกล้ำกรายกายินถึงวิญญาณ์

   ๏ เขาตั้งหลักพักกายชายไพรศรี
   คงเตรียมการณ์ผลาญชีวีเราวันหน้า
   ขอไหว้วานท่านด้วยช่วยเมตตา
   เรานาคานี้จะเทิดพระคุณ”

   ๏ พรานแน่ชัดว่าสัตย์จริงมินิ่งอยู่
   ขออาสามาเป็นผู้ช่วยเกื้อหนุน
   จะปกปักรักษ์นาคาที่การุณย์
   คอยค้ำจุนปัญจาล์มาเนิ่นนาน

๏ “ท่านจงกลับคืนวังตั้งใจเถิด
   เหตุร้ายใดจักไม่เกิดขึ้นกับท่าน
   ข้าจะเฝ้าสระเอาไว้ป้องภัยพาล
   ถ้าใครมากระทำการอันพิกล

   ๏ ต้องม้วยมรณ์ด้วยศรพรานผลาญชีวิต
   สมโทษทัณฑ์ที่มันคิดอกุศล”
   นาคาว่า “ถ้าทำร้ายก่อนคลายมนต์
   เราต้องทุกข์รุกรนนานนิรันดร์

   ๏ ควรสำทับกับเขาให้คลายมนต์ก่อน
   ตามขั้นตอนน้ำในสระจะแปรผัน
   ไว้ชีวีดีหรือไม่ต่อไปนั้น
   มิกีดกันท่านตามจิตพินิจความ”

   ๏ ตกลงได้เหมือนดังที่ตั้งจิต
   วิเคราะห์กิจถ้วนถี่มิหยาบหยาม
   เขาก็ศิษย์มีครูมิวู่วาม
   ต้องทำตามแผนการวางงานไว้

   ๏ จำประจัญมันผู้ที่มีจิตต่ำ
   มายีย่ำผู้ทำดียอมมิได้
   มิประมาทรู้ว่าพลาดอาจมีภัย
   จึงซุ่มกายภายในร่มไม้บัง

๏ หลังอุษามาอีกวันไม่ทันสาย
   เห็นพราหมณ์ร้ายผู้ที่มีมนต์ขลัง
   แบกกิ่งไม้สะพายถุงพะรุงพะรัง
   แล้วมาตั้งศาลเพียงตาหน้าสระงาม

   ๏ เริ่มพิธีพลีกรรมทำคุณไสย
   พ่นลงไปจนจบคำรบสาม
   น้ำพวยพุ่งฟุ้งไอสมใจพราหมณ์
   ว่านพิษตามลงเติมเพิ่มพลัง

   ๏ พรานบุญเห็นเป็นพราหมณ์ร้ายไม่ผิดพลาด
   ประชิดพลันสันดาบฟาดลงกลางหลัง
   พราหมณ์ฟุบลงยังคงซัดหมัดอีกครั้ง
   แต่ก็ยั้งมิให้ถึงวายชนม์

   ๏ ตีนเหยียบบ่ามือคว้าหัวห้ามตัวถอย
   จ่อคอหอยด้วยดาบกำราบก่น
   พราหมณ์กลัวเสียชีวินสุดดิ้นรน
  ขอปรานีชีวิตตนพัลวัน

   ๏ พรานตะคอกบอกอยากมีชีวีต่อ
   อย่ารั้งรอคลายมนตราฝังอาถรรพ์
  มิอาจเบี่ยงบ่ายได้ในครานั้น
   รับปากพลันยันกายตั้งนั่งภาวนา

   ๏ พรานจ้องสระน้ำใหญ่ไอฟุ้งอยู่
   ประเดี๋ยวดูระงับหายปลายคาถา
   จึงมั่นใจพราหมณ์ร้ายคลายมนตรา
   มิรอราดาบสะบัดตัดคอพราหมณ์

   ๏ “ประเพณีตีงูให้หลังหัก
   ปู่สั่งนักย้ำเน้นเป็นข้อห้าม
   ช่วงเวลาเข้าตาอับกลับอ่อนตาม
   พอก้าวข้ามภาวะอันตราย

   ๏ คิดเรื่องหลังครั้งเก่าทำเอาแค้น
   ถ้าหากแม้นมีโอกาสดังมาดหมาย
   จักหวนย้อนมาย้ำคิดทำลาย
   จึงความตายนั้นแท้ควรแก่การณ์

   ๏ เพราะทำตัวชั่วช้าอาญาหนัก
   ใจคิดจักทำลายหมายประหาร
   ถึงเทพไทไม่เมตตาคนสาธารณ์
   รับโทษฐานเลวทรามตามกฎกรรม”

   ๏ จอมนาคาในครานั้นอาการร้อน
   ค่อยค่อยผ่อนกลายเป็นเย็นชื่นฉ่ำ
   รู้มนตราราคีที่กระทำ
   ได้คืนคำคลายสิ้นแสนยินดี

   ๏ แปลงเป็นหนุ่มหน้ามนเหมือนคนก่อน
  จึงรีบจรขึ้นตรวจตราหน้าสระศรี
  เมื่อได้พบโดยพลันพรานบุญชี้
  ให้ดูผีศัตรูผู้คิดร้าย

   ๏ จอมนาคีดีใจปานได้แก้ว
“เป็นพระคุณบุญแล้วหนอสหาย
  ให้เราได้แทนคุณท่านอันมากมาย
  มิกลับกลายยึดมั่นคำสัญญา

   ๏ แต่เราสองต้องช่วยกันจัดการศพ
  อย่างเคารพศัตรูร้ายวายสังขาร์
  คิดอภัยไม่ขอต่อเวรา
  ปล่อยเป็นเหยื่อแร้งกาไม่น่างาม”

   ๏ ช่วยกันเคลื่อนศพไปสู่ไพรสัณฑ์
  ห่างสระนั้นฝังให้มิได้หยาม
  สำเร็จการพรานจะไปไกลเขตคาม
  นาคเอ่ยนามพรานว่า “มหามิตร

   ๏ ขอร้องให้ได้แทนคุณเพื่อนบุญเถิด
  น้ำใจท่านนั้นประเสริฐแสนซึ้งจิต
  ที่เมตตาอารีต่อชีวิต
  เชิญสถิตสุขอุรา ณ บาดาล”

๏ พรานเกรงใจไม่ปัดขัดประสงค์
   เจ้านาคาพาลงสระพิศาล
   ถึงวังทองมองอร่ามงามตระการ
   ร่วมปฏิสันถารสมานกัน

   ๏ เชิญพรานไพรให้นั่งบัลลังก์คู่
   หมายเชิดชูเกียรติมิตรสนิทมั่น
   พรานบุญค้าน “ท่านนะหรือคือราชัน
   ข้าต่ำชั้นเพียงพรานไพรไม่บังควร”

   ๏ “ท่านผู้ที่มีคุณนำหนุนนัก
   เรื่องยศศักดิ์ฐานะคนละส่วน
   อย่าให้เสียแรงรักที่ชักชวน
   เลิกเรรวนพึงสดับรับรางวัล

   ๏ ให้ท่านครองอาณาห้าปราสาท
   ดำรงราชเวียงชัยไอศวรรย์
   ห้าร้อยนางนาคีโสภีพรรณ
   จักคัดสรรเป็นบริจาริกา”

   ๏ พรานสนองน้ำใจไม่อาจขัด
   ครองสมบัตินาคีอันมีค่า
   อยู่ได้เจ็ดราตรีเจ็ดทิวา
   เฝ้าทูลลาเจ้าบาดาลกลับบ้านเมือง

๏ จอมนาคาว่า “ขัดข้องหมองสิ่งไหน
   จักดูแลแก้ไขได้ทุกเรื่อง
   สิ่งใดผิดมิตรบุญจึงขุ่นเคือง
   คิดย่างเยื้องคืนหลังดังวาที”

   ๏ พรานพรรณนา “หามีที่ข้องขัด
   สารพัดสิ่งอำนวยอวยสุขี
   แต่วาสนาข้าน้อยด้อยเพียงนี้
   น่าจะมีความสุขกลับทุกข์ทน

   ๏ ห่วงเมียลูกผูกใจไม่ห่างหาย
   อยู่นานช้าจะว่าตายกลางไพรสณฑ์
   อีกอย่างข้าลาไพรใจกังวล
   ด้วยเป็นคนเคยชินถิ่นวนา”

   ๏ “เพื่อนไปดีก็มิขัดอัชฌาศัย
   แก้วแหวนใดสมบัติปรารถนา
   นับโกฏิมอบตอบแทนให้ไปขายค้า
   เพื่อนำพาบำรุงบำเรอตน”

   ๏ พรานบุญว่า “ข้าดำรงอยู่พงไพร
   ทรัพย์มากไปใครเห็นเป็นฉงน
   ขอเพียงนิดติดมือไปไม่มากล้น
   พอคลายจนเมียลูกสุขสบาย”

๏ “จักคิดอ่านฉันใดตามใจท่าน
   แม้นทัดทานรั้งอยู่ดูเสียหาย
   การณ์จากไกลไมตรีมีมิกลาย
   ยังจักหมายแทนคุณเกื้อหนุนกัน

   ๏ กาลข้างหน้าคราใดท่านได้ทุกข์
   ขอดลสุขดำรงอยู่คงมั่น
   ดั่งจำนงจงมาหน้าสระพลัน
   กู่กระชั้นสัญญาณขานสามลา

   ๏ แม้มิพบเห็นใครผู้ใดอยู่
   นายประตูจักนำท่านนั้นมาหา”
   ตกลงกันเป็นคำมั่นคำสัญญา
   นาคนำพาขึ้นบนพื้นปฐพี

   ๏ กล่าวคำลาพากันคืนพื้นเพเก่า
   ถิ่นลำเนาเคยอาศัยได้สุขศรี
   เมื่อรำพึงถึงในใจคนนี้
   บ้านคือที่ครองสุขทุกชีวัน

   ๏ ดั่งสัตว์พรากจากดงอยู่กรงทอง
   ย่อมหม่นหมองครองทุกข์สิ้นสุขสันต์
   ถิ่นกำเนิดเกิดกายทั้งหลายนั้น
   สายใยรักผูกพันมั่นมิเลือน

   ๏ พรานบุญถึงเคหาภรรยาเห็น
   สิ้นลำเค็ญสุขใดไม่แม้นเหมือน
   แม้ไม่เหลือเนื้อ ยา คืนมาเรือน
   เล่าเรื่องเยือนแดนนาคาเมืองบาดาล

   ๏ มอบแก้วแหวนเงินทองของเมืองนาค
   เห็นไม่มากแต่มูลค่ามหาศาล
   เมียพรานบุญสุขสบายไปอีกนาน
   เกินกว่าการล่าเนื้อเพื่อยังชนม์

   ๏ อันพรานไพรมิใจต่ำความโลภหลาย
   คนมากมายหยามหมิ่นสิ้นกุศล
   ผู้ย่ำยีชีวิตจิตมืดมน
   การมองคนผิวเผินจะเกินจริง

   ๏ อยู่มินานพรานบุญวุ่นใจนัก
   แม้นอนพักเคหาน่าสุขยิ่ง
   สัญชาตญาณพรานไพรไม่อาจทิ้ง
   อยากเอนอิงในพนาคาคบไม้

   ๏ จึงสั่งเสียลูกเมียว่า “ในครานี้
   เงินทองมีพอเพียงเลี้ยงตนได้
   เข้าดงดานนานกว่าคราใดใด
   ถึงแดนไกลที่ไม่เคยเลยก่อนมา

   ๏ แดนดงริมหิมพานต์อันลึกล้ำ
   เพียงยินคำคนครั้งเก่าเล่านักหนา
   อยากจะไปให้เห็นเป็นบุญตา
   แนววนาวิจิตรพิสดาร”

   ๏ เตรียมธนูหน้าไม้ของใช้สอย
   เผือก มัน กลอยหาได้หว่างไพรสาณฑ์
   เสบียงกรังทั้งหยูกยาที่อาธาร*
   เมื่อจัดการครบครันจึงผันจร

   ๏ เบนหน้าบ่ายไปสู่อุดรทิศ
   เขตป่าปิดเดินยากมากสิงขร
   ด้วยจิตพรานผู้ชาญป่ามิอาทร
   เที่ยวแรมรอนนอนวนาหลายราตรี

   ๏ จนลุล่วงห้วงน้ำงามประหลาด
   รุกขชาติแปลกตากว่าทุกที่
   ดุจเทวัญสรรค์บุปผาสุมาลี
   หลากหลายสีชื่นฉมชวนดมดอม

   ๏ น้ำใสสวยด้วยกลุ่มปทุมมาศ
   ดารดาษอุบลบานซ่านกลิ่นหอม
   ดุจแข่งขันกันชูกรอันอ่อนน้อม
   สะพรั่งพร้อมชมเพลินจำเริญใจ

   ๏ ใกล้เวลาสายัณห์กระชั้นนัก
   หาที่พักสักคราค่อยมาใหม่
   มองที่เหมาะจำเพาะค้างมิห่างไกล
   ลัดเลาะไปพบอาศรมบรมมุนี

   ๏ พรานสบายใจนักขอพักค้าง
   มิเดือดร้อนนอนห้างให้ยากที่
   เดินมุ่งหน้าไปหาเจ้ากุฎี
   วันทาพระฤษีมีเมตตา

   ๏ พรานบุญถามความเป็นผู้อยู่โดดเดี่ยว
   “ภาระเกี่ยวภักษาหารใครสรรหา
   ยามเจ็บป่วยใครช่วยอวยหยูกยา
   เหล่าสัตว์ร้ายมีไหมมาบีฑากาย ”


   ๏ พระมุนีชี้แจง “แหล่งอาหาร
   ทุกวันวารขบฉันนั้นเหลือหลาย
   เลือกเพียงผลที่หล่นพื้นดื่นกระจาย
   ทั้งลิงป่ามาถวายให้ทุกวัน


   ๏ ส่วนหยูกยานานาพรรณสมุนไพร
   เกินต้องการสัญจรในพนขัณฑ์
   ทุกก้าวย่างมิห่างยาสารพัน
   ต่างสามัญพิเศษเวชวนา

   ๏ สัตว์ร้ายใดไม่บีฑาวิสาสะ
   เบียดเบียนละทุกสิ่งอหิงสา
   การป้องกันนั้นหรือคือเมตตา
   มิได้มีเดชามาค้ำชู

   ๏ แล้วโยมเป็นพรานไพรหรือไรเล่า
   มิหาบเขา หนังใดสงสัยอยู่
   เดินเข้าดงหลงผิดทิศมิรู้
   หรือมาสู่เจตนาว่าอย่างไร”

   ๏ “ฉันเป็นพรานนานมาพนาเวศ
   ถ้วนทุกเขตท่องถึงสิ้นถิ่นไหนไหน
   เพียงป่านี้ที่เพิ่งมาเพราะว่าไกล
   เดินทางได้ลำบากยากเอาการ

   ๏ พบห้วงน้ำงามปานธารสวรรค์
   ฤๅเทพสรรค์ถวายให้แก่ท่าน”
   คำโยคี “มีมาแต่ช้านาน
   อยู่ในเขตหิมพานต์มหาพน”

   ๏ “เมื่อวานผ่านมาเห็นเป็นบุญนัก
   พรุ่งนี้จักชมความงามอีกหน
   ด้วยติดตาตรึงใจคล้ายต้องมนต์
   ชะตาดลประสบพบสิ่งดี

   ๏ องค์โยคีมีคำกล่าวห้ามว่า
   “พรุ่งนี้หนาคือวันปัณรสี
   ซึ่งเหล่านางโศภินกินรี
   ใช้น้ำในสระนี้ชำระองค์

        ๏ โยมรอไว้สักวันให้ผันผ่าน
   พบโฉมยงทรงสะคราญพานลุ่มหลง
   อกร้อนไฟราคะยากจะปลง
   เป็นมั่นคงจริงจังขอฟังคำ”

        ๏ พรานยินวาจามุนีที่กล่าวขอ
   เหมือนเติมต่อใจอยากเห็นเต้นตุ้มต้ำ
   “เพียงแอบแลแต่ไกลไกล” พรานไพรย้ำ
   “จะมิทำให้ตกตื่นขอยืนยัน”

        ๏ องค์โยคียังมีคำห้ามว่า “อย่า...
   กินรีมีนาสาพิเศษสรรค์
   เหนือลมแลแม้มีผู้อยู่ไกลกัน
   จับกลิ่นอันแปลกไปได้ไวนัก”

        ๏ พรานตอบต่อ “ข้อนี้นั้นฉันถนัด
   การส่องสัตว์จมูกดีต้องมีหลัก”
   ผู้ทรงศีลสิ้นวาทีที่จะทัก
   จึงหยุดพักวาระสนทนา

   ๏ รุ่งสุรีย์สีทองส่องสว่าง
   แสงพรายพร่างลอดใบไม้ในป่า
   พรานมุ่งตรงลงกุฎีด้วยปรีดา
   สอบทิศหาใต้ลมจนสมจินต์

   ๏ พบสุมทุมพุ่มพฤกษ์ดังนึกคิด
   ที่ปกปิดบังกายได้หมดสิ้น
   สงบนิ่งจริงดังว่าทำมาชิน
   มิอาจยินแม้เสียงผายลมหายใจ

   ๏ มินานเห็นกินนรีที่ขอบฟ้า
   ล่องลิ่วมาตรงทิศจนชิดใกล้
   ถึงยังแท่นศิลาหมายตาไว้
   มิระแวงระไวพรานไพรมอง

   ๏ ถอดปีกหางวางเคียงเรียงเสร็จสรรพ
   ลงน้ำตามลำดับองค์หนึ่งสอง
   สามสี่ห้าหกถึงนุชคนสุดท้อง
   พรานบุญจ้องนิ่งกริบมิพริบตา

   ๏ ทุกนงรามงามเหลือเหนือมนุษย์
   แต่น้องสุดสดใสพิไลกว่า
   พี่ขานนามน้องกระจะ “มโนราห์”
   ลักขณาอัปสรใดไม่เปรียบปาน

   ๏ คิดถึงคำพระสุธนเมื่อหนก่อน
   ร้อยนาครธิดาใดไม่สมาน
   ถ้วนทั้งในโลกายุพาพาล
   พระมิมีดวงมานปฏิพัทธ์

   ๏ ฤๅชะตาฟ้าเบื้องบนดลมานี้
   กินรีคือคู่องค์วงศ์กษัตริย์
   เมื่อใคร่ครวญหวนคำนึงถึงแน่ชัด
   พรานบุญตัดอารมณ์ข่มใจลา

   ๏ กลับคืนหลังหวังพบปะพระฤษี
   เผยวจีเข้าจุดอยากปุจฉา
   ที่หมายผลและต้นเหตุเจตนา
   “อยากจะจับมโนราห์ฉันใดดี

   ๏ การมาดหมายมิใช่ว่าเกิดราคะ
   กักขฬะมิดูกายตนใช่ที่
   รู้ว่าเธอกึ่งเทพเป็นเทวี
   ศักดิ์สตรีควรคู่พระภูมินทร์

   ๏ จับนางหมายไปถวายพระสุธน
   เจริญชนม์เอกากายใฝ่ถวิล
   หญิงมากมายถวายตัวทั่วธาณินทร์
   หากแต่จินต์ยังมิภักดิ์รักนางใด

   ๏ เชื่อมั่นมากหากพบหน้าโนราห์น้อง
   พระองค์ต้องตรึงจิตพิสมัย
   วิธีการจับนางควรอย่างไร
   ผิพลั้งไปโอกาสต้องขาดลอย

   ๏ ทำบ่วงบาศไปคาดคล้ององค์น้องนั้น
   สระกว้างครันคงยากอยู่สักหน่อย
   พุ่งไปจับสับสนแน่มิใช่น้อย
   อลหม่านพานจะพลอยให้งวยงง

   ๏ ด้วยทั้งเจ็ดกินรีนี้สะสวย
   ร่างสำรวยละม้ายทำให้หลง
   คิดยิ่งขัดตัดมิขาดมาดจำนง
   จึงเจาะจงขอความคิดพระสิทธา”

   ๏ พระฤษีมีคำพร่ำเฉลย
   หลังพรานเผยใจมาดปรารถนา
   “โยมพรานเอ๋ยอย่าเลยไม่ได้การนา
   มิใช่เนื้อมิใช่ปลาคว้าดังใจ

   ๏ หรือเด็ดดังตั้งฤดี “นารีผล”
   เขาก็คนเดินดินที่บินได้
   ทั้งเชื้อเทพเทวัญอันเรืองไกร
   ชนมิใช่นกกาหนาโยมพราน

๏ การบินได้ใช้ปีกหางสร้างประดิษฐ์
   อิทธิฤทธิ์แห่งมนตราเทวาสมาน
   ชาวไกรลาสนิวาสโพ้นหิมพานต์
   เลิศโอฬารประเทืองปานเมืองแมน

   ๏ มิอืดอาดปราดเปรียวเฉลียวฉลาด
   ความสามารถเหินฟ้าได้ว่องไวแสน
   อันมนุษย์ดุจเราไซร้อย่าหมายแม้น
   ใช่ดูแคลนฝีมือพรานผู้ชาญไพร

   ๏ มีบ่วงบาศนาคราชนั้นเพียงหนึ่ง
   ที่สามารถรัดรึงดึงไว้ได้”
   พรานบุญฟังนั่งยิ้มกระหยิ่มใจ
   ยกมือไหว้พระสิทธาลาทันที

   ๏ จิตพระผู้ทรงพรตกำหนดว่า
   เมื่อพรานป่ารู้ความหมายต้องหน่ายหนี
   อยากปกปักรักษ์ชีวินกินนรี
   นาคบาศที่หามิได้หายตอแย

   ๏ มิรู้ว่าพาทีกลับชี้ช่อง
   พรานสมปองเหมือนจิตคิดไว้แน่
   ความหวังดีมีผลร้ายได้จริงแท้
   ฉะนี้แลพึงกำหนดพจนา

   ๏ พูดพล่ามไปไม่ยั้งระวังปาก
   ยิ่งพูดมากคนฟังเขาชังหน้า
   ภูมิรู้มีหรือไม่ในเจรจา
   เหมือนเปิดผ้าให้เขาเห็นเปล่าเปลือย

       ๏ พรานกระหยิ่มยิ้มย่องท่องทางเก่า
   จำลำเนาเดิมได้มิใคร่เหนื่อย
   คัดที่ควรค้างสบายตามชายเฟือย*
   เหมือนฉะเฉื่อย* รู้ไปมาครากี่วัน

       ๏ กลางดวงจิตคิดการณ์ไกลใจสุขแสน
   เดินสู่แดนปัญจาละสระสวรรค์
   เมื่อมาถึงจึงกู่ร้องก้องถิ่นนั้น
   สามลาอันเคยสัญญากับนาคี

   ๏ สิ้นคำขานนายทวารพลันมาพบ
   นั่งนอบนบระยอบขอบสระศรี
   ยินวาจาเข้าใจในทันที
   จูงพรานรี่ดิ่งตรงลงบาดาล

   ๏ เวลาชั่วอึดใจไปด้วยเวท
   เข้าถึงเขตนาคะราชฐาน
   ต่างชื่นชมยินดีที่พบพาน
   มิตรสัมพันธ์มั่นสมานเหมือนผ่านมา

   ๏ “เพื่อนมีทุกข์ขุกเข็ญใดให้ช่วยเหลือ
   หรือเพียงเมื่อระลึกถึงจึงมาหา
   จงแถลงแจ้งเหตุเจตนา
   ถือเสียว่ากันเองห้ามเกรงใจ”

   ๏ พรานบุญฟังดังนั้นพลันตอบถ้อย
   “เรื่องมีอยู่มิรู้น้อยหรือว่าใหญ่
   มินานมาท่องป่าที่มิเคยไป
   จนเข้าในชายวนหิมพานต์

   ๏ ได้พบนางกินรีศรีไกรลาส
   ผิวผุดผาดเลิศพิไลเกินไขขาน
   ดุจอนงค์ลงมาจากพิมาน
   ทรงสะคราญเกินใครในโลกา

   ๏ นึกถึงปัญจาละราชบุตร
   ผู้พิศุทธ์เรื่องสตรีมิปรารถนา
   อยู่เดียวดายไร้คู่เคียงอุรา
   แม้ร้อยพันพระธิดาหายินดี

   ๏ จักจับนางมโนราห์พาถวาย
   ด้วยมั่นหมายพระครองคู่อยู่สุขี
   หนทางเดียวเทียวนะท่านในการนี้
   พระฤษีเลิศฌานท่านหยั่งรู้

   ๏ นาคบาศของท่านเท่านั้นแท้
   ฉะนี้แลเหตุที่ว่าลงมาสู่
   ด้วยถือว่าพญาจิตชมพู
   นั้นคือผู้เอื้อปัญจาล์มาแต่ไร”

   ๏ “กล่าวให้ปลื้มจะยืมนาคบาศหรือ
   สิ่งนั้นคือของคู่องค์คงมิได้
   พญาครุฑศัตรูรู้เมื่อใด
   มาบีฑาข้าก็ไร้ซึ่งสาตรา

   ๏ ขอสิ่งใดจักมอบให้ได้ทั้งสิ้น
   ของที่อยู่คู่ชีวินอย่าเลยหนา”
   พรานบุญย้ำ “คำท่านเคยเอ่ยสัญญา
   มิได้ว่ามีข้อเว้นนัยเช่นนี้

   ๏ ให้เงินทองของมีค่าในครานั้น
   นับอนันต์แต่ก็มิพอที่
   จักเทียบด้วยช่วยเหลือเอื้อชีวี
   เอ่ยพาทีนี้มิได้หมายทวงคุณ

   ๏ สิ่งสำคัญอันให้นี้เท่าชีวิต
   พิสูจน์ได้ในจิตคิดเกื้อหนุน
   เนื่องความดีที่เคยทำคอยค้ำจุน”
   คำพรานบุญขอ หว่านล้อมพร้อมกันเลย

   ๏ “เสร็จงานพลันฉันรีบพามาคืนให้
   มิครองไว้เนิ่นนานหรอกท่านเอ๋ย”
   นาคราชไม่อาจปัดขัดคำเปรย
   จึงเฉลยวาจาว่า “ตกลง

   ๏ โปรดตระหนักนาคบาศนั้นมาตรว่า
   ดวงชีวาแต่ให้ตามความประสงค์
   ห่างกายไปไร้เงาเศียรเจียนปลิดปลง
   ขอดำรงสัญญาสัจจาจริง”

   ๏ พรานบุญรับนาคบาศจากหัตถา
   พร้อมศึกษาวิธีใช้ได้ทุกสิ่ง
   เอ่ยคำลาคลาไคลไม่ประวิง
   นาคพาดิ่งขึ้นสู่พื้นปฐพี

   ๏ มิหันเหห่วงเคหามุ่งหน้าใหม่
   สู่สระใหญ่ให้ทันวันปัณรสี
   หมายรอยเดิมเคยเดินไว้ได้อย่างดี
   ในหนนี้ใช้เวลามิช้านัก

   ๏ มาถึงทันวันที่หมายไม่คลาดเคลื่อน
   หาสุมทุมพุ่มเสมือนเรือนตั้งหลัก
   เตรียมแผนการงานใหญ่ไว้พร้อมพรัก
   จึงนอนพักค้างคืนอย่างชื่นใจ

   ๏ ฝ่ายเหล่านางกินรีธิดาราช
   แห่งไกรลาสนคราเมื่อฟ้าใส
   ขึ้นกราบพระมารดรเช่นก่อนไร
   จะลาไปสรงสนานธารปทุม

   ๏ พระมารดาครานี้พิไรพร่ำ
   ฝากฝังคำสั่งสอนอกร้อนรุ่ม
   สังหรณ์ใจภัยร้ายหมายเร้ารุม
   “เจ้ารวมกลุ่มเอาไว้ให้จงดี”

       ๏ จะหักห้ามทรามวัยมิไปนั้น
   เหมือนบีบคั้นใจธิดาหาใช่ที่
   ด้วยนานมากาเลประเพณี
   จอมเทวีจำซ่อนทุกข์กลางฤทัย

   ๏ ยังสั่งคำย้ำความไปตามห่วง
   “เจ้าทั้งปวงคือดวงจิตพิสมัย
   ขอศุภโฉลกมีโชคชัย”
   เจ็ดกินรีดีใจรีบไคลคลา

   ๏ เมื่อใส่ปีกใส่หางเช่นนางหงส์
   ออกบินตรงขึ้นไปในเวหา
   ร่อนเล่นลมชมเพลินเนินพนา
   แล้วดิ่งลงตรงธาราพาชื่นบาน

   ๏ ถอดปีกหางวางเรียงตามลำดับไล่
   จากพี่ใหญ่น้องน้องลงสรงสนาน
   สภาวะเหมือนธรรมดามาเนิ่นนาน
   ไร้สัญญาณบ่งชี้ภัยบีฑา

   ๏ พรานบุญจ้องน้องนุชคนสุดท้อง
   เทียบพี่ผองยังจำน้องงามกว่า
   มองเขม็งเล็งไว้ไม่ละตา
   แล้วปล่อยบาศนาคามุ่งหน้าไป

   ๏ บ่วงมนตรานาคาเห็นเป็นนาคี
   พุ่งเร็วรี่เข้ารัดบาทนางได้
   โนราห์น้องร้องหวีดหวาดแทบขาดใจ
   เหล่าพี่พี่มิร่ำไรเข้าไขว่คว้า

   ๏ เห็นนาคีที่คาดรัดบาทน้อง
   ถอยห่างร้องอยากช่วยแท้แต่มิกล้า
   ใส่ปีกหางต่างโผผันดั้นเมฆา
   บินร่อนไปร่อนมาสาละวน

   ๏ โนราห์ร่ำพร่ำวจีเรียก “พี่จ๋า
   มาช่วยน้องด้วยเถิดหนาอย่าเหินหน
   น้องกลัวแสนแม้นใจมลายพ้น
   สุดดิ้นรนให้หลุดที่ฉุดดึง

   ๏ หกกินนรีบินรี่รุดฉุดน้องรัก
   เหนี่ยวรั้งหนักไร้แรงสำแดงถึง
   พรานบุญเห็นเป็นแน่ชัดการรัดรึง
   นายพรานจึงออกจากพงตรงไปพลัน

   ๏ เห็นหกนางต่างยื้อยุดฉุดน้องอยู่
   ยกธนูขึ้นตั้งท่าว่าจะลั่น
   จำปล่อยน้องร้องร่ำเพ้อรำพัน
   ต่างเสียขวัญเตลิดหนีสุดชีวิน

   ๏ พรานเก็บปีกเก็บหางวางในย่าม
   กระทำตามแผนการผ่านพ้นสิ้น
   จึงคลายบ่วงมนตราแห่งนาคินทร์
   เรียกยุพินขึ้นคงคามาไวไว

   ๏ เรียกกี่ครั้งยังสิ้นแรงตัวแข็งทื่อ
   มิคิดดื้อแต่กลัวเกินเดินไม่ไหว
   เหมือนอุระจะกลวงขาดดวงใจ
   ชลนัยน์ไหลลงสายคงคา

   ๏ พรานบุญเห็นมิเป็นผลดั่งตนหมาย
   ขยับกายมุ่งตรงลงไปหา
   ยินเสียงร้องของนางมโนราห์
   ห้ามไว้ “อย่ามายื้อยุดฉุดชีวัน

   ๏ กินรีมิชินกลิ่นมนุษย์
   ถ้าขืนฉุดตัวข้าจักอาสัญ
   จะขึ้นจากสระนี้ขอพี่นั้น
   จงผายผันปลีกกายไปให้ไกล”

       ๏ พรานบุญว่า “อย่ามาไล่จักได้หนี
   เชื่อวาทีก็โง่นักจักหาไหน”
   มโนราห์ว่า “ปีกหางสองอย่างไซร้
   เมื่อเก็บไว้จักหนีกันฉันใดนา”

       ๏ พรานบุญฟังดังว่าล่าถอยห่าง
   เพื่อให้นางได้แต่งองค์ทรงภูษา
   เมื่อทุกสิ่งเสร็จสรรพพรานกลับมา
   นางจึงนั่งวันทาว่าคำวอน

   ๏ “โปรดเมตตาปรานีน้องนี้เถิด
   เราต่างเกิดร่วมโลกามาแต่ก่อน
   มีน้องพี่บิดาและมารดร
   ที่ห่วงหาอาทรอยู่ยิ่งนัก

       ๏ หนังมังสานั้นหามีค่าไม่
   ปล่อยน้องไปเถิดเป็นคุณได้บุญหนัก
   รู้ว่าท่านนั้นมิใช่คนใจยักษ์
   จะมาควักตับไตน้องไปกิน”

   ๏ พรานบุญฟังดังนั้นพลันตอบถ้อย
   “อันข้าน้อยไม่ได้หมายหยามหมิ่น
   รู้ศักดิ์ชั้นท่านสูงค่ากว่าเมฆินทร์
   ข้าเพียงดินต้อยต่ำมิลำพอง

       ๏ มิยีย่ำกล้ำกรายถูกกายท่าน
   แม้ดวงมานก็มิหมายให้หม่นหมอง
   อุตส่าห์นำนาคบาศมาคาดคล้อง
   อย่าขอร้องปล่อยกายให้ป่วยการ

       ๏ ทำทั้งนี้ตั้งที่หมายไว้เป็นเลิศ
   จักชูเชิดพระบุญญามหาศาล
   ท่านครองคู่พระสุธนผลโอฬาร
   สุขสราญในสมบัติขัตติยวงศ์

   ๏ พระบุตราเอกากายมิหมายใคร
   สาวอื่นใดในโลกนี้มิประสงค์
   เชื่อแน่นักพบพักตร์ท่านรักมั่นคง
   จนลุ่มหลงเสน่หายอดนารี”

   ๏ “ดุจนกกาค่าด้อยต่ำต้อยศักดิ์
   พระองค์รักเมตตาหาใช่ที่
   คงจะไล่ให้คืนป่าพนาลี
   เกรงตัวพี่ถูกพระองค์ลงอาญา”

   ๏ “เรารู้จักรักกันฉันพี่น้อง
   รู้พระทัยไม่ขุ่นข้องแน่นักหนา
   เลิกชวนให้ไขว้เขวเสียเวลา
   อย่าชักช้าขอเชิญออกเดินทาง”

   ๏ มโนราห์ท่าข้องขัดอึดอัดอยู่
   พรานบุญขู่จะลากกายให้ก้าวย่าง
   จำดำเนินเดินพิไรร่ำไปพลาง
   ด้วยบาทนุชนุ่มบางอย่างสำลี

   ๏ ต้องย่ำหินดินกรวดแสนปวดร้าว
   หนามสั้นยาวตำกายแผลหลายที่
   เดินร้องร่ำพร่ำหาพระชนนี
   “โอ้ป่านนี้ต้องโศกาเหลืออาลัย

   ๏ ครบน้องพี่ที่เย็นเช้าขึ้นเฝ้าหา
   แต่นี้ไปไม่เห็นหน้าน้องอยู่ไหน
   กรรมวิบัติพลัดพรากจากกันไกล
   ชั่วชีวีนี้คงไม่ได้พบกัน

   ๏ กราบเทพไทที่สถิตทุกทิศา
   ฝากวาจาแว่วไว้กลางไพรสัณฑ์
   แม้นพระแม่ตามมาช้ามิทัน
   รู้ชีวันลูกตอนนี้มิมลาย”

   ๏ มโนราห์ล้านักขอพักก่อน
   พรานบุญอ่อนมิเร่งเร้าเอาเหลือหลาย
   รู้ถึงความลำบากมีมากมาย
   การพากายเดินไพรอันไม่เคย

   ๏ สุดจะอ้อนวอนใดต่อไปแล้ว
   โอ้อกแก้วมโนราห์นิจจาเอ๋ย
   อกร่ำร้องหมองดวงแดนักแม่เอย
   แต่เกิดเลยมิเคยช้ำลำบากใด

       ๏ พระบิดรมารดามาพี่พี่
   หากแม้นมีความต้องการสิ่งอันไหน
   สารพัดจัดหาทั้งข้าไท
   มิปล่อยให้ทุกข์หนักเลยสักครา

   ๏ ต่อแต่นี้ชีวินคงสิ้นสุข
   ต้องระทมจมทุกข์แน่นักหนา
   คนอื่นไกลไหนเล่าเขาเมตตา
   ต้องโหยหาแต่บ้านจนวันตาย

   ๏ ค่อยถอดเครื่องประดับทับภูษา
   วางตามแถวแนววนามาเป็นสาย
   นานวันเกินเดินทางแทบวางวาย
   ยังเร่ร่ายพักค้างกลางพงพี

   ๏ ตัดบทตอนย้อนไปกรุงไกรลาส
   หกพี่น้องล่องอากาศถึงกรุงศรี
   ขึ้นรายงานพระนางจันท์กินรี
   เผยวจีว่า “น้องมโนราห์

   ๏ โดนพรานไพรใช้บ่วงนาคราช
   นุชนาฏถูกยื้อยุดหมายฉุดคร่า
   แม้พี่พี่นี้ดึงกันสุดปัญญา
   พรานเงื้อง่าธนูใส่จำใจจร”

   ๏ พระมารดาผวาหวั่นสะท้านสะทก
   แปลบหัวอกเสียดสยองดังต้องศร
   วาโยอั้นอัดลิ่มปิ้มม้วยมรณ์
   พระองค์อ่อนซวนซบสลบลง

   ๏ นางกำนัลช่วยกันทั้งราชฐาน
   พยาบาลหาโอสถน้ำสระสรง
   ทั้งกราบทูลปทุมราชขัตติยวงศ์
   จึ่งพระองค์เสด็จหามิช้านาน

   ๏ เมื่อฟื้นมาราชันพลันปลอบว่า
   “นิ่งเถิดหนาข่มฤทัยไม่ฟุ้งซ่าน
   เชื่อการพรากเนื่องจากกรรมบรรพกาล
   ต้องมีมารแทรกกลางแยกห่างไกล

   ๏ ยังมิสิ้นชีวาอนาคต
   คงเลี้ยวลดคืนมาถิ่นอาศัย”
   พระมารดาว่า “อย่าห้ามขอตามไป
   เป็นฉันใดจะได้รู้ซึ่งลู่ทาง”

   ๏ องค์ราชัยไกรลาสมิอาจยั้ง
   จึงปล่อยดังดำริมิขัดขวาง
   “สุดชายป่าอย่าล้ำไปถิ่นไพรร้าง
   หักหมองหมางคืนหลังยังธานี”

       ๏ พระมารดาคลาไคลใส่ปีกหาง
   กินรีทั้งหกนางผู้เป็นพี่
   พากันออกดำเนินเหินเมฆี
   ร่อนลงที่สระใหญ่เหมือนใจจง

       ๏ ตามรอยทางย่างไปในพนัส
   เห็นถนัดเครื่องหมายมิให้หลง
   เพชรประดับมโนราห์บนผ้าทรง
   ให้รู้ทางอีกอย่างคงมีชีวัน

       ๏ ย่างด้วยบาทขวาซ้ายหลายวันผ่าน
   ทรมานเจียนว่าจะอาสัญ
   นึกสงสารมโนราห์ยิ่งกว่านั้น
   ถูกบีบคั้นชีวินสิ้นเสรี

    ๏ แสนรันทดสลดทรวงด้วยห่วงหา
   ชลนานองในพงไพรศรี
   พบเสือสิงห์ลิงค่างบ่างชะนี
   แม่ยังมีพจนามาเว้าวอน

   ๏ ขอช่วยลูกผูกใจอย่าไกลจาก
   พร่ำคำฝากสิ้นเถื่อนแถวแนวสิงขร
   ร้องรำพันดั้นด้นฝ่าพนาดร
   สุดอาวรณ์แทบวางวายหลายวันวาร

   ๏ จะมีใครไหนหนามาช่วยแม่
   อนาถแท้เวทนาน่าสงสาร
   ทนเจ็บหนักด้วยรักลูกผูกดวงมาน
   เศร้าซมซานแรมนิราศแทบขาดใจ

   ๏ ต้องรีบรุดสู่จุดหมายให้ทันลูก
   แม้กายถูกหนามเกี่ยวตำจนช้ำไหม้
   ฝ่าพระบาทฉ่ำโลหิตจำปิดไว้
   ฉีกผ้าคาดรัดให้ได้เดินทาง

   ๏ ส่วนนางกินนรีพี่ทั้งหก
   น้ำตาตกห่วงอาลัยไปทุกอย่าง
   น้องจากลาพาแม่เศร้าเฝ้าแรมร้าง
   หวั่นชีพดับอับปางอยู่กลางไพร

   ๏ มโนราห์มาใกล้ชายป่าแล้ว
   “โอ้แม่แก้วคงตามมาหาทันไม่
   เมื่อออกพ้นเขตป่าอย่าตามไป
   มากมีภัยบีฑาสารพัน

   ๏ ขอหยุดยั้งนั่งอีกคราด้วยล้านัก
   ก่อนที่จักพ้นนิเวศเขตไพรสัณฑ์
   การจากลาครานี้ชั่วชีวัน
   จะพบกันฉันใดไม่เห็นทาง

   ๏ อยากให้แม่หักจิตคิดถึงลูก
   ความพันผูกพังภินท์สิ้นทุกอย่าง
   คิดเสียว่ามโนราห์มาวายวาง
   บุญร่วมสร้างมากับแม่เพียงแค่นี้”

   ๏ ถอดเครื่องทรงชั้นนอกเหมือนบอกเหตุ
   พาดปางไม้ชายนิเวศสุดไพรศรี
   พรานปลอบว่าพ้นป่าได้เดินง่ายดี
   มินานถึงซึ่งธานีบุรีรัก

   ๏ พ้นดงดานสู่บ้านไร่เขตชายป่า
   สนธยาหยุดยั้งเพื่อตั้งหลัก
   กระท่อมปลายนามีเป็นที่พัก
   สิ้นยศศักดิ์เยี่ยงทาสีที่ซมซาน

   ๏ ที่ชายป่าพระมารดาเห็นผ้าทรง
   ฝากไว้แม้นแทนองค์ยอดสงสาร
   พระรีบคว้ามาอิงแอบแนบดวงมาน
   ปวดวิญญาณเกินห้ามหักรักอาลัย

   ๏ “โอ้ทูนหัวของแม่นับแต่นี้
   โอกาสมีพบหน้ากันต่อวันไหน
   หรือตราบสิ้นชีวันจากกันไป
   ก็จักไม่อาจคืนมาชื่นชม

   ๏ โธ่อกเอ๋ยพรานไพรช่างใจร้าย
   ล้างมลายชีวินสิ้นสุขสม
   พิฆาตสัตว์ตัดชีวาตามอารมณ์
   ยังเข่นข่มกินรีที่ประทุษ

   ๏ พรากลูกนกลูกกายังว่าชั่ว
   บาปหมองมัวราคินมิสิ้นสุด
   อรชรอ่อนแอกว่ามายื้อยุด
   เจ้ามีจุดปองร้ายหมายอะไร

   ๏ หมายทรัพย์สินเงินทองของมีค่า
   จะมิขัดปรารถนาหามอบให้
   ชิงลูกรักเหมือนมาควักดวงฤทัย
   โถพรานไพรมิสักนิดคิดเมตตา”

   ๏ สุดคิดอ่านการใดอย่างไรต่อ
   นึกคำขอปทุมราชไว้ “มาตรว่า
   สุดแดนไพรไม่พบปะมโนราห์
   ตัดใจลาคืนหลังยังธานี”

       ๏ เรียกลูกทั้งหกให้ใส่ปีกหาง
   เหินฟ้ากว้างข้ามวนาน้ำตาปรี่
   เหมือนจะสิ้นเรี่ยวแรงแห่งกายี
   ดวงฤดีไร้สุขทุกข์ท่วมท้น

       ๏ แม้ถึงวังยังอาลัยใจโหยหา
   ชลนารินไหลวันหลายหน
   ทุกข์แม่จึงควรซึ้งใจลูกหลายคน
   ครามีคู่ครองกมลร้างแรมไกล

   ๏ ยามชื่นชู้คู่ชมสุขสมรัก
   ควรตระหนักรักแม่หาโรยราไม่
   มิต้องรอให้รักเศร้าเหงาอาลัย
   จึงคิดย้อนคืนในอ้อมอกเดิม

       ๏ มิควรร้างห่างรักจากอกแม่
   ยิ่งท่านแก่กายลงควรส่งเสริม
   ท่านเป็นสุขสิ่งใดหมายต่อเติม
   ความรักเพิ่มแทนคุณบุญอำพน

   ๏ ย้อนถึงมโนราห์ในครานั้น
   จากไพรสัณฑ์สู่นาไร่หลายแห่งหน
   พรานบุญมุ่งสู่กรุงไกรไม่กังวล
   แลสุขล้นใกล้เสร็จสำเร็จงาน

   ๏ ถึงพอดีที่วาระพระสุธน
   ออกเยี่ยมยลสวนขวัญสวรรค์สถาน
   ที่งามมากหลากพฤกษาผกามาลย์
   พร้อมข้าราชบริพารย่านยาตรา

   ๏ พรานบุญแลเห็นแต่ไกลจำได้มั่น
   จรจรัลมาดักทางอยู่ข้างหน้า
   พระสุธนดีใจได้เจรจา
   มิตรไมตรีมีมาหาเสื่อมคลาย

   ๏ ในครานั้นมโนราห์ก้มหน้านิ่ง
   หวั่นใจยิ่งอาญาพระฤๅสาย
   มิช้านานพรานนำคำบรรยาย
   ทูลถวายมโนราห์เริ่มพาที
   ๏ “คราหม่อมฉันนั้นเดินไพรอันไพศาล
   ถึงชายป่าหิมพานต์ผ่านสระศรี
   บุญนำพาพบธิดากินรี
   เจ็ดน้องพี่มาสรงในคงคา

   ๏ พระองค์น้ององค์นี้สวยที่สุด
   ปิ่นมงกุฎเอกอนงค์แห่งวงศา
   พร้อมเอวองค์วงพักตร์ลักขณา
   ทั่วโลกามิเทียบมาเปรียบปาน

   ๏ สมควรคู่รักดำรงองค์ราชบุตร
   ด้วยประดุจเทวามาสมาน
   หม่อมฉันคิดพินิจดูอยู่เป็นนาน
   ตามเหตุการณ์ที่ผลักดันหม่อมฉันไป

   ๏ เหมือนฤดีมีหวังตั้งแต่ต้น
   ร้อนชีวินดิ้นรนไปจนได้
   หิมพานต์นั้นแสนหวั่นกาลก่อนไร
   กลับมีใจมุ่งมั่นออกสัญจร

   ๏ เมื่อพบนางครานั้นฉันรู้แน่
   เป็นคู่แท้พระบุตรามาแต่ก่อน
   ถ้ามิใช่จับมาไม่ได้แน่นอน
   นึกถึงตอนฤๅษีที่ป้องกัน

   ๏ คำที่บอกนอกจากบ่วงนาคบาศ
   มิสามามารถจับแน่มิแปรผัน
   บังเอิญการณ์มินานมาก่อนหน้านั้น
   กระหม่อมฉันช่วยชีวิต “จิตชมพู”

   ๏ จึงสามารถยืมนาคบาศได้
   เป็นความนัยอันนักพรตคงอดสู
   ด้วยหวังดีที่พูดไปโดยไม่รู้
   บารมีท่านเองผู้นำนางมา”

   ๏ พระสุธนยินวาทีมีคำถาม
   “น้องนงรามลูกเต้าใครจากไหนหนา
   แลนามนั้นฉันใดเล่ากานดา
   เผยวาจาให้แจ้งกระจ่างใจ”

   ๏ เมื่อยินคำบัญชาโนราห์น้อง
   จำเป็นต้องเงยหน้าหาช้าไม่
   อัญชลีแล้วหมอบราบกราบทูลไป
   “หม่อมฉันไซร้มีนามมโนราห์

   ๏ เป็นธิดาราชาปทุมราช
   จากนครไกรลาสพระเจ้าข้า”
   พระสุธนยลพักตร์ลักขณา
   เสน่หาซ่านซึ้งตรึงฤดี

   ๏ จึงตรัสสั่งนางทาสีสาวพี่เลี้ยง
   “นำเสลี่ยงรับนางไปให้ถึงที่
   พักผ่อนกายในวังรมณีย์”
   มิรอรีพี่เลี้ยงรับโดยฉับพลัน

   ๏ “เชิญสรงสระนทีมีประทิ่น
   สิ่งทั้งสิ้นทุกประเภทพิเศษสรร
   ภักษ์ โอสถ เครื่องทรง เสาวคันธ์
   กระแจะจันท์ให้พร้อมสรรพนับคณา”

   ๏ นางในเชิญมโนราห์ลับตาพ้น
   พระสุธนขอบใจพรานนั้นนักหนา
   สั่งขุนคลังกลับวังในอย่าได้ช้า
   จัดเงินตราเป็นรางวัลพรานทันใด

   ๏ “เพชรนิลให้ก่ายกองทองพันชั่ง
   จนสมตั้งจิตมาจัดหาให้”
   หากแต่พรานค้านว่า “ค้างคาไว้
   ต้องรีบไปคืนนาคบาศมิอาจรอ

   ๏ ค่อยมารับรางวัลอันมีค่า
   สร้างเคหาฐานะจะกอปรก่อ
   การล่าสัตว์ตัดใจต่อไปพอ
   เลิกทำต่อแต่นี้มิมีแล้ว

   ๏ ขอทำบุญไถ่บาปอันหยาบช้า
   ที่ได้พรากมโนราห์พระนางแก้ว
   แม้เดินป่ามิราแน่แต่เปลี่ยนแนว
   จักแน่แน่วขอเพียงคุณสมุนไพร”

   ๏ เมื่อจำนรรจ์กันเสร็จเสด็จต่อ
   รักที่ก่อมากฤทธิ์พิสมัย
   นึกถึงหน้าดวงตาเศร้าเหงาอาลัย
   ฝังฤทัยภาพโศภินกินรี

   ๏ ถึงเวียงวังกลางสวนขวัญพลันไปหา
   ปรารถนาปลอบประโลมแม่โฉมศรี
   พบเห็นนางมิสร่างโศกวิโยคฤดี
   พระจึงมีพจนาปลอบยาใจ

   ๏ “โทมนัสค่อยตัดใจไม่หน่วงหนัก
   ขอจงพักผ่อนกายให้สดใส
   ห่วงบิดรมารดาพรากมาไกล
   กาลต่อไปต้องได้พบประสบกัน

   ๏ รู้ความรักญาติกาจำลาจาก
   ย่อมทุกข์มากยิ่งนักหนักมหันต์
   ขอเอารักจากอกพี่เทียมชีวัน
   มากำนัลทั้งหมดเพื่อทดแทน

   ๏ ต้องเป็นโชคชะตาฟ้าลิขิต
   สองชีวิตเราเกิดกายอยู่ไกลแสน
   บุญนำพาน้องมาถิ่นถึงดินแดน
   เชื่อมั่นแม่นเราคู่กันแต่บรรพกาล”

   ๏ มโนราห์ฟังปรารภนั่งซบหน้า
   ชลนารินลงน่าสงสาร
   ส่งผ้าซับชลนัยน์ให้ดวงมาน
   มิกล้าจักหักหาญจำรับไว้

   ๏ พระมองเห็นหัตถาทั้งขวาซ้าย
   เป็นแผลลายด้วยรอยหนามผิวช้ำไหม้
   หยิบโอสถจะทาให้ยาใจ
   นางหลีกเลี่ยงเบี่ยงกายไปตกใจกลัว

   ๏ พระสุธนย้ำว่า “อย่าหน่ายหนี
   เพราะไม่มีพี่เลี้ยงแล้วทูนหัว
   พี่ขออยู่ดูแลน้องมิหมองมัว”
   เสียงระรัวมโนราห์ว่า “อย่าเลย

   ๏ น้องดูแลตนเองได้มิใช่เด็ก
   ตัวเล็กเล็กที่ไหน” ฝืนใจเอ่ย
   พระสุธนมิยั้งฟังคำเปรย
   ชิดทรามเชยกุมประคองทั้งสองกร

   ๏ มโนราห์ทรวงสั่นสะท้านสะเทิ้น
   สุดขัดเขินมิต้องกายชายมาก่อน
   ร้องห้ามไว้ไม่สมหวังฟังคำวอน
   จำโอนอ่อนนั่งขดระทดระทวย

   ๏ ทรงชโลมโอสถหมดทุกที่
   ลูบกายีกรซ้ายขวาบาทาด้วย
   มโนราห์อนงค์ยังงงงวย
   ยอมให้ช่วยพึ่งพาพยาบาล

      ๏ ตั้งแต่วันนั้นมาหาขาดไม่
   พระเอาใจยิ่งนักรัก สงสาร
   มโนราห์คลายขมขื่นชื่นดวงมาน
   เมื่ออาการเจ็บไข้กลับหายดี

       ๏ หลายวาระพระสุธนรักล้นอก
   แต่วิตกอยู่ภายในใจเต้นถี่
   ด้วยมิเคยเลยก่อนมาเรื่องนารี
   การพลอดรักสัตรีมีฉันใด

       ๏ พระกุมกรเหมือนก่อนมาทาโอสถ
   เหลือจะอดหักจิตพิสมัย
   จึงจุมพิตหัตถ์งามเจ้าทรามวัย
   เผยความนัยขอความรักมโนราห์

   ๏ มโนราห์บ่ายเบี่ยงเลี่ยงกายหนี
   แล้วอ้อนวอนวจีว่า “พี่จ๋า
   มองน้องเป็นเชลยไพร่หรือไรนา
   เห็นกำพร้าจึงลวนลามตามอารมณ์

   ๏ คนวนาจากป่าชัฏพลัดเคหา
   คงจำนงลงอาญาจนสาสม”
   “ที่พี่ทำด้วยความรักอยากชื่นชม
   มิหมายข่มเหงกันทั้งใจกาย”

   ๏ ทรงกอดก่ายกายชิดสนิทแน่น
   โนราห์แสนอกสั่นพระขวัญหาย
   ยังวอนว่า “ พระองค์คงเป็นนาย
   น้องพรานป่ามาถวายเป็นทาสพระองค์

   ๏ มิควรคู่ผู้เป็นพระราชบุตร
   เสมือนฉุดรั้งศักดิ์ศรีมิเสริมส่ง
   ยากยิ่งนักรักครองคู่อยู่ดำรง”
   พระจุมพิตสนิทอนงค์พร้อมพลอดพลาง

   ๏ “พี่มิเคยรักใครในโลกนี้
   เป็นสัจจังดังวจีที่เอ่ยอ้าง
   พี่สวาทปรารถนาพระน้องนาง
   มิมีใครไหนขัดขวางวางกังวล”

   ๏ “น้องเสมือนลูกไก่ในกำมือ
   พี่ปล่อยไปได้ชื่อสร้างกุศล”
   มิยับยั้งฟังวาจานฤมล
   สวาทล้นอุระแล้วแม่แก้วตา

   ๏ เฝ้าชมชิดพิสมัยไม่เหหัน
   ทรวงสนิทติดพันไซ้นาสา
   พระโอษฐ์แอบแนบพร้อมหอมพักตรา
   หัตถ์เคล้าคลึงปทุมาเป็นช้านาน

       ๏ การโลกีย์มีกฎรสสวาท
   มนุษยชาติทั่วถึงย่อมซึ้งซ่าน
   สุขกระสันปานท่องแมนแดนพิมาน
   สวาทหวานประหวัดอัศจรรย์

   ๏ จนอนงค์ปลงจิตสนิทมนัส
   ปฏิพัทธ์เริงรุดสุดสวรรค์
   สองเปรมปรีดิ์ราตรีกาลทั้งวารวัน
   เคล้าคลอกันไม่ลาละประเวณี

   ๏ ครองเกษมสุขมาคราครบมาส
   เรียกอำมาตย์เจ้าตำแหน่งแต่งสวนศรี
   ขึ้นมาเฝ้าเล่าความตามคดี
   แล้วจึงมีพระบัญชาให้คลาไคล

   ๏ “ช่วยกราบทูลพระบิดาพระมารดร
   ฝากคำวอนชี้แจงแถลงไข
   เผยเค้าความตามที่ผ่านแต่พรานไพร
   ทูลถวายยอดดวงใจมโนราห์

   ๏ เราแสนรักสลักทรวงดั่งดวงจิต
   ยอดปิยะสนิทเสน่หา
   บัดนี้ไซร้ได้เนื้อเย็นเป็นชายา
   จึงขอพระเมตตาองค์ราชัน

   ๏ อยากจะนำพระนางเข้าวังราช
   ภูวนาถเต็มพระทัยไฉนนั่น
   เกรงอาญาถ้าพานางเข้าวังพลัน
   ขอฝากคำจำนรรจ์ไปวันทา”

   ๏ อำมาตย์พลันรับบัญชาทำหน้าที่
   จรลีนำสารไปปรึกษา
   ท้าวอาทิตยวงศ์องค์ราชา
   แห่งอุดรปัญจาล์เหมือนดั่งจินต์

   ๏ เมื่อขึ้นเฝ้าท้าวไทได้ทูลสาร
   บริบูรณ์แต่มูลการณ์เล่าขานสิ้น
   จนเมื่อเล่าจบลงองค์ภูมินทร์
   สืบระบิลไถ่ถามตามสงกา

   ๏ “นางมาจากแห่งหนตำบลไหน
   เป็นลูกเต้าเหล่าใครใกล้ไกลหนา
   ทั้งรูปโฉมโนมพรรณนั้นเล่านา
   พิศโสภาหรือกรำกร้านประการใด”

   ๏ อำมาตย์ทูลพระองค์ว่า “นงนาฏ
   จากไกรลาสนคราโพ้นป่าใหญ่
   ธิดาพระปทุมราชาชัย
   กับคู่พิสมัย จันท์กินรี

   ๏ เอกอนงค์วงพักตร์ลักขณา
   ทรงโสภาผิวพรรณวรรณฉวี
   หานางใดเปรียบมิได้ในโลกนี้
   เลิศสกุลกุลสตรีที่จริงแท้”

   ๏ อาทิตย์วงศ์ทรงฟังนั่งพินิจ
   คงเป็นคู่เคยอยู่ชิดสนิทแน่
   เกิดกันคนละฟากฟ้าลับตาแล
   โอ้ขวัญแม่ยังมาพบหน้ากัน

   ๏ คิดดังนั้นพลันพระองค์จึงปลงจิต
   ขอมิ่งมิตรมาอยู่เป็นคู่ขวัญ
   ราชบุตรสุดใฝ่หามานานวัน
   จงครองคู่อยู่สุขสันต์นิรันดร

   ๏ ครานั้นพระชนกพระชนนี
   ทรงยินดีรักผูกพันแม่ขวัญอ่อน
   เตรียมจัดขบวนรับกลับนคร
   เกียรติขจรฟูเฟื่องเลื่องลือชา

   ๏ เสริมโกสุมปทุมมาศทุกราชรถ
   อย่างสวยสดรวยรินกลิ่นบุปผา
   มโหรีปี่กลองก้องมรรคา
   จนถึงหน้าสวนขวัญอันพิไล

   ๏ พระสุธนยินดีเป็นที่ยิ่ง
   เชิญชวนมิ่งขวัญมิตรพิสมัย
   เฝ้ากราบพระบิดาราชาชัย
   ดวงฤทัยล้วนเริงรื่นและตื้นตัน

   ๏ ทรงเพ่งพิศศรีสะใภ้ผูกใจรัก
   เฉิดโฉมจริงยิ่งนักเจ้าจอมขวัญ
   ชวนปลื้มในกิริยาวิลาวัณย์
   สวาทมั่นขึ้นมานักหนาแล้ว

   ๏ พระมารดาเรียกหาว่า “ลูกเอ๋ย
   งามจริงเอยต้องอย่างพระนางแก้ว
   ศุภลักษณ์เลอเลิศโฉมเพริศแพร้ว
   แม้มีแววเศร้าอาลัยกลางนัยนา”

   ๏ ท้าวอาทิตยวงศ์ทรงโปรดให้
   พระสุธนนำดวงใจสุณิสา
   ขึ้นประทับราชรถคืนพารา
   ดวงฤดีปรีดากว่าใครใคร

   ๏ ถึงเวลาวาระอุปภิเษก
   ทุกเมืองเอกรับบรรหารร่วมงานใหญ่
   ครบร้อยเอ็ดนคราอาณาไท้
   มาร่วมงานฉลองในวาระนั้น

   ๏ ตบแต่งวังสะพรั่งงามอร่ามสี
   หลากมาลีมากฝีมือสุดลือสรร
   มหาพราหมณ์ตามพิธีมีครบครัน
   เจ็ดคืนวันสมโภชใหญ่ในเวียงวัง

   ๏ ประชาชนได้ชมมหรสพ
   ทุกสาขามาครบตามรับสั่ง
   บรรเลงเพลงกล่อมหอห้องกึกก้องดัง
   ประดุจหวังให้ลือเลื่องถึงเมืองแมน

   ๏ ทรงเกษมซ่านซึ้งถึงวงศา
   ชาวประชายินดีมีสุขแสน
   ชื่นชมมโนราห์ทั่วดินแดน
   เป็นหัวแก้วหัวแหวนแห่งกรุงไกร

   ๏ ในครานั้นพรานบุญผู้หนุนชัก
   เป็นสื่อรักมิ่งมิตรมาชิดใกล้
   เข้าเฝ้าทูลถวายพระพรชัย
   แล้วจึงได้รับรางวัลอันโอฬาร

๏ แล้วขอเฝ้าพระมารดาในครานั้น
   สิ่งสำคัญฝากไว้ให้คำขาน
   ต้องการจะอภิปรายหลายประการ
   พระนางมีบรรหารตามใจจง

        ๏ “การขึ้นเฝ้าพระมารดามีสาระ
   ขอเปิดเผยนัยยะอันประสงค์
   ดังจะเล่าเค้าความไปตามตรง
   ที่จำนงมีเหตุเจตนา

   ๏ ปีกและหางมโนราห์นำมานี้
   พระชนนีโปรดด้วยช่วยรักษา
   มิมอบให้พระสุธน มโนราห์
   ฟังวาจาเหตุผลมีจักชี้แจง

   ๏ หากมอบน้องมโนราห์รักษาไว้
   ถ้าวันใดพระองค์ทรงกันแสง
   รำลึกเมืองพระมารดาขึ้นมาแรง
   หวาดระแวงจะโผผินคืนถิ่นเดิม

   ๏ แม้นมอบพระสุธนกังวลว่า
   นางคงอ้อนวอนให้หามาส่งเสริม
   หรือเกิดน้อยพระทัยใดมาเติม
   ก็จักเพิ่มโอกาสนิราศวัง”

   ๏ นางจันทราเทวีฟังที่กล่าว
   สิ้นเรื่องราวพระองค์ทรงรับสั่ง
   ชมพรานไพรนัยความคิดมิผิดพลั้ง
   รอบคอบดังมหาเสนาบดี

   ๏ อยากประทานรางวัลอันมีค่า
   พรานบุญว่า “มากล้นพ้นเหลือที่
   ขอพระองค์จงรักษาดังว่านี้”
   อัญชลีพระมารดาลาครรไล

   ๏ ตามครรลองผองชนบนโลกหล้า
   ปรารถนาสินทรัพย์เกินนับได้
   ธรรมดาคงหายากว่ามากไป
   เช่นพรานไพรเป็นผู้ที่รู้พอ

   ๏ บางคนบุญ ทุนทรัพย์น้อยค่อยสะสม
   ได้ชื่นชมเมื่อปลายชนม์ผลที่ก่อ
   สู้ขยันหมั่นเพียรไปใจมิท้อ
   ควรเยินยอเป็นแบบอย่างวางชีวี

   ๏ บางเศรษฐีมีทรัพย์ล้นพ้นเหลือหลาย
   มิใช้จ่ายทำตนคนตระหนี่
   ยิ่งมีมากยิ่งโลภมากยิ่งอยากมี
   หมายเป็นผียังนำพาหาทิ้งไว้

๏ ตั้งแต่นั้นมโนราห์หรรษาล้น
   เคียงครองคู่พระสุธนชนม์สดใส
   สองสนิทพิศวาสมิคลาดไกล
   ปานอยู่ในสรวงสวรรค์ทุกวันวาร

   ๏ ความรักรื่นชื่นชมเมื่อสมรัก
   สุขยิ่งนักเหนือกำหนดแห่งรสหวาน
   ถึงเมืองแมนแสนไกลใดมิปาน
   เริงสราญโลกพิไลใสเรืองรอง

   ๏ พระมารดาปรานีมโนราห์
   ยิ่งนักหนาปลอบโยนให้คลายหม่นหมอง
   ทดแทนรักที่พรากไกลใฝ่เหลียวมอง
   คอยปกป้องด้วยฤดีมีเมตตา

   ๏ มโนราห์รับปรานีที่ท่านมอบ
   สนองตอบด้วยรักยิ่งนักหนา
   พอทดแทนอกแสนช้ำลูกกำพร้า
   วางชีวาในวังอย่างเจียมตน

   ๏ ธรรมดานารีเมื่อมีคู่
   รักอุ้มชูเคียงครองคลายหมองหม่น
   มิคิดไกลใจกายตราบวายชนม์
   พร้อมเสพสุขและทุกข์ทนมอบดวงมาน

๏ จักกล่าวมาถึงมหาปุโรหิต
   ท้าวอาทิตยวงศ์ทรงสมาน
   ไว้พระทัยในธุระราชการ
   ยิ่งเนิ่นนานอำนาจนับอนันต์

   ๏ ผิว์เป็นผู้รู้พอก็หาไม่
   ยังมักใหญ่ในจิตคิดกระสัน
   ถึงบังอาจปรารถนาเป็นราชัน
   ใฝ่เกินฝันแผนการนั้นมากมี

       ๏ ยึดตำแหน่งโหรามาควบไว้
   โดยใส่ไคล้ว่าแก่เกินเมินศักดิ์ศรี
   หมั่นทูลต่อราชาว่าข้าฯนี้
   เป็นผู้มีครูเด่นเช่นโหรา

       ๏ คอยหว่านล้อมพระองค์จนปลงจิต
   พลอยเห็นผิดมิคำนึงเรื่องหึงสา
   จึงได้ควบตำแหน่งมั่นแต่นั้นมา
   อนิจจาพระเหนือเกล้ามิแจ้งใจ

   ๏ ยังมอบหมายภาระราชกิจ
   ยิ่งใกล้ชิดยิ่งเห็นทางสร้างเงื่อนไข
   “หอกข้างแคร่” แก่บัลลังก์อยู่วังใน
   คิดแผนการอันไกลจนเกินกาย

   ๏ ฝากบุตรเข้าในวังหวังอำนาจ
   ถึงมหาอำมาตย์เหมือนใจหมาย
   เริ่มตั้งหลักผลักดันให้บุตรชาย
   ผู้ถวายงานธุระพระสุธน

        ๏ เป็นคู่ซ้อมสกาเวลาว่าง
   วันหนึ่งคุยกันพลางคำมีผล
   เผยความว่าปรารถนาแห่งใจตน
   หากกุศลมีหมายอยากได้มา

        ๏ ตำแหน่งอันเอกอุปุโรหิต
   เป็นเป้าหมายในชีวิตอันสูงค่า
   เดินตามรอยครรลองของบิดา
   ขอพระสุธนราชาล่วงหน้าไว้

   ๏ พระสุธนเออออพอพ้นผ่าน
   มิได้เป็นทางการคำขานไข
   แต่หลังจากที่กาลผ่านพ้นไป
   ความนั้นได้ซุบซิบกันลั่นเวียงวัง

       ๏ ปุโรหิตอวิชชาพาโลแสน
   ยิ่งคิดแค้นมิตามผลที่ตนหวัง
   กลับเป็นข้อต่อเติมเพิ่มชิงชัง
   ความอหังการ์ตนล้นเกินการ

   ๏ เมื่อเข้าเฝ้าปทุมราชโอกาสให้
   มักใส่ไคล้พระสุธนมิพ้นผ่าน
   ว่าอาจแย่งบัลลังก์ในมินาน
   ตามสันดานของจิตที่คิดคด

   ๏ ราชานิ่งเฉยไว้ไม่ปักจิต
   ทรงคาดเดาเข้าใจผิดมิคิดปด
   มิสงสัยนัยข้อทรยศ
   และทั้งหมดล้วนหมายให้ลูกยา

   ๏ อกระอุปุโรหิตยิ่งคิดแค้น
   ถ้าหากแม้นสบโอกาสดังปรารถนา
   จักกำจัดพระสุธน มโนราห์
   ด้วยดวงจิตริษยาใจอาธรรม์

   ๏ วันหนึ่งทัพอสุราลือชาฤทธิ์
   มาประชิดชายแดนแคว้นเขตขัณฑ์
   ที่ประชุมอำมาตย์โอกาสนั้น
   หารือกันถึงจอมทัพรับศึกเมือง

   ๏ ปุโรหิตคิดหมายให้พระสุธน
   ออกไปพ้นจากวังกระด้างกระเดื่อง
   เสนอไท้ให้บุตราปัญญาเรือง
   แสดงฝีมือลือเลื่องเปรื่องเดชา

   ๏ หมู่เสนาอำมาตย์มิอาจขัด
   ทูลราชาอนุมัติจอมทัพหน้า
   วันที่พระสุธนเฝ้าทูลลา
   ขอฝากฝังมโนราห์ยอดยาใจ

   ๏ องค์อาทิตยวงศ์ทรงกล่าวว่า
   “สุณิสาคือดวงจิตพิสมัย
   ของพ่อนี้เช่นกันอย่าหวั่นใด
   วางฤทัยเถิดหนาอย่ากังวล”

   ๏ กลับคืนสู่ห้องหอพะนอนุช
   แสนห่วงสุดเสน่หามาหมองหม่น
   ค่อยค่อยกล่าวเล่าความตามยุบล
   “มีอมิตรคิดประจญเมืองปัญจาล์

   ๏ พี่เป็นราชบุตรเรียนยุทธ์จบ
   ตามขนบรบศัตรูคือผู้กล้า
   มิอยากเห็นเป็นภาระพระบิดา
   ขอน้องยาเข้าใจนัยคดี”

   ๏ “พี่อย่าห้ามน้องขอตามเสด็จด้วย
   เหนืออื่นใดเอาใจช่วยเสด็จพี่
   ขอเป็นคนปรนนิบัติคอยพัดวี
   โปรดปรานีน้องผู้พรากจากเมืองมา

   ๏ มีเพียงภัสดาพระองค์เดียว
   ที่โน้มเหนี่ยวฤทัยให้หรรษา
   ทุกภาวะระแวงภัยเมื่อไกลตา”
   ยอดชายาฝากคำพร่ำงอนง้อ

   ๏ “พระบิดรมารดาปรานีนัก
   แลแสนรักคนดีพี่จะขอ
   นำน้องฝากพระมารดาอย่าทดท้อ
   มินานพอศึกเสร็จสรรพรีบกลับวัง

   ๏ ถ้าพาน้องไปได้ไฉนพี่
   ทิ้งคนดีอ้างว้างอยู่ข้างหลัง
   ศึกเสี่ยงภัยต้องใจนิ่งเป็นจริงจัง
   หากพะวงภวังค์อาจพลั้งแพ้

   ๏ และการที่จอมทัพออกรับศึก
   มิใครนึกนำชายาออกหน้าแน่
   จักอับอายให้วิพากย์กันมากแท้
   ขอให้แม่มิ่งมิตรจงคิดตรอง”

   ๏ มโนราห์อารีมิดื้อรั้น
   ยอมสละอภิวันท์สรรพ์สนอง
   พระสุธนนำนางขึ้นวังทอง
   ฝากนวลน้องไว้กับท่านพระมารดา

   ๏ “ลูกวันทาลาไกลในครานี้
   ห่วงมากมีกังวลนักเป็นหนักหนา
   หนึ่งนั้นคือนวลน้องมโนราห์
   เหมือนเธอขาดญาติกามาอยู่ไกล

       ๏ ดูผิวเผินเกินหยั่งรู้ศัตรูมิตร
   ใครจักคิดเอ็นดูผู้อาศัย
   มองเห็นแต่พระแม่เจ้ากับท้าวไท
   ที่มอบรักฝากใจได้แท้จริง”

       ๏ พระมารดรย้อนคำย้ำความว่า
   “แม่เข้าใจในวาจาเจ้าทุกสิ่ง
   รักจากลาย่อมอาลัยไม่ท้วงติง
   แต่สำคัญเป็นอันยิ่งการสงคราม

      ๏ จักต้องมีจิตมั่นห้าวหาญนัก
   ขอจงหักความห่วงหามารดาห้าม
   น้องจักไม่มีภัยใดก็ตาม
   เชื่อเถิดความรักแม่นั้นปานแก้วตา”

        ๏ พระโลมลูบจูบลาโนราห์น้อง
   ชลนัยน์ไหลนองอาบใบหน้า
   ก้มลงกราบพระบาทภัสดา
   “พี่รีบไปรีบมาหนาน้องรอ”

   ๏ มารดาห้าม “อย่าร่ำร้องเป็นลางร้าย”
   ภูษาซับปรางขวาซ้ายกอดพระศอ
   “จงไปดีมีชัยไม่ทดท้อ
   แม่นี้ขอดูแลน้องมิหมองมัว”

   ๏ พระสุธนหักหม่นใจไปทัพหน้า
   เมื่อสุดคำร่ำลาแม่ทูนหัว
   หน้าที่ชาติกับหัวใจไม่พันพัว
   สละสุขส่วนตัวเพื่อปวงชน

   ๏ เสด็จตรวจกองทัพนับพลรบ
   ศาสตราครบจึงพระองค์ทรงม้าต้น
   อีกหนึ่งร้อยไอยรามารวมพล
   พร้อมบัดดลรัวกลองชัยมุ่งไปพลัน

   ๏ แลอาทิตย์ราชามาคืนหนึ่ง
   บรรทมกึ่งราตรีนิมิตฝัน
   เป็นที่แปลกประหลาดอัศจรรย์
   พระอันตะไส้ใหญ่นั้นไหลทะลัก

   ๏ พุ่งออกจากพระอุทรร่อนเวหน
   สามรอบวนจักรวาลอาการหนัก
   ตื่นบรรทมทันใดวุ่นใจนัก
   จึงหวังจักฟังคำโหรทำนาย

   ๏ ปุโรหิตคิดการอันโหดเหี้ยม
   โดยตระเตรียมแผนงานอันหลากหลาย
   ทั้งจูงจิตราชันนั้นงมงาย
   ทูลถวายความใดได้ดั่งจินต์

   ๏ และป้องกันมิให้ใครขัดขวาง
   บนหนทางที่ตั้งหวังถวิล
   จึงรับคำทำพิธีพลีมลทิน
   สะเดาะเคราะห์ธานินทร์ตามบัญชา

   ๏ “โรงพิธีที่จัดตั้งหลังวังราช
   ให้เสนาอำมาตย์ล้อมแน่นหนา
   ห้ามผู้อื่นเข้าไปในชายคา
   พระองค์ต้องเอกาอยู่แดเดียว

   ๏ โดยจำศีลภาวนาเจ็ดราตรี
   การพิธีอย่ามีใครไปข้องเกี่ยว
   คนรุกล้ำปะรำไม่ได้แท้เทียว
   แม้เฉียดเฉี่ยวพิธีขลังพังลงพลัน

   ๏ สิ่งของบูชายัญนั้นมากนัก
   ส่วนหนึ่งจักหาได้จากไพรสัณฑ์
   สัตว์นานารวมห้าร้อยชีวัน
   ชีวิตคนก็เท่ากันทำการพลี”

   ๏“ข้าจักสั่งพรานไพรให้ถ้วนหน้า
   เร่งรีบจับสัตว์ป่าส่งกรุงศรี
   คนนั้นใช้ผู้ชั่วช้าประดามี
   คัดจากที่จองจำเป็นสำคัญ”

   ๏ “อีกชีวันนั้นเน้นจำเป็นนัก
   ต้องทรงหักฤทัยห้ามไหวหวั่น
   อีกเอกอุชีวาที่ว่านั้น
   จักต้องบั่นชีวินแห่งกินนร”

   ๏ ราชันฟังนั่งอึ้งตะลึงหลง
   “อันเจาะจงต้องข้ามเขินเนินสิงขร
   ไปจับเหล่ากินราวิชาธร
   โดยรีบร้อนคงอับจนหมดหนทาง”

       ๏ ในครานั้นปุโรหิตเข้าชิดใกล้
   ชี้แนะให้ราชันนั้นใจกว้าง
   “อยู่ในวังนี้แน่แท้หนึ่งนาง
   เชื้อชาติอย่างเดียวกันนะมโนราห์”

   ๏ ราชันฟังดังนั้นว่า “หาได้ไม่
   เธอคือยอดดวงใจของบุตรข้า
   เป็นดวงเนตรและวิญญาณพระมารดา
   ห้ามเกี่ยวข้องสุณิสาแห่งข้านะ”

   ๏ ปุโรหิตคิดคำขานมาหว่านล้อม
   จักน้าวน้อมให้ละเหี่ยเสียสละ
   กล่าวความต่อ “ข้อนี้หรือคือภาระ
   ที่ราชะจักต้องป้องปวงชน

   ๏ หาไม่แล้วมิแคล้วตายมลายหมด
   การณ์กำหนดให้น้องนางสร้างกุศล
   แม้นปล่อยกาลผ่านไปก็ไม่พ้น
   ยังทำให้ทุกคนต้องมรณา

   ๏ พระสุธนยังหนุ่มแน่นแสนองอาจ
   ต้องสามารถหาใหม่ได้ในภายหน้า
   ในตอนนี้พระองค์ต้องป้องพารา
   มิอาจผันบัญชาเป็นอื่นใด”

   ๏ ราชันอึ้งตะลึงงันตันคำแย้ง
   จักสำแดงคัดค้านทางด้านไหน
   ปุโรหิตถือนริศคิดปลงใจ
   กราบลาไปออกคำสั่งดังต้องการ

   ๏ ขึ้นทูลความพระมารดา “ราชาสั่ง
   ห้ามผู้ใดใครยับยั้ง ฟังบรรหาร
   ด้วยธานีมีเคราะห์ร้ายมลายลาญ
   ต้องเตรียมงานพลีชีวาบูชายัญ

   ๏ คนและสัตว์ตัดศีรษะละห้าร้อย
   อีกหนึ่งนั้นเพียงน้อยต้องอาสัญ
   กินนรวงศ์องค์ใดหาไม่ทัน
   เมื่อคับขันต้องเป็นนางมโนราห์

   ๏ อีกเจ็ดวันนั้นเอาเข้าพิธี
   กินรีบูชายัญด้านวังหน้า”
   ก่อนกลับหลังสั่งเตรียมพร้อมล้อมอาณา
   เริ่มตั้งศาลเพียงตาฝ่ายกาลี

   ๏ พระมารดรร้อนอุราผวาจิต
   วิปริตอันใดไฉนนี่
   หรือภูตพรายฝ่ายดำงำธานี
   สิงฤดีกษัตริย์วิปลาสไป

   ๏ มโนราห์มาขวัญหายมลายสิ้น
   องค์ภูมินทร์คิดร้ายได้ไฉน
   “โอ้องค์พี่พระสุธนอยู่หนใด
   มิช่วยน้องต้องบรรลัยในครานี้

   ๏ ก่อนจะจากฝากฝังอย่างแน่นหนัก
   สละรักหักใจลาทำหน้าที่
   รู้ห่วงน้องหมองใจไม่อยากลี้
   เหมือนดั่งมีลางสังหรณ์ก่อนจากลา”

   ๏ พระมารดรวอนว่า “อย่าตระหนก
   แม่จะปกป้องลูกสุณิสา
   แสนรักหวงประหนึ่งดวงนัยนา
   ใครจะมาทำร้ายมิได้แท้

   ๏ ลูกอยู่ยั้งในวังบรรทมที่
   ลั่นดาลไว้ให้ดีนอกจากแม่
   อย่าเปิดรับกับใครไร้ข้อแม้
   ต้องรีบแก้รอราช้าไม่ทัน

   ๏ แม่จะเข้าเฝ้าองค์พระทรงฤทธิ์
   กราบทูลว่าอย่าหลงผิดพลาดมหันต์
   ต้องแก้ไขเป็นอะไรให้เป็นกัน”
   พระมารดาว่ากระนั้นผันผายจร

   ๏ ออกมุ่งหน้าไปหาอาทิตย์ราช
   หมู่อำมาตย์ทูลมารดาว่า “ช้าก่อน
   องค์ราชันท่านไปท้ายนคร”
   พระมารดรบ่ายหน้าจะคลาไคล

   ๏ อำมาตย์ทูลพระมารดาว่า “บัดนี้
   ทรงสะเดาะเคราะห์พิธีเข้ามิได้
   พระบรรหารนั้นเน้นมิเว้นใคร
   เสนาในล้อมไว้หลายสิบชั้น

๏ ต้องชะลอการเฝ้าดังกล่าวขาน
   จนกว่าผ่านเจ็ดราตรีที่กวดขัน”
   พระมารดา “รอช้าไม่ได้อย่างนั้น
   ใครหรือกล้ามาขวางกั้นราชินี”

   ๏ อำมาตย์น้อม“หม่อมฉันทำตามรับสั่ง
   ต้องยับยั้งคุมเข้มอย่างเต็มที่
   สละให้ได้แท้แม้ชีวี
   ขอพระองค์ทรงปรานีไว้ชีวัน

   ๏ ด้วยหากการพิธีนี้พังสิ้น
   ชาวพาราทั่วธานินทร์จักอาสัญ
   ปุโรหิตทำนายไว้สำคัญ
   พระมารดาและราชันก็อันตราย”

   ๏ พระมารดรมิผ่อนตามคำค้านว่า
   ขอมุ่งหน้าไปหลังวังดังมั่นหมาย
   โรงพิธีมีทหารนับพันนาย
   ล้อมศาลาเรียงรายกายติดกัน

   ๏ พระองค์อ้อนวอนเสนาหาฟังไม่
   นิ่งมิไหวเขยื้อนเหมือนปูนปั้น
   พระมารดาจนปัญญาจะผลักดัน
   ร้องครวญคร่ำรำพันถึงมโนราห์

   ๏ “แม่รักลูกผูกพันปานชีวาตม์
   ยังมิอาจช่วยลูกสุณิสา
   ช่างกระไรหนอใจพระราชา
   สิ้นเมตตาแล้วยังจะมล้างชนม์”

   ๏ จำย้อนคืนกลับหลังยังวังหลวง
   การทั้งปวงที่หมายมิได้ผล
  “ฤๅมโนราห์เจ้าเข้าตาจน
   จะถูกคนใจร้ายเชือดเลือดไหลนอง

   ๏ เวรกรรมมากพรากเมืองมาน่าอนาถ
   ยอมร้างญาติร่วมสมสู่เป็นคู่สอง
   ลูกสุธนรักใคร่ได้เคียงครอง
   มิอาจป้องเมียรักจากไพรี

   ๏ มนุษย์หนอยอว่าสัตว์สุดประเสริฐ
   แล้วไฉนหมายละเมิดซึ่งศักดิ์ศรี
   เห็นแก่ตนหลงมนต์มารกาฬกาลี
   สร้างราคีเลวร้ายให้นริศ

   ๏ ร้ายดีใดใช่จากเคราะห์เพราะด้วยเหตุ
   เรื่องทุเรศงมงายเข้าใจผิด
   ล้วนแต่เกิดจากกรรมนำชีวิต
   คนสิ้นคิดหมายดับสรรพชีวา”

๏ มาถึงห้องบรรทมในหทัยห่อ
   คิดแก้ไขฉันใดต่อดีเล่าหนา
   เคาะทวารเรียกขานมโนราห์
   เมื่อพบหน้าพระแม่กอดพลอดรำพัน

   ๏ “เขาล้อมองค์ราชาแน่นหนานัก
   แม่มิได้พบพักตร์ดังหมายมั่น
   จักคิดอ่านฉันใดต่อไปกัน
   ช่วยแม่นั้นแก้เหตุการณ์อันเลวร้าย”

   ๏ มโนราห์มาโศกเศร้าเกินกล่าวขาน
   เรื่องขัดราชโองการนั้นอย่าหมาย
   หากได้พบภัสดาเพื่อลาตาย
   มิเสียดายชีวาลับลาไป

   ๏ พระมารดา มโนราห์โศกาหนัก
   ยิ่งแสนรักยิ่งโศกวิโยคใหญ่
   เจ็บยิ่งยวดปวดร้าวเศร้าฤทัย
   เกินจักคิดแก้ไขไม่สมประดี

   ๏ ครานั้นปุโรหิตประดิษฐ์ศาล
   จะทำการบูชายัญบั่นเกศี
   จัดเตรียมการอันใดใช้ในพิธี
   หกราตรีจึงพร้อมพรั่งสมดังใจ

   ๏ วันที่เจ็ดตอนบ่ายในวันนี้
   บูชายัญการพลีที่ยิ่งใหญ่
   ทหารต่างเตรียมการทุกด้านไว้
   คุมแข็งขันกันมิให้ใครคัดค้าน

   ๏ พระมารดา มโนราห์ในครานั้น
   แสนโศกศัลย์ถึงวาระวันประหาร
   มโนราห์ว่า “ลูกนี้พลีลมปราณ
   หากเป็นการป้องชีวิตพระบิดร

   ๏ พระมาดาแลวงศาคณาญาติ
   ประชาชาติไอศูรย์อดิศร
   แต่เสียใจไม่ได้ลาพระภูธร
   แลยอกรกราบบาทภัสดา

   ๏ พระองค์ไปสู้สงครามลามประชิด
   เมื่อทำกิจเสร็จสรรพกลับมาหา
   รู้ว่าน้องต้องดับดิ้นสิ้นชีวา
   พี่คงสุดโศกาเศร้าอาลัย

   ๏ ขอฝากคำทั้งน้ำตาว่าลาแล้ว
   ลูกแน่แน่วดวงจิตพิสมัย
   แต่ชาตินี้มิกลายคืนเป็นอื่นไกล
   ขอมั่นภักดิ์ภูวไนยไปนิรันดร์

   ๏ วาสนาน้องน้อยในชาตินี้
   จำจากพี่ด้วยภัยใหญ่มหันต์
   ขอพระองค์จงสุขศรีชื่นชีวัน
   ไว้ชาติหน้าค่อยพบกันมั่นมิคลาย”

      ๏ ยังคงไม่ถึงที่..สิ้นชีวิตชีวิต
   มโนราห์มาฉุกคิดมิทันสาย
   บอกกับพระมารดร“ก่อนจะตาย
   อยากขอรำถวายชุดกินรี

        ๏ พรานไพรเก็บปีกหางทั้งหลายไว้
   อยู่ที่ไหนโปรดช่วยหามาเร็วรี่”
   พระมารดาฟังดังนั้นพลันยินดี
   “อยู่กับแม่แลปรานีให้ลูกยา

   ๏ ตอนนี้ขอสิ่งไหนแม่ให้หมด
   มิเอากฎใดมาผูกแล้วลูกจ๋า
   แม่มิดีหน้าที่ด้านพระมารดา
   มิอาจป้องภัยบีฑาดังวาที

   ๏ สิ่งอันใดให้ฤดีลูกมีสุข
   ถึงแม่ทุกข์อย่างไรไม่หลีกหนี
   ถ้าปล่อยให้เขาทำลายวายชีวี
   เป็นหมื่นปีบาปมิล้างจากกลางใจ”

‎ ๏ รำพึงพลางย่างสู่ห้องบรรทมสถาน
   แล้วหยิบย่ามของพรานนั้นมาให้
   “ปีกและหางเช่นนางหงส์จงพาไป
   เพื่อสวมใส่ดังถวิลจินตนา”

   ๏ มโนราห์ยินดีเป็นที่ยิ่ง
   นี่คือสิ่งสุดหมายมาดปรารถนา
   จึงสวมใส่แล้วร่ายรำตามลีลา
   เหมือนเช่นหน้าบัลลังก์พระบิดร

   ๏ และพระมารดาจันท์กินรี
   ราชินีไกรลาสเขตสิงขร
   พระแม่คิดท่ากรีดกรายคล้ายละคร
   เยื้องย่างฟ้อนร่วมหกพระพี่นาง

   ๏ ออกตั้งท่าร่ายรำตามแม่สอน
   ประนมกรยักย้ายส่ายปีกหาง
   จนยินเสียงอื้ออึงมาหน้าพระปรางค์
   กู่ก้องพลาง “เร็วเถิดเปิดทวาร

   ๏ อย่าช้าจนพ้นฤกษ์ยามตามวางไว้
   ถ้ากระชั้นนั้นจักใช้กำลังทหาร
   ร่วมฉุดชักหรือผลักดันที่ลั่นดาล
   กระทำการนี้ตามคำบัญชา

   ๏ พระมารดา “มิเปิดให้ใครฆ่าลูก
   แม่ทำใดไม่ถูกแล้วลูกจ๋า
   มิช้านานเขาพังดาลทวารา
   ควักดวงตาดวงแดของแม่ไป”

   ๏ มโนราห์ยินท่านมารดาเอ่ย
   “โอ้แม่เอ๋ยลูกมิอยากพรากไปไหน
   เมื่อเหตุการณ์บีบคั้นถึงบรรลัย
   ก็จำเป็นจำใจจากไกลกัน

   ๏ ขอฝากคำย้ำความยามลูกนี้
   จรลีจากไปไกลเขตขัณฑ์
   ความจงรักภักดีมีนิรันดร์
   จักคงมั่นมิลาละพระสุธน”

   ๏ เสียงเลื่อนลั่นการกระทุ้งทวารก้อง
   โนราห์น้องบินจรร่อนเวหน
   ลอดทางช่องพระแกลแก้อับจน
   ออกมาพ้นปราสาทราชวัง

   ๏ ยังบินวนบนอากาศมิอาจร้าง
   อกอ้างว้างอาลัยแทรกใจหวัง
   จักไปพบภัสดาละล้าละลัง
   สงครามยังมีภาวะอันตราย

[/color][/size]

   ๏ อยากพบพี่ที่สุดรักต้องหักห้าม
   นึกถึงความถูกต้องมองความหมาย
   เจอกันใหม่ถ้าไม่ตรมจนล้มตาย
   ต้องไปหาพระฤๅสาย พระมารดร

   ๏ ท่านคือบุพการีที่นำหนุน
   อันทรงคุณความดีมีมาก่อน
   นานนับปีที่พระองค์ทรงทุกข์ร้อน
   ห่วงอาทรลูกถูกจับเข้าปัญจาล์

       ๏ ครบสามรอบร่อนเวหนวนวังหลวง
   จึงตัดห่วงบินจรร่อนถลา
   ขึ้นกินลมเหินไปในเมฆา
   มุ่งไกรลาสนครามิช้าที

   ๏ ครั้นมาถึงซึ่งริมหิมพานต์
   ร่อนลงแวะกราบกรานพระฤษี
   ตั้งใจจะแถลงแจ้งคดี
   เผื่อว่าพระสวามีจะผ่านมา

   ๏ ถึงอาศรมบังคมองค์ผู้ทรงพรต
   หลังประณตพระมุนีมีปุจฉา
   “โยมลูกเต้าเหล่าใครจากไหนนา
   ดูหน้าตาแต่งองค์ต่างวงศ์กัน”

   ๏ “ตัวลูกนี้กินรีมโนราห์
   จากไกรลาสบรรพตาเชิงสวรรค์
   ครั้งมาลงสรงสระศรีมิไกลนั้น
   นาคบาศพรานมาพันผลักดันไป

   ๏ ถวายตนให้สุธนราชบุตร
   ทรงพิศุทธ์มอบรักจริงอันยิ่งใหญ่
   ลูกได้เป็นชายาพระทรงชัย
   ครองรักในปัญจาล์มานับปี

   ๏ วันหนึ่งปัจจามิตรคิดประจญ
   พระสุธนป้องพาราทำหน้าที่
   ออกทัพหน้าท้าชิงชัยกับไพรี
   แล้วเกิดมีเรื่องร้ายขึ้นในวัง

   ๏ พระบิดาน่ามีจิตคิดหนักหน่วง
   ด้วยความห่วงศึกที่รับเป็นทัพหลัง
   หากราชบุตรามาพลาดพลั้ง
   ต้องทรงตั้งทัพใหญ่ไปรอนราญ

   ๏ จนพระองค์ทรงนิมิตอันผิดแปลก
   ซึ่งแต่แรกก่อนไรไม่เคยผ่าน
   ว่าอันตะพระทรงฤทธิ์พิสดาร
   ทะลักไปในจักรวาลสามรอบวน

   ๏ จึงให้หาปุโรหิตผู้คิดร้าย
   มาทำนายความฝันอันเป็นผล
   เกิดเตรียมการบูชายัญผลาญสัตว์ คน
   เป็นเบื้องต้นละห้าร้อยไม่น้อยเลย

        ๏ ยังหมายดึงหนึ่งชีวินกินรี
   สิ้นเมตตาปรานีโอ้อกเอ๋ย
   องค์ราชัยไม่คัดค้านการสังเวย
   และพระองค์มิทรงเผยพระวรกาย

        ๏ พระมารดาปรานีมิมีช่อง
   จะปกป้องลูกดังตั้งใจหมาย
   เขาอ้างราชโองการมั่นไม่คลาย
   ลูกมิถึงที่ตายด้วยมารดา

       ๏ พรานไพรฝากปีกหางแต่ครั้งก่อน
   ให้องค์พระมารดรทรงรักษา
   ท่านมอบให้สวมใส่พลันทันเวลา
   ภัยบีฑามาถึงจึงบินจร

   ๏ ขอฝากองค์ผู้ทรงศีลปิ่นกุศล
   ถ้าหากว่าพระสุธนผู้ทรงศร
   ทรงทราบความตามมาจากนาคร
   คงแวะเพื่อขอพรพระสิทธา

   ๏ ขอท่านช่วยแถลงแจ้งการณ์นี้
   ย้ำวจีจากใจให้ทราบว่า
   โปรดย้อนกลับคืนยังวังราชา
   ขอร้องอย่าได้คิดติดตามไป

   ๏ หิมพานต์มากภัยใหญ่มหันต์
   พนาวันคีรีวงอสงไขย
   สุดจักห้ามปรามพระองค์ยังจงใจ
   โปรดมอบให้ซึ่งผ้ารัตกัมพล

   ๏ เก็บไว้ใช้ยามภัยมาเวลาสั้น
   หลีกไม่ทันครั้นคลุมกายคล้ายล่องหน
   อีกธำมรงค์วงนี้ให้ไว้แทนตน
   พอนำหนุนอุ่นกมลคนไกลกัน

   ๏ และโอสถเทเวศวิเศษแท้
   เพื่อช่วยแก้อันตรายกลางไพรสัณฑ์
   หิมพานต์มีภัยมากมายครัน
   จำประจัญทีละด่านนานหลายปี

   ๏ ความมุ่งหวังตั้งใจจริงต้องยิ่งใหญ่
   มิมีใครเคยดั้นด้นพ้นไพรศรี
   เป็นฉันใดใช้เดชาบารมี”
   ฝากวลีแล้ววันทาขอลาจร

   ๏ ออกทะยานผ่านไปในเวหน
   ติดลมบนเหนือเมฆาถลาร่อน
   เส้นทางเดิมจากคงคาถึงนาคร
   แต่ครั้งก่อนบินผ่านเนิ่นนานมา

       ๏ ถึงไกรลาสเวียงชัยดั่งใจหวัง
   บินร่อนลงตรงหน้าวังดังปรารถนา
   หยุดยั้งอยู่ริมประตูนครา
   เอ่ยบัญชานายทวารชานเวียงชัย

   ๏ “มโนราห์ลาไกลไปนานนัก
   สองพระองค์ยังคงรักอยู่หรือไม่
   กราบทูลว่ามโนราห์มากรุงไกร
   โปรดฉันใดตามเมตตาพระปรานี”

   ๏ นายทวารชาญชัยรีบไปเฝ้า
   กราบทูลเจ้าไกรลาสรุ่งเรืองศรี
   ครบถ้วนความตามอรรถคดี
   กินรีมโนราห์เผยอารมณ์

       ๏ “มิเข้าเมืองมาพลันยังหวั่นจิต
   ด้วยนางคิดการณ์ไกลไม่เหมาะสม
   เพราะว่าเคยได้ออกนอกสังคม
   จากชื่นชมอาจติฉินชนนินทา”

   ๏ องค์ราชัน ราชินีศรีไกรลาส
   ทราบทันทีกระวีกระวาดออกมาหา
   รวมทั้งหกกินรีพี่กานดา
   พรั่งพร้อมหน้าพร่ำพลอดกอดกันกลม

   ๏ ส่งเสียงพร้องน้องเอ๋ย โอ้ลูกเอ๋ย
   ได้กลับคืนมาชื่นเชยแสนสุขสม
   แล้วสอบถามความทุกอย่างหลังชื่นชม
   รื่นอารมณ์มโนราห์เผยวาที

   ๏ “พรานไพรเหมือนใจร้ายใช้นาคบาศ
   เข้ามาคาดรัดกายมิให้หนี
   นำดำเนินเดินฝ่าวนาลี
   มิกดขี่ข่มเหงเคร่งเกินไป

   ๏ จรจรัลสู่ปัญจาล์ในครานั้น
   กว่าสิบวันพากายมิใคร่ไหว
   ก่อนถึงวังข้างสวนขวัญอันพิไล
   หม่อมฉันได้พบหน้าพระสุธน

   ๏ ทรงเมตตาปรานีเป็นที่ยิ่ง
   เอาใจใส่ทุกสิ่งจิตกุศล
   ช่วยรักษาพยาบาลเจ็บผ่านพ้น
   พระทรงพลมิเคยมีนารีใด

   ๏ เมื่อพระมอบดวงจิตพิศวาส
   ลูกสามารถสัมผัสจิตพิสมัย
   แม้อยากขัดตัดรักสุดหักใจ
   ปลงฤทัยอยู่ใต้เบื้องพระบาทา

   ๏ พระครองคู่อยู่กับลูกอย่างสุขศรี
   ทรงปรานีรักหวงดั่งดวงยิหวา
   พระชนกพระชนนีมีเมตตา
   ทั้งไพร่ฟ้าทั่วแคว้นแสนชื่นชม

      ๏ จนสงครามลามประชิดติดเขตขัณฑ์
   องค์ราชันเห็นบุตราว่าเหมาะสม
   ออกทัพหน้าครานั้นพลันตรอมตรม
   แต่จำข่มใจลารักษาเมือง

   ๏ ก่อนจากไกลได้ฝากฝังอย่างแน่นหนัก
   รู้ว่ารักลูกมากมายห่วงหลายเรื่อง
   คล้ายกังวลคนมิไกลใจขุ่นเคือง
   เลี้ยงไม่เชื่องด้วยจิตคิดอาธรรม์

   ๏ เนื่องกาลนั้นราชันอาทิตย์ราช
   เกิดนิมิตผิดคาดประหลาดฝัน
   ห่วงบุตราปราชัยภัยอนันต์
   เปิดช่องให้คนร้ายนั้นปั่นฤดี

   ๏ ทำนายฝันราชันว่ากาลีนัก
   พระองค์จักอาสัญพร้อมมเหสี
   ไอศูรย์สิ้นปิ่นเสนาประชาชี
   เกิดอัคคีโลกันต์ผลาญพารา

        ๏ แล้วจะบูชายัญเป็นการใหญ่
   สัตว์ คนใช้ละห้าร้อยไม่น้อยกว่า
   และอีกหนึ่งกินรีหมายบีฑา
   พระมารดาท่านดูรู้เล่ห์กล

        ๏ ปุโรหิตคิดแผนงานการล้มล้าง
   แม้หาทางช่วยอย่างไรไม่เป็นผล
   เพราะเขาวางรูปแบบอันแยบยล
   คุมกองพลนับแสนแทนราชัน

        ๏ แยกท่านท้าวเข้าพิธีที่วังหลัง
   เหมือนกักขังพระวรกายไว้ที่นั่น
   ถือบัญชาราชัยไว้สำคัญ
   อุบายอันอำมหิตคิดการณ์ไกล

   ๏ ห้ามเฝ้าแม้แต่ราชินีท่าน
   สั่งทหารล้อมแน่นหนาฝ่ามิได้
   จึงหมดทางต้านทานประการใด
   ลูกต้องลี้หนีภัยจากไกลมา

   ๏ เชื่อนักหนาสวามีมิทอดทิ้ง
   รู้ความจริงทั้งผองต้องมาหา
   แต่จะถึงซึ่งไกรลาสนครา
   หรือชีวาสิ้นเสียหว่างกลางอรัญ”

   ๏ พระบิดาฟังวาทีดังที่กล่าว
   ว่า “เรื่องราวรักพรากมากโศกศัลย์
   สองกำเนิดเกิดกายแสนไกลกัน
   ยังพบพักตร์รักมั่นเทพบันดาล

   ๏ เป็นบุพเพนำพาดลมาให้
   สร้างบุญร่วมกันไว้ยิ่งไพศาล
   ถ้าเช่นนั้นพบกันได้ไม่เนิ่นนาน
   จงทำใจให้สราญรอวารวัน

   ๏ การสำคัญพ่อบัญชาต่อหน้านี้
   ฟังให้ดีมโนราห์เจ้าจอมขวัญ
   ซึ่งความรักของพ่อแม่แลพี่นั้น
   มิรังเกียจเดียดฉันท์กันสักนิด

   ๏ แต่ลูกไปเป็นชายาของมนุษย์
   สูญเสียความบริสุทธิ์จากดวงจิต
   แม้ว่าพ่อแม่พี่มิได้คิด
   หากยังผิดขอเวลาล้างราคี

   ๏ เหล่ากินนรกินรีนี้ทั้งหลาย
   ล้วนรังเกียจกลิ่นกายคนเหลือที่
   จะติฉินนินทามากพาที
   พระปรางค์มีอยู่มากมายชายเวียงวัง

        ๏ มโนราห์ค้างยังปรางค์ในสวน
   ตามสมควรแก่การณ์อันพ่อสั่ง
   เจ็ดปีเจ็ดเดือนเศษเขตอยู่ยั้ง
   มิใช่อยู่ลำพังอย่างเดียวดาย

        ๏ พ่อพี่พี่และมารดามาเยี่ยมได้
   มิจากไกลลาร้างจนห่างหาย
   อีกสาวใช้ห้าร้อยมาล้อมขวาซ้าย
   ที่มอบหมายดูแลมโนราห์

   ๏ ตักน้ำในสระสินธุ์ประทิ่นพร้อม
   วันละห้าร้อยกระออมสรงอุษา
   เพื่อชำระกลิ่นมนุษย์จากกายา
   และล้างคำครหาดั่งว่าไว้”

   ๏ มโนราห์หลายคราเหงาเศร้ายิ่งล้น
   ห่วงกังวลภัสดามาได้ไหม
   พักเรื่องมโนราห์ค้างข้างกรุงไกร
   พาย้อนไปศึกปะทะพระสุธน

   ๏ ตั้งแต่ยกโยธาไปครานั้น
   แลพระองค์ทรงมุ่งมั่นสรรค์กุศล
   แม้นใช้ศรพรหมาสตร์พิฆาตชน
   ริปูกายมลายป่นในทันที

   ๏ มิทรงเน้นเข่นฆ่าปัจจามิตร
   เพียงประชิดทะลวงไล่ให้หลีกหนี
   จนถึงจอมฤทธาคู่ราวี
   เปล่งวจีบัญชาว่าจงฟัง

   ๏ “ถ้าหมายมั่นการต่อสู้ริปูแท้
   มิได้มีข้อแม้มาแต่หลัง
   หากยิงศรศิลป์ชัยไม่ยับยั้ง
   ทัพท่านทั้งสิ้นจะมรณา”

   ๏ แล้วพระองค์ได้ทรงสำแดงเดช
   ร่ายพระเวทยิงศรรามข้ามเวหา
   เสียงสนั่นลั่นเลื่อนสะเทือนฟ้า
   วนกลับมาเข้าแหล่งแห่งจำนง

   ๏ ผู้จอมทัพสดับฤทธิ์ศรรามราช
   ก้มลงกราบพระบาทดังประสงค์
   รู้พระทัยไม่เมตตาพาปลดปลง
   การณรงค์ระงับถอยทัพไป

   ๏ พระสุธนจึงสั่งเดินทางกลับ
   เมื่อการศึกเสร็จสรรพอย่างยิ่งใหญ่
   มิมีผู้พ่ายแพ้แลมีชัย
   คงมั่นในดำริสันติวิธี

   ๏ แม้นทั่วไปในโลกหล้ามาขบคิด
   หลีกเลี่ยงพิษการสงครามตามวิถี
   เจรจาปราศรัยมิตรไมตรี
   ทั้งโลกนี้ย่อมพบสงบเย็น

   ๏ เพราะความโลภมากล้ำเหลิงอำนาจ
   ประชาชาติส่วนมากจึงยากเข็ญ
   มหาอำนาจหวังสร้างประเด็น
   ให้เกิดความลำเค็ญกลางโลกา

   ๏ พระสุธนถอยทัพย้อนกลับหลัง
   จากชายแดนเหมือนดังปรารถนา
   อกไห้หวนถึงนวลน้องมโนราห์
   พระบิดรมารดาจากมาไกล

   ๏ ชนบทสดสีสันพันธุ์พฤกษา
   สกุณาจำเรียงส่งเสียงใส
   แม้ดาษดื่นสิ่งรื่นรมย์มิชมใด
   กลับมาถึงซึ่งกรุงไกรไม่เนิ่นนาน

   ๏ ขึ้นเฝ้าพระบิดาอาทิตย์ราช
   ประชุมอยู่หมู่อำมาตย์เต็มราชฐาน
   การสงครามความเช่นไรทูลรายงาน
   พระภูบาลชื่นชมสมฤทัย

   ๏ แต่ส่วนลึกนึกขึ้นมาโศกาหนัก
   รู้ลูกรักมโนราห์ค่ายิ่งใหญ่
   เมื่อเกิดเรื่องมิดีต้องหนีไป
   ความเสียใจราชบุตรสุดอนันต์

   ๏ จะดำรัสขัดพระทัยพูดไม่ออก
   อยากจะบอกความนัยให้อัดอั้น
   พระสุธนทูลลาบิดาพลัน
   รีบผายผันไปกราบท่านพระมารดร

   ๏ บังคมบาทราชมารดาหน้าพระที่
   ราชินีทรงกันแสงเรี่ยวแรงอ่อน
   สลดสุดด้วยบุตราเหลืออาวรณ์
   ยกพระกรค่อนอุระโศกระบม

   ๏ พระสุธนห้ามมารดาอย่ากันแสง
   โปรดสำแดงเหตุใดให้ขื่นขม
   พระแม่โศกลูกพลอยเศร้าร้าวระทม
   ขอจงข่มฤดีมีวาจา

๏ พระมารดาว่า “แม่นี้ผิดอนาถ
มิสามารถป้องลูกสุณิสา
เหตุด้วยองค์ทรงฤทธิ์พระบิดา
ทรงนิมิตผิดแปลกว่าอันตะนั้น

๏ ไหลออกวนโลกาทักษิณาวัตร
คิดหวั่นใจภัยวิบัติอาจมหันต์
ปุโรหิตจิตที่มีอาธรรม์
ทำนายฝันราชาว่าร้ายนัก

๏ จักสูญเสียพาราอาญาสิทธิ์
ทั้งชีวิตวงศ์วานมลานหนัก
ต้องบูชายัญร้ายตามทายทัก
เหมือนดังผลักบาปใหญ่ให้ราชัน

๏ สัตว์ห้าร้อยชีวาหาไม่ยาก
ห้าร้อยมากนักโทษที่คดีมหันต์
หนึ่งกินรีหมายบีฑาบูชายัญ
เจาะจงนั้นด้วยจิตที่คิดร้าย

๏ วางแผนการอันแยบยลตั้งตนใหญ่
ออกคำสั่งอย่างไรได้ดังหมาย
แยกราชัยไปหลังวังสั่งล้อมกาย
กิจทั้งหลายอ้างพระราชโองการ

   ๏ แม่เองยังขอเข้าเฝ้ามิได้
   พลากรกั้นไว้มิให้ผ่าน
   จะช่วยลูกมโนราห์ฝ่ามือมาร
   ทุกทางปิดสุดคิดอ่านแก้การณ์ร้าย

   ๏ จึงลั่นดาลทวาราแห่งปราสาท
   สองเราหวาดอกสั่นจนขวัญหาย
   มโนราห์ขอปีกหางก่อนวางวาย
   รำถวายตามถนัดฝึกหัดมา

   ๏ มิเห็นทางใดช่วยได้จึงไม่ขัด
   เธอร่ายรำตามถนัดหลายท่วงท่า
   ทหารวังเข้าพังดาลทวารา
   พร่ำวาจาไหว้วอนก่อนลาไกล

   ๏ ฝากคำมั่นกับแม่แต่ชาตินี้
   ความจงรักสวามีคงยิ่งใหญ่
   ขอเป็นคู่อยู่รองบาททุกชาติไป
   สุดอาลัยจบคำต้องอำลา

   ๏ แม่รู้ลูกเสียใจใหญ่มหันต์
   แต่ต้องรักษ์ชีวันสุณิสา
   ยอมมิได้ให้เขาย่ำเห็นตำตา
   แม่มิว่าถ้าลูกจะเคืองระคาย”

   ๏ พระสุธนยินวาจามารดาท่าน
   ปิ่มดวงมานนั้นจะแตกสลาย
   สิ้นเรี่ยวแรงแห่งพระวรกาย
   พระโลหิตติดตามสายอัสสุชล

        ๏ โทมนัสแสนหนักเมียรักหนี
   พระชนนีปลอบเท่าใดไม่เป็นผล
   ระทมทอดกอดประคองกันสองคน
   แสนวิโยคโศกท้นพระหทัย

   ๏ “มโนราห์นวลน้องรักของพี่
   ดวงฤดีพี่ถูกควักจากอกได้
   เหมือนเหว่ว้าลาแดนมาแสนไกล
   โถทำไมยังมีผู้บีฑา

        ๏ พี่แสนห่วงอาลัยจะไกลจาก
   ถึงเอ่ยปากฝากท้าวไทไว้นักหนา
   ที่แท้องค์ทรงฤทธิ์พระบิดา
   กลับเป็นมารผลาญชีวาไม่อารี

   ๏ ช่างกระไรใจดำหนอทำได้
   ลูกสะใภ้ไร้ค่าสิ้นราศี
   นึกถึงจิตลูกสักนิดก็มิมี
   โถสุดที่อัดอั้นเกินบรรยาย

   ๏ พระแม่จ๋าโปรดเมตตาเพลานี้
   เหลือกายีชีวินสิ้นความหมาย
   เมื่อถูกล้วงดวงใจไปจากกาย
   อยู่ก็รอวันตายอย่างทรมาน

   ๏ ตัดสินใจไปตามหาโนราห์น้อง
   ดีกว่าทนหม่นหมองในราชฐาน
   ถ้าแรมร้างห่างกันมิทันกาล
   ขอมลานเสียในกลางไพรวัลย์

   ๏ แม้นพบน้องมโนราห์สัญญาไว้
   พาดวงใจทรามชื่นคืนเขตขัณฑ์
   ขอพระแม่แลองค์พระทรงธรรม์
   อยู่สุขสันต์อย่าห่วงใยให้กังวล”

   ๏ พระแม่พร่ำคำด้วยรักห่วงนักหนา
   “มโนราห์บินไปในเวหน
   ลูกเดินด้วยบาทาประสาคน
   จักข้ามพ้นหิมพานต์ฉันใดนา”

   ๏ พระสุธน “แต่ต้นนางยังมานี่
   เมื่อถึงทีลูกต้องท่องไปหา
   คงเป็นกรรมที่สร้างปางก่อนมา
   ขอองค์พระมารดาโปรดปรานี”

   ๏ “หากจำเป็นจำไปไม่อาจขัด
   ลูกจงจัดพลไกรชาญไพรศรี
   คชสารการอาชาเสนาบดี
   ให้พอที่เกื้อหนุนจนอุ่นใจ”

        ๏ พระสุธนตอบวาจามารดาท่าน
   “ทวยทหารนั้นนำพาหาได้ไม่
   ต่างจากการป้องกันเมืองเรื่องชิงชัย
   การนี้ไปตามอนงค์องค์ชายา

       ๏ กำลังเมืองใช้เรื่องตนมีผลลบ
   ยกสมทบไปตามเมียเสียยศถา
   หากผู้ใดต้องดับดิ้นสิ้นชีวา
   ย่อมจะพาเกิดบาปกรรมติดตามตน

       ๏ ขอมุ่งไปในวนาเอกากาย
   เป็นหรือตายสุดแท้แต่กุศล”
   สิ้นวาทีทัดทานพระสุธน
   จึงพระชนนีช่วยอวยพรชัย

   ๏ ก่อนจากไกลไปลาอาทิตย์ราช
   กราบพระบาทอำลาน้ำตาไหล
   พระบิดาน้ำตาคลอ “พ่อผิดไป
   ขออภัยเถิดหนาอย่าขุ่นเคือง

   ๏ พ่อวิตกอกใจไม่ปกติ
   จนดำริวิปริตผิดหลายเรื่อง
   หวั่นญาติพงศ์วงศ์วานทั้งบ้านเมือง
   โลหิตต้องนองเนืองธรนินทร์”

        ๏ “ขอเดชะพระบิดาการลานี้
   มิใช่ที่เคืองบิดาแล้วลาถิ่น
   การณ์อันว่าลาแดนจากแผ่นดิน
   ฝากระบิลไว้กับท่านพระมารดร

   ๏ ขุ่นเคืองพระบิดาหาได้ไม่
   ท่านผู้ให้ชีวามาแต่ก่อน
   มิก่อกรรมนำวิบัติขอตัดรอน
   แต่อยากวอนพระบิดาฟังวาที

        ๏ ซึ่งพระองค์ทรงวางใจให้อำนาจ
   ผู้ฉลาดทิ้งธรรมนำวิถี
   วางพระทัยมิได้ตรองให้ดี
   จึงเกิดมีเบื้องหลังตั้งชนวน

        ๏ อันคนพาลสันดานพิษย่อมคิดร้าย
   มุ่งยีย่ำทำลายให้ปั่นป่วน
   ให้ถือราชโองการนั้นมิควร
   เพราะแปรปรวนจากเมตตาของราชัน

   ๏ ขอเรียกหาโหราจารย์ท่านผู้เฒ่า
   แลพระองค์ทรงกล่าวเล่าความฝัน
   ตามนิมิตคิดว่าร้ายทั้งหลายนั้น
   มายืนยันอีกสักปากลูกอยากฟัง”

   ๏ ราชันให้เสนาหาอำมาตย์
   ไปตามราชโหราเมื่อมานั่ง
   เล่าซ้ำความตามนิมิตมิผิดพลั้ง
   โหราตั้งกระดานขานทำนาย

   ๏ “อันตะในนิมิตนั้นยืนยันว่า
   ผู้ที่มาจากอุระพระฤๅสาย
   คือองค์ราชบุตรวิสุทธิ์กาย
   ทักษิณาโลกาหมายก้องกำจร

   ๏ โลกทั้งสามเทิดพระนามในภายหน้า
   ทรงบุญญา พระยศปรากฏกระฉ่อน
   ตำรานี้ชี้ชัดมิตัดรอน
   พระภูธรนิมิตฝันอันทรงคุณ”

   ๏ จบคำของโหราในครานั้น
   ความสำคัญตรงเจตเหตุเกื้อหนุน
   ผลอนันต์สรรค์สร้างในทางบุญ
   ราชาวุ่นทัศนะกลางพระทัย

   ๏ ราชบุตรปุจฉาพระฤๅสาย
   “การทำนายโหรามีหน้าที่ไหม
   มิเรียกหาท่านมานั้นด้วยฉันใด
   ลูกยังมิเข้าใจในข้อนี้”

   ๏ “ปุโรหิตว่าโหรามาเลือนหลง
   เฒ่าชะแรแก่ลงจนเหลือที่
   เขานั้นเคยเรียนรู้ได้ครูดี
   พ่อจึงมีความวางใจให้ทำแทน”

        ๏“พระองค์ฟังความข้างเดียวจริงเจียวหนอ
   กรรมจึงก่อให้ลูกทุกข์เหลือแสน
   ถึงวาระลูกจะไปไกลดินแดน
   สมมาตรแม้นเขาตั้งความหวังมา

   ๏ หากพระองค์เชื่อตามคำทุกสิ่ง
   อันตรายมากหลายจริงยิ่งนักหนา
   ศัตรูร้ายใดที่หมายบีฑา
   ยังด้อยกว่าคนใกล้ชิดที่คิดคด

        ๏ ไม่ระแวงระวังด้วยวางจิต
   ถูกหรือผิดเชื่อคำตามทั้งหมด
   ภัยพิษงูมิสู้พิษมิตรทรยศ
   ผู้ทรงพรตพ่ายมารในหัวใจตน

   ๏ ประมวลการณ์อันนี้ตามที่คาด
   ปุโรหิตติดอำนาจขาดกุศล
   เมื่อซึ้งความตามแต่องค์พระทรงพล
   จะแก้กลที่เขาวางไว้อย่างไร”

      ๏ ครานั้นอาทิตย์ราชอนาถนัก
   ผิดพลาดหนักจริงแท้ยากแก้ไข
   สั่งมหาอำมาตย์พลันในทันใด
   “จงรีบไปจับปุโรหิตร้าย

       ๏ ตัดหัวมันเสียบประจานรู้กันทั่ว
   ที่ทำตัวชั่วช้าพาเสียหาย
   มิสมดังวางฤทัยไปมากมาย
   ยังกลับกลายคิดคดกบฏรัช”

        ๏ อำมาตย์รับกระทำตามบรรหาร
   พวกใจมารทั้งผองต้องกำจัด
   ลงโทษทัณฑ์เหตุอันใดชี้ให้ชัด
   เป็นการตัดผู้เอาอย่างทางมิดี

       ๏ พระสุธนทูลลาคืนปราสาท
   หลังราชาอนุญาตสู่ไพรศรี
   ถึงอย่างไรยื้อไม่อยู่รู้ข้อนี้
   พระภูมีจำอำนวยอวยพรชัย

   ๏ เสด็จถึงวังทองเห็นห้องหอ
   น้ำตาคลอปวดดวงมานปานตักษัย
   พระยี่ภู่ดูว่างร้างอาลัย
   ทรงร่ำไห้กอดพระเขนยเคียง

   ๏ “แท่นพระที่มีเราสองครองสุขสันต์
   มาเงียบงันร้างกายไร้สรรพเสียง
   ภาพอดีตชิดใกล้ได้ร่วมเรียง
   กลับเหลือเพียงรอยเลือนรางกลางอารมณ์

   ๏ โอ้อกเอ๋ยมิเคยคิดรักฤทธิ์ร้าย
   พังทลายลงครืนให้ขื่นขม
   รักแสนหวานพานสลายกลายเป็นลม
   คงต้องตรมเช่นนี้ชั่วชีวิน”

   ๏ มิอาจจักพักผ่อนนอนหลับใหล
   ร้อนฤทัยอยู่ในห้วงห่วงถวิล
   เตรียมข้าวของยามต้องไปไกลธานินทร์
   คว้าศรศิลป์ออกเดินทางร้างเวียงวัง

   ๏ ตัดสินใจบ่ายหน้าสู่ป่าแน่
   มิหันแลพระปรางค์ที่ข้างหลัง
   ปณิธานการณ์นี้ไปไม่หยุดยั้ง
   ตราบที่ยังมิพบน้องมโนราห์

   ๏ บ้านพรานบุญผู้คุ้นเคยอยากเอ่ยถาม
   มูลเค้าความหนหลังหวังปุจฉา
   ชาวบ้านชี้ทางไปสู่ปลายนา
   ถึงชายคาเรียกขานพบพานพลัน

   ๏ พรานบุญตื่นตระหนกอกระทึก
   มิได้นึกเสด็จหากะทันหัน
   ลงเบื้องล่างล้างบาทาอภิวันท์
   ก่อนชวนกันขึ้นเคหาต่อพาที

   ๏ ยกขันน้ำนำหมากพลูสู่ที่ตั่ง
   แล้วลงนั่งเจรจา “มาถึงนี่
   เยี่ยมเยียนกันดูหม่อมฉันนั้นอยู่ดี
   หรือยังมีธุระประการใด”

   ๏ “ขอให้เล่าเค้าหลังแต่ครั้งต้น
   พี่สืบค้นมโนราห์มาจากไหน
   บัดนี้นางคืนยังวังเวียงชัย
   อยากถามไถ่ปัญหานานาประการ”

   ๏ “กรุงไกรลาสนิวาสไกลเกินใฝ่หา
   นางเหินฟ้ามาสรง ณ สระพิศาล
   ใกล้กุฎีฤษีริมหิมพานต์
   จับนงคราญนั้นได้ในคงคา”

   ๏ “สัญจรไพรให้ถึงซึ่งถิ่นนั้น
   ทิศใดกันมั่นหมายใคร่ปุจฉา”
   “พระองค์ไปหนใดนั้นฉันนำพา
   เนินวนาย่างย่ำจนชำนาญ”

        ๏ “เรื่องส่วนตนอย่ามีผลถึงคนอื่น
   คงนานนักจักได้คืนราชฐาน
   หรือชีวันนั้นอาจจะมลายลาญ
   มิเป็นการขอว่าอย่าไปเลย”

        ๏ พรานบุญว่า “หาถูกต้องมองการณ์สั้น
   เพราะหม่อมฉันผู้ก่อไว้ใช่ไหมเอ่ย
   หมายต่อสานงานประสงค์ให้ลงเอย
   ดังเฉลยพระบุตราอย่าเกรงใจ”

        ๏ “ถ้ากระนั้นเมื่อพรานพี่มีใจช่วย
   คิดอำนวยก็มิขัดอัชฌาสัย
   ขอพี่นำสู่วนามุ่งหน้าไป
   แค่พอให้เห็นกุฎีฤษีพอ

   ๏ จักขอบใจในการอันช่วยนี้
   ย่อมมิดีหากจะพาเดินหน้าต่อ
   พี่ก็มีลูกเมียต้องครองพะนอ
   สิ่งที่ขอถ้าตกลงปลงใจตาม”

๏ พรานบุญพร้อมยอมความตามที่ว่า
   ล่วงพ้นริมหิมวาน่าเข็ดขาม
   รู้บุญน้อยด้อยเดชฤทธิ์ใจคิดคร้าม
   มิอาจข้ามวนามายามนต์

   ๏ เมื่อตกลงปลงใจได้ทั้งสอง
   ตามครรลองแห่งเจตน์และเหตุผล
   พรานขอพักเจราสาละวน
   การเตรียมตนลำเลียงเสบียงกรัง

   ๏ เป็นถั่วงาปลาแห้งแป้งสาลี
   ตามเคยที่ออกไพรสณฑ์แต่หนหลัง
   ยาสำคัญ มันมะพร้าวอีกข้าวตัง
   เมื่อสมดังต้องการพรานกล่าวคำ

   ๏ “พระองค์ควรค้างพักสักคืนก่อน
   นี่ไม่นานตะวันรอนจะค่อนค่ำ”
  “ไปทันทีเมื่อพี่พร้อมจะน้อมนำ
   หมายตรากตรำย่ำย่างร้างแรมไพร”

   ๏ พรานยินคำจำนงลงเคหา
   นำมุ่งหน้าเดินตรงสู่ดงใหญ่
   แล้วปรึกษาวาทะเฉลยนัย
   “ขอพระองค์จงได้ฟังวาที

   ๏ จักถ่ายทอดตลอดทางกลางไพรสัณฑ์
   ซึ่งหม่อมฉันรู้ใดเรื่องไพรศรี
   การกิน พัก จักหลีกภัยในพงพี
   ก่อนจะลุถึงกุฎีมีเวลา”

       ๏ พระสุธนสนใจที่หมายสื่อ
   มิดึงดื้อรู้ดีมากมีค่า
   พรานไพรจะประสิทธิ์วิทยา
   ที่สืบทอดกันมาหลายชั่วคน

       ๏ ยิ่งเข้าในไพรพฤกษ์ลึกรกชัฏ
   เริ่มเลาะลัดยากครันยังดั้นด้น
   ก่อนตะวันผันลาพากังวล
   พรานชวนพระสุธนหาที่พัก

   ๏ สอนวิชานิทราไพรให้ข้อแรก
   อธิบาย “ให้จำแนกเป็นสองหลัก
   หนึ่งถ้ามีเวลาทำที่พำนัก
   ขัดห้างมักให้อยู่เหนือธรณี

       ๏ ข้อที่สองมองเห็นว่าเวลาน้อย
   มิอาจคอยด้วยค่ำไวไพรวิถี
   จำต้องหาคาคบไม้ต้นใดมี
   ให้พอที่เอนอิงพักพิงกาย

   ๏ ใบไม้สรรกันน้ำค้างกั้นกางฝน
   พอข้ามพ้นราตรีเหมือนที่หมาย
   ความสูงดูอยู่ด้านบนพ้นสัตว์ร้าย
   สามารถย้ายเปลี่ยนท่าเวลานอน”

   ๏ พระสุธนสนใจความตามที่ว่า
   สอดสายตาขึ้นด้านบนวนเวียนว่อน
   ดุจวิหคนกกาบินหาคอน
   เห็นปางไม้หลายอันซ้อนในสุมทุม

   ๏ ถามพรานว่า “คาคบที่ฉันชี้นั่น
   เปลือกไม้มันเรียบดีมิมีตุ่ม
   กิ่งแผ่ผายหลายคอนชะง่อนงุ้ม
   ใบปกคลุมแน่นหนาพี่ว่ากระไร”

   ๏ “พระองค์ควรขึ้นไปดูให้ชัด
   คล่องหรือขัดท่านั่งนอนผ่อนคลายไหม
   หากอึดอัดขัดท่าหาต่อไป”
   พอเข้าใจพระสุธนโหนเถาวัลย์

   ๏ เมื่อถึงยังปางไม้เอนกายเล่น
   ไม่ดีเด่นแต่มิอับจนคับขัน
   กู่ก้องมาว่า “ใช้ได้สบายครัน
   ขอพี่นั้นหาแห่งหนของตนเอง”

   ๏ พรานบุญฟังดังนั้นหันซ้ายขวา
   ปีนพฤกษาปุบปับกระฉับกระเฉง
   ใกล้ค่ำลงวงเรไรเริ่มบรรเลง
   เป็นเสียงเพลงกล่อมวนายามราตรี

        ๏ ผู้เดินทางกลางไพรต้องใจมั่น
   มิเขลาขลาดหวาดหวั่นพรั่นภูตผี
   เสียงสัตว์ร้ายใดใดมิไยดี
   ชั่วคืนที่สงบจิตสุขนิทรา

        ๏ แสงสุรีย์สีทองส่องฟ้าใส
   ลงสู่พื้นพงไพร ล้างใบหน้า
   จัดเสบียงเรียงตั้งทั้งข้าวปลา
   พรานบุญว่า “วันนี้เรียนสีไฟ

        ๏ ถ้าหน้าแล้งฟืนแห้งดีมิลำบาก
   มักฟันถากผิวไม้ใช้ขุยไผ่
   การเสียดสีวิธีทำสำแดงไว้
   หน้าฝนใช้หินประกบแล้วตบตี

        ๏ การเดินทางกลางวนาเรื่องอาหาร
   มิควรกินจนอาการอิ่มเต็มที่
   ยามเดินทางจะอึดอัดขัดท่าที
   เคล็ดเหล่านี้มีส่วนควรคำนึง

   ๏ เมื่อเสร็จสรรพดับไฟให้สนิท
   อย่าให้ติดขึ้นภายหลังอีกครั้งหนึ่ง
   พระสุธนสนใจฟังอย่างลึกซึ้ง
   เรียบร้อยจึงชวนเชิญกันเดินทาง

   ๏ ช่วงไม้ป่าหนาแน่นเดินแสนยาก
   ทั้งกิ่งคั่นก้านขวากต้องถากถาง
   มีที่เพลินเดินสบายชมไพรพลาง
   เมื่อพื้นล่างโล่งตาหญ้าไม่มี

   ๏ จนใกล้ย่ำสนธยาหาที่พัก
   ขอตั้งหลักผ่อนคลายกลางไพรศรี
   อย่างน้อยค้างกลางวนาเจ็ดราตรี
   ก่อนจะถึงซึ่งกุฎีสิทธาจารย์

   ๏ พร้อมเดินทางมิร้างราหาความรู้
   หลายหมวดหมู่ “วันนี้ว่าเรื่องอาหาร
   ผลไม้ในวนาถ้าพบพาน
   เหมือนพื้นบ้านหลากหลายในพงพี

   ๏ มะม่วง กระท้อน หว้า พลา มะไฟ
   ที่แน่ใจว่ารู้จักเป็นสักขี
   เลือกกินไล่เล็มไปได้ทันที
   ผลใดที่แปลกตาอย่าเพิ่งกิน

   ๏ เห็นนกกาหรือว่าสัตว์จัตุบาท
   มันสามารถกินได้หมายถวิล
   เรากินได้มิตายแน่แต่มิชิน
   เรื่องรสกลิ่นและแสลงมีแฝงมา

       ๏ ที่แน่ใจได้หนาพวกวานร
   มันกินก่อนเรากินได้ไร้ปัญหา
   พลาดกินผลไม้พิษจะมรณา
   ยินเขาว่ามีมากหลายในหิมวันต์

       ๏ ไร้อาหารพานให้หาวานรยาก
   ต้องจับจากย่านอื่นไปในเขตขัณฑ์
   มีเคล็ดลับการจับวานรนั้น
   ต้องคัดสรรหวายน้ำทำบ่วงคล้อง

   ๏ แต่งบ่วงให้เรียวคล้ายปลายยอดหญ้า
   ย่องช้าช้าเข้าใกล้สายตาจ้อง
   ได้จังหวะตวัดรัดดังปอง
   ตัวไหนร้องเจียนจะตายให้ปล่อยไป

       ๏ บางตัวนั้นสัญชาตญาณมันมากหลาย
   ดิ้นจนตายนำพาหาได้ไม่
   ต้องหาตัวกลัวอีกอย่างเหมือนต่างใจ
   หงอมิได้ดิ้นนักจึ่งจักดี

   ๏ ค่อยลูบหัวตัวมันมินานคุ้น
   จึงเจือจุนชิมผลไม้ได้เต็มที่
   พรานแนะนำทำให้ดูรู้วิธี
   จรลีไปพลางกลางพงไพร

        ๏ ค่ำพักค้างรุ่งสางคงเดินดงต่อ
   มากหัวข้อหลักการพรานสอนให้
   เป็นวิชาพาตนหลีกพ้นภัย
   ยามท่องในวนาเอกากาย

        ๏ พระสุธนสนใจใฝ่เรียนรู้
   ความเป็นอยู่ในดงดอนกินนอนง่าย
   ข้างหน้ามีอุปสรรคอีกมากมาย
   คงมิคลายความหวังตั้งมั่นมา

        ๏ วันนี้พรานบุญว่าเรื่องหาน้ำ
   ต้องน้อมนำก่อนขึ้นเขินแนวเนินผา
   แต่หมดไป ไม่พอบ้างเป็นบางครา
   ต้องรู้จักหลักการหาน้ำมากิน

    ๏ ถ้าฝนตกหยกหยกผ่านมินานมาก
   หาได้จากพวกแอ่งหรือแก่งหิน
   ถ้าแล้งนานพานเหือดหายลงใต้ดิน
   ครองชีวินด้วยน้ำตามเถาวัลย์

   ๏ หาเถาวัลย์อันใหญ่ยาวเท่าแขนขา
   ฟันให้สูงสักสองวาขาดสะบั้น
   แล้วรีบตัดข้างล่างให้ใกล้โคนพลัน
   กระบอกไผ่ตัดใหม่นั้นมารองรับ

        ๏ แม้ได้น้ำถึงสองสามกระบอกไผ่
   ห้ามวางใจหลงปลื้มดื่มปุบปับ
   ดูเยื่อไผ่ไม่เปลี่ยนสีที่ซึมซับ
   จึงจะนับว่าดื่มได้ไร้พิษภัย

       ๏ พระสุธนด้นวนาศึกษาศิลป์
   การอยู่กินใช้ชีวากลางป่าใหญ่
   จนมาถึงปลายทางที่วางไว้
   พอลับเหลี่ยมไศลเห็นกุฎี

       ๏ มิกว้างใหญ่ซ่อนในสุมทุมพฤกษา
   จึงยินคำ “เราอำลากันที่นี่
   ขอบใจยิ่งสิ่งทั้งหลายได้ปรานี
   ขอให้พี่คืนหลังยังปัญจาล์”

       ๏ พรานอำนวยอวยชัยให้สมมาด
   ก่อนนิราศลาลับกลับเคหา
   ถือสัจจะกระทำตามสัญญา
   จำร้างราอาลัยจากไกลแล้ว

   ๏ พรานบุญกลับลับไปจนไกลพ้น
   พระสุธนออกเดินทางอย่างแน่แน่ว
   แม้นบุญมีคู่กันมาอย่าคลาดแคล้ว
   โอ้น้องแก้วมโนราห์พี่มาตาม

   ๏ คะนึงในก้าวไปพลางดังที่คิด
   หวังบูชิตพระสิทธามาไต่ถาม
   เรื่องสาระสระศรีที่ลืองาม
   แลเค้าความทั้งสิ้นกินรี

   ๏ ถึงอาศรมสอดส่ายสายตาจ้อง
   เขม้นมองทั่วทั้งลานสถานที่
   ดูเงียบเหงาเปล่าดายไม่เห็นมี
   พระฤษีที่หมายได้กราบกราน

   ๏ แล้วยินเสียงสวดมนต์ดังหลังอาศรม
   ลอยตามลมมาแต่ไกลใจเสียวซ่าน
   เดินตามเสียงไล่เลียงไปในดงดาน
   จึงพบพานมุนีที่โคนไทร

   ๏ กราบฤษีพจีเอ่ยเฉลยพจน์
   สิ่งทั้งหมดอยากถามตามสงสัย
   สิทธาจารย์มิหันแลแต่อย่างใด
   คำนึงในสงบร่างอย่างนิ่งนาน

   ๏ “ท่านนี้หรือคือบุตราอาทิตย์กษัตริย์
   ที่ชายามาพลัดพรากสถาน
   กินรีมโนราห์ยุพาพาล
   อกร้าวรานคืนไกรลาสนครา

   ๏ ถ้าเช่นนั้นขอท่านฟังความสั่งไว้
   จงหักใจจากนางเสียเถิดหนา
   หิมพานต์นั้นมากมายภัยบีฑา
   กลัวต้องสิ้นชีวาเสียกลางทาง”

   ๏ “มโนราห์มาหาท่านกระนั้นหรือ
   สิ่งใดคือความที่เล่าเอาไว้บ้าง
   วอนท่านช่วยด้วยเมตตาอย่าอำพราง
   ดวงจิตนางเคืองหรือว่ายังอาลัย”

   ๏ “นางยังคงจงรักภักดีมั่น
   ที่จำลามานั้นเป็นเรื่องใหญ่
   แม้นมิหนีชีวันมหันต์ภัย
   ต้องหักใจคืนดงสู่วงศ์วาน”

   ๏ ฤษีเล่าเค้าความตามรับข่าว
   ทุกเรื่องราวจำนงส่งต่อสาร
   รู้เหตุผลต้นปลายหลายประการ
   เป็นสัจจังดังคำท่านพระมารดา

   ๏ “ขอยืนกรานค้านคำห้ามปรามนั้น
   ยังยึดมั่นปณิธานการเดินหน้า
   เหลือแต่กายไร้ดวงใจในอุรา
   มีชีวาต่อไปทำไมกัน

   ๏ แม้นบุญมีถึงที่หมายได้เหมือนมาด
   บุญมิส่งคงถึงฆาตกลางไพรสัณฑ์
   ความตั้งใจในชาตินี้ชั่วชีวัน
   มิขอหันกลับหลังอย่างเดียวดาย”

   ๏ “ยังมิสิ้นกระแสความตามที่ฝาก
   ใกล้ค่ำมากแล้วค่อยต่อข้อขยาย
   เข้าอาศรมหลับนอนพอผ่อนคลาย
   พรุ่งนี้สายหมายกลับลำดับความ”

   ๏ ต้องยอมทำตามดาบสกำหนดให้
   จำหักใจหยุดยั้งตั้งคำถาม
   อาศรมเก่าคราวแวะมาโล่งตางาม
   กลับล้นหลามผลไม้เป็นก่ายกอง

   ๏ ยินพระสิทธาจารย์ท่านแถลง
   “ขอช่วยแบ่งผลไม้ให้เป็นสอง
   วางคนละมุมไว้บนใบตอง
   ส่วนหนึ่งนั้นปันเป็นของให้ท่านกิน

   ๏ อีกส่วนอาตมาฉันคราเช้า
   เหลือท่านเอาไปไหนได้ทั้งสิ้น”
   พระสุธนฉงนใจในแดนดิน
   ใครยลยินศรัทธามาทำบุญ

   ๏ “ผู้ใดนำมาถวายให้ท่านหนา
   เป็นคนป่ายังมีที่เกื้อหนุน
   หรือท่านหาด้วยฤทธิ์อิทธิคุณ
   ยังข้องใจใครเจือจุนหนุนนำพา”

   ๏ “เหล่าวานรจรในถิ่นไพรนี้
   มองน้ำจิตมิตรไมตรีมีคุณค่า
   มักถวายผลไม้ให้อาตมา
   ด้วยคุณแห่งเมตตาบารมี

   ๏ เราอยู่กันสันติมิเคืองขัด
   ปฏิบัติด้วยรักเทียมศักดิ์ศรี
   ละเกียจกันฉันทาให้ราคี
   ถือศานติวิธีมีสัมพันธ์

   ๏ ขอท่านพักผ่อนกายคลายเหนื่อยอ่อน
   นั่งหรือนอนหนึ่งราตรีอยู่ที่นั่น”
   พระฤๅษีชี้ไปด้านในนั้น
   แล้วจึงหันกลับหลังนั่งภาวนา

   ๏ เรื่องกาลก่อนย้อนหลังหมายหยั่งรู้
   พระบุตราที่มาอยู่ ณ เบื้องหน้า
   ในอดีตชาติกาลสรรค์บุญญา
   หรือบาปกรรมนำพาเวราใด

      ๏ ทรงเดชะบารมีฤดีกุศล
   พาข้ามพ้นหิมพานต์นั้นได้ไหม
   หรือถึงทีชีวันต้องบรรลัย
   กำหนดใจนิ่งเนาจนเข้าฌาน

       ๏ แจ้งฤดีที่น้อมนำกรรมวิบาก
   อันเกิดจากดวงจิตพิษฐาน
   รักวิโยคโศกศัลย์บรรพกาล
   ชาติก่อนผ่านพ้นมาบารนี

   ๏ “สุธน” หรือคือ “พระรถเสน”
   สร้างบาปเวรไว้กับพระมเหสี
   “มโนราห์” ครานั้นหรือคือ “เมรี”
   ต้องตามหาสวามีชั่วชีวา

       ๏ จึงตั้งจิตอธิษฐานไว้
   เกิดชาติหน้าฉันใดผลัดไปหา
   ขอให้เป็นองค์พระภัสดา
   ต้องเอกาแรมร้างกลางพงไพร

   ๏ แลบั้นปลายได้อยู่เคียงคู่สอง
   สมดังปองชมชิดพิสมัย
   สืบบุพเพสันนิวาสทุกชาติไป
   คือความนัยแห่งกรรมที่นำทาง

   ๏ เช้าอีกวันฉันภักษาผลาผล
   พระสุธนกินผลไม้หลากหลายอย่าง
   ลิ้มชิมปลื้มดื่มด่ำจำไปพลาง
   เพื่อหากินเองบ้างที่กลางดง

   ๏ หลังสำเร็จเสร็จสิ้นกินอาหาร
   สิทธาจารย์ว่าคดีที่ประสงค์
   เริ่มเอ่ยคำย้ำถามขึ้นตามตรง
   “ยังจำนงออกเดินทางหรืออย่างไร”

   ๏ พระสุธน “มิวนกลับหรอกครับท่าน
   ยังยืนกรานมั่นกมลไปจนได้
   จักดั้นด้นจนชีวันถึงบรรลัย
   มิเปลี่ยนใจกลับหลังอย่างแน่นอน”

   ๏ สิทธาจารย์ท่านรู้ใจไม่แปรผัน
   แต่ก็ยังฟังยืนยันกันเสียก่อน
   จักมอบของฝากให้ไม่รีบร้อน
   ตามขั้นตอนที่นางเจตนา

   ๏ เปรยวาทะ“ฉะนี้ผู้มีรัก
   สุดจะหักจากใจอาลัยหา
   ปุถุชนมิพ้นล่วงบ่วงกามา
   อนิจจาทั้งที่รู้อยู่ว่าไฟ

        ๏ เพลิงโลกีย์ที่แผดเผาเร่าร้อนยิ่ง
   ยังหมายอิงชื่นชู้อยู่ชิดใกล้
   รักที่พรากจากแดนสุดแสนไกล
   ยังตามไปหมายชมสมดังปอง”

        ๏ “จริงดังพระสิทธาว่าไว้แท้
   ยามรักแปรร้างไกลใจหม่นหมอง
   เหมือนมาติดบ่วงกามตามครรลอง
   มิอาจครองศีลคงดังองค์มุนี

     ๏ ท่านหลุดพ้นโลกีย์หนีห้วงทุกข์
   มาอยู่สุขสงบใจกลางไพรศรี”
   “พระบุตราอย่าคิดไกลไปเช่นนี้
   อาตมาก็ยังมีโลกียะ

        ๏ เมื่อยังเกิด แก่ เจ็บ ตายหนีไม่พ้น
   ต้องเวียนวนว่ายไปในวัฏฏะ
   แม้ว่าชั่วชีวีมีมานะ
   มิอาจละราคินได้สิ้นเลย”

   ๏ ผู้ทรงพรตงดวาทะผละลุกจาก
   แม้ยังมากอรรถคดีที่ต้องเผย
   เดินไปท้ายอาศรมก้มแล้วเงย
   กลับมาถึงจึงเอ่ยเผยวาที

   ๏ “มโนราห์ครานั้นรำพันว่า
   หากบุตราดึงดันไปสู่ไพรศรี
   มอบสิ่งอันสรรฝากไว้ทั้งหลายนี้
   สามอย่างที่พึงน้อมนำประจำกาย

   ๏ หนึ่งนั้นหรือคือผ้ารัตกัมพล
   เมื่อคลุมองค์ทรงล่องหนร่างคนหาย
   อีกทั้งยาวิเศษกันอันตราย
   คุณมากมายเลือกใช้ดังใจจง

   ๏ แม้นจักใช้ในด้านการรักษา
   ป้องกายาสมตามความประสงค์
   ออกฤทธิ์ไล่สิ่งเลวร้ายในแดนดง
   พึงตั้งจิตจำนงตรงกับการณ์

   ๏ และธำมรงค์วงหนึ่งซึ่งมอบไว้
   เพื่อเป็นกำลังใจให้พ้นผ่าน
   อุปสรรคหนักล้นผจญมาร
   จนข้ามพ้นหิมพานต์อย่างปลอดภัย”

   ๏ เมื่อรับของสำคัญอันมีค่า
   จึงวันทาลาเดินทางอีกครั้งใหม่
   พระมุนีอำนวยอวยพรชัย
   “จงโล่งรอดตลอดในหิมวา”

        ๏ เมื่อผ่าน ณ สระใหญ่อกไห้หวน
   จิตปั่นป่วนด้วยคิดถึงคะนึงหา
   “โอ้ยามนี้นวลน้องมโนราห์
   จะโศกาหรือสดใสในเวียงวัง

        ๏ อันรักหญิงจะจริงแท้สักแค่ไหน
   กาลผ่านไปนานเนิ่นเกินคาดหวัง
   รักหวานชื่นอาจขื่นขมชมกลับชัง
   ลืมความหลังหมดค่าหาใหม่ครอง”

        ๏ วางกังวลด้นไปกลางไพรพฤกษ์
   หมู่มฤคแน่นหนาตาแลจ้อง
   มิหลีกลี้หนีไกลชม้ายมอง
   เพราะทั้งผองมิเคยรู้ฤทธิ์ผู้คน

        ๏ จึงมีความวางใจในมนุษย์
   จิตพิศุทธิ์อยู่ในฝ่ายกุศล
   หากพบพานผู้มีมารครองกมล
   หนีไม่พ้นตกภาวะอันตราย

   ๏ หมู่วิหคนกกาถลาร่อน
   พนาดอนอุดมสมบูรณ์หลาย
   พระชมเพลินเดินพลางเยื้องย่างกราย
   เพราะหนทางยังสบายไร้ภัยพาล

   ๏ ผลไม้ที่รู้จักมากอักโข
   ลูกใหญ่โตสุกสดรสฉ่ำหวาน
   ลิ้มชิมไปไม่เสาะหาเวลานาน
   เท่าที่ผ่านค่อยกินเติมเพิ่มแรงกาย

   ๏ ตะวันรอนนอนค้างกลางไพรสณฑ์
   เช้าดั้นด้นฝ่าดงดอนก่อนจะสาย
   ขึ้นแล้วลงกูฏผามามากมาย
   ยังเร่ร่ายพงไพรไม่ร้างรา

   ๏ กำลังเดินเพลินป่าน่าฉงน
   มาพบคนดักทางอยู่ข้างหน้า
   ดีใจนักทักถามความเป็นมา
   “ท่านพักค้างอยู่กลางป่าหรือว่าไร”

   ๏ มิคุ้นหูยินอู้อี้ทีตอบรับ
   เป็นคำศัพท์สำเนียงเสียงแปลกใหม่
   พร้อมทีท่าภาษากายขยายนัย
   ว่าชวนไปพำนักพักที่ตน

   ๏ โต้ตอบกันมินานกลับปรับภาษา
   เจรจารู้เรื่องดีพอมีผล
   ว่าเดินดงหลงป่ามาไกลล้น
   เคยเป็นชนปาติกะนครมา

        ๏ คะยั้นคะยอให้ไปที่พัก
   พระสุธนคิดหนักอยู่นักหนา
   แลไฉนไยหลบมิสบตา
   เรียน“ไตรเพท”“พระเวท”มาหาเคยยิน

        ๏ นามบุรีที่ว่าจากมานั้น
   ข้อสำคัญประมวลเอาเค้าทั้งสิ้น
   หรือ “ผีโป่ง ผีป่า”ออกหากิน
   จบถวิลหยิบพรหมาสตร์ฟาดลงพลัน

        ๏ แต่ยั้งไว้มิได้จ้องปองชีวิต
   คนป่าแท้แค่สะกิดให้กายหัน
   แต่ร่างกลับลับหายกลายเป็นควัน
   ร้องเสียงสั่นโหยหวนทวนลมไป

        ๏ พระสุธนเห็นผลมีดังที่คิด
   สงบจิตแผ่เมตตากลางป่าใหญ่
   โอปปาติกะอมนุษย์ใด
   ขอต่างคนต่างครรไลไม่บีฑา

   ๏ ล่วงถึงแนววนาลีแปลกสีสัน
   ดูเงียบงันมิเคลื่อนไหวไร้สัตว์ป่า
   พ้นขอบคันพันธุ์ชัฏเห็นขัดตา
   หยุดเพ่งพิจารณานิ่งอยู่นาน

   ๏ นี่คงถึงซึ่งนิเวศเขตไม้พิษ
   ต้องพินิจก่อนหาเป็นอาหาร
   ตาคนเรามิเท่าทันสัญชาตญาณ
   วานรชาญด้วยใช้เลี้ยงกายมา

       ๏ ดั่งพรานไพรได้สอนขั้นตอนชัด
   ถึงวาระปฏิบัติเหมือนดังว่า
   จึงย้อนรอยถอยสู่ถิ่นพสุธา
   มากพฤกษาอุดมดีมิมีภัย

   ๏ หยุดยั้งลงตรงโคนต้นหว้าดก
   มีทั้งนกลิงกังค่างฝูงใหญ่
   ตัดหวายเหลาเอาทำบ่วงทันใด
   ย่องขึ้นไปจดจ้องคล้องลิงน้อย

   ๏ ตัวแรก สอง สาม สี่ที่คล้องนั้น
   เสียงร้องลั่นวิ่งวนจนต้องปล่อย
   พอถึงตัวที่ห้าน้ำตาย้อย
   กลัวจนหงอยนิ่งงันสะท้านกาย

   ๏ พระสุธนจับตัวลูบหัวหลัง
   ก็เชื่อฟังคำกันเหมือนมั่นหมาย
   ร่วมครรไลให้นั่งยังบ่าซ้าย
   จึงเคลื่อนย้ายเดินหน้าฝ่าดงดำ

        ๏ เงียบสงัดสัตว์น้อยใหญ่ไม่พบเห็น
   ดูเยือกเย็นแต่ใจไม่ชื่นฉ่ำ
   ชวนตระหนกอกระทึกความลึกล้ำ
   ต้องเดินย่ำแต่ละย่างระวังระไว

        ๏ ผลาผลหล่นและลูกสุกเต็มกิ่ง
   วานรนิ่งจะไขว่คว้าก็หาไม่
   พระสุธนดั้นด้นฝ่าพนาลัย
   แวะต้นไหนวานรเมินต้องเดินพ้น

        ๏ สัญจรนานตะวันบ่ายจวนใกล้ค่ำ
   ถึงธารน้ำเห็นลูกไม้มากหลายต้น
   ลิงโดดลงจากบ่าสาละวน
   เก็บเอาผลมากินด้วยยินดี

        ๏ เลี้ยงชีวิตมิผิดแปลกแยกคนสัตว์
   กิจวัตรกินภักษาคือหน้าที่
   มากน้อยบ้างพอประทังยังชีวี
   และเพื่อมีพลังกายไม่อ่อนแอ

   ๏ เมื่ออิ่มหนำสำราญกันทั้งสอง
   เห็นควรต้องพักแถวนี้คงดีแน่
   มิต้องหาเรื่องอาหารพานเชือนแช
   มื้อเช้าแลยังได้ตะพายไป

   ๏ ป่าอาถรรพ์ผ่านพ้นอีกหนหนึ่ง
   บรรลุถึงซึ่งนทีที่กว้างใหญ่
   ไม้ผลย้อยห้อยระย้าสุดตาไกล
   สัตว์นานาคลาคล่ำในผืนไพรวัลย์

   ๏ พระสุธนดีใจได้ปลดปล่อย
   เจ้าลิงน้อยมิอยากไกลให้เหหัน
   แต่ด้วยต่างภาษาพูดจากัน
   แม้ผูกพันจำร้างแยกทางจร

   ๏ มุ่งดั้นด้นแดนดงลงน้ำท่า
   ขึ้นเนินผาข้ามหลายปลายสิงขร
   ตะวันมาพากายย่างค่ำค้างนอน
   ยังแรมรอนมิราร้างความตั้งใจ

   ๏ จนมาถึงเห็นซึ่งหน้าป่าหวายกรด
   น้ำพิษหยดจากปลายหนามดินคล้ำไหม้
   ควันเหม็นคลุ้งพลุ่งกระเซ็นเป็นเปลวไฟ
   จะฝ่าด่านประการใดใจกังวล

   ๏ ยาวิเศษชโลมกายร่ายพจน์ว่า
   “พึ่งบุญญาบารมีฤดีกุศล”
   คลุมกายาด้วยผ้ารัตกัมพล
   ออกดั้นด้นฝ่าดงมุ่งตรงไป

        ๏ มิคิดหวั่นพรั่นภัยไม่หยุดยั้ง
   พุ่งไปดังลูกธนูสู่แดนใหม่
   เมื่อสมาธิมั่นมิหวั่นใด
   ผ่านพงไพรวิบัติอัศจรรย์

        ๏ หลายทิวาราตรีมิอาจนับ
   ต้องรุกรับนานาภัยกลางไพรสัณฑ์
   มาถึงที่นทีขวางหนทางตัน
   สระอนันต์ปานสมุทรไกลสุดตา

        ๏ คิดอยู่นานการจะข้ามทำไฉน
   เริ่มหนักใจยินอึงอลบนเวหา
   เห็นช้างบินฝูงใหญ่ได้มุ่งมา
   จึงเอาผ้ารัตกัมพลคลุมตนพลัน

     ๏ สัตว์นานาชายวารินที่กินน้ำ
   ต่างรีบจ้ำหนีไปด้วยใจพรั่น
   ฝูงหัสดีลิงค์ดิ่งลงทัน
   จับสัตว์กันได้ถ้วนทั่วทุกตัวตน

   ๏ กำลังกลัวตัวหนึ่งตรงลงมาชิด
   จับพระสุธนติดเหินเวหน
   จำนิ่งไว้ไม่เสียงดังแม้กังวล
   บินข้ามพ้นสู่ไพรไกลคงคา

   ๏ แล้วร่อนลงตรงสถานลานหินใหญ่
   คงหมายใจไว้จักกินภักษา
   ปรบมือร้องก้องดังทั้งสามลา
   วิหคใหญ่ไอยราขึ้นฟ้าจร

   ๏ โอ้หนทางห่างไกลมากยิ่งนักหนา
   มีหลายคราอิดโรยแรงโหยอ่อน
   ยากคะเนเวลาพนาดร
   มิม้วยมรณ์เสียงกลางทางจักย่างไป

   ๏ ฝ่าดงดานมั่นกมลมิย่นย่อ
   ดวงฤดียามที่ท้อหรือหวั่นไหว
   ธำมรงค์มโนราห์มอบมาไว้
   แนบหทัยคลายเหงาเศร้าแดเดียว

   ๏ มาถึงแดนสัปปะ* อสรพิษ
   มากชนิดสีมิซ้ำดำ เหลือง เขียว
   บ้างรัดกันพันกายเป็นสายเกลียว
   แลบลิ้นหว่างกลางเขี้ยวชะงุ้มงอน

๏ พญาแผ่แม่เบี้ยราวเท่าใบตาล
   รุ่นลูกหลานมากมายคล้ายหมู่หนอน
   ส่งเสียงขู่ฟู่ฟ่อคอโยกคลอน
   ขยักขย่อนท่าขัดขวางหนทางนี้

   ๏ พระสุธนโปรยยาตามวาตะ
   เมื่อปะทะงูเล็กร้อนต้องจรหนี
   ตัวพญากล้าแกร่งกำแหงดี
   ชาตินาคีมิระย่อต่อมนุษย์

       ๏ จึงต้องใช้ปลายดาบออกปราบสู้
   จนได้รู้คือผู้พ่ายในที่สุด
   พระสุธนโจนไปหน้าฝ่าเร็วรุด
   หมู่อหิ* มิอาจหยุดพระฤทธา

       ๏ เมื่อผ่านพ้นภัยร้ายผ่อนคลายบ้าง
   เดินไปพลางดอมดมชมพฤกษา
   ลำดวนดง ชงโค ตะโก มะกา
   จิก จำปี จำปา แก้ว กันเกรา

   ๏ สัตตบรรณ กระบาก บุนนาค ตะแบก
   พันธุ์ไม้แปลกพวกเฟิร์น ปาล์ม งามหลายเหล่า
   พะยูง ยางสล้างไปในลำเนา
   เกต สาละ กระเบา ตะเคียน แค

   ๏ หอมบุปผามาลีสักกี่ป่า
   พ่ายกลิ่นปรางมโนราห์น้องข้าแน่
   ชมเพียงผ่านมิซ่านซึ้งตะลึงแล
   กลางดวงแดร้อนด้วยรักที่พรากไกล

   ๏ “โอ้รักเอ๋ยยามเชยชมสุขสมล้น
   เมื่อรักพรากจากกมลทนทุกข์ใหญ่
   มีแต่ความห่วงหาเศร้าอาลัย
   ร้าวทรวงในเกินจะคณนา

   ๏ เชื่อมั่นนักมโนราห์คราจำพราก
   คงทุกข์มากคิดถึงคะนึงหา
   อเนกวิธ* จิตประหวัดภัสดา
   อยากให้น้องรู้ว่าพี่มาตาม”

   ๏ รำพึงถึงมเหสีที่แสนรัก
   อุปสรรคใดขวางทางจะข้าม
   ไกลแสนไกลไม่เหนือกว่าพยายาม
   น้อมนำความรักเติมเพิ่มพลัง

   ๏ ทุ่มเทแรงใจกายให้เต็มที่
   ตราบมิสิ้นชีวียังมีหวัง
   แม้นปลายทางห่างไกลไม่หยุดยั้ง
   ต้องถึงดังใจหมายได้สักวัน

   ๏ หยุดผงะเงาทะมึนยืนจังก้า
   แหงนมองดูรู้พญายักษ์ปักหลั่น
   สูงราวเจ็ดชั่วลำตาลพาลกุมภัณฑ์
   เพียงมองผ่านกายปานกันทรากร*

        ๏ ขวาถือขวานประมาณว่าฝาเรือนฟาก
   ซ้ายถือสากเหล็กยาวเท่าไม้ขอน
   ดวงตาแดงดุจแสงอาทิตย์ร้อน
   กายโยกคลอนประหนึ่งว่าตั้งท่ารบ

        ๏ พระสุธนรณฤทธิ์ครุ่นคิดว่า
   หากเข่นฆ่าก่อเวรไปไม่รู้จบ
   หยิบธนูน้อยทายาศักรภพน์*
   หวังสยบฤทธาพญายักษ์

   ๏ ศรเพียงดอกปล่อยออกให้เสียบใบหู
   ทั้งยืนอยู่ล้มทันทีมิมีหลัก
   สลบไปไร้ลีลาอาการชัก
   ทรลักษณ์ทั้งกายไร้สิ่งดี

        ๏ พระสุธนขึ้นบนกายเดินไปหน้า
   จนถึงเศียรยักษาอย่างเร็วรี่
   กระโดดลงตรงไปในพงพี
   จรลีมิผันหน้ากลับมามอง

   ๏ ผ่านมากมายหลายป่าพนาเวศ
   พบแต่เหตุขัดขวางทางมิคล่อง
   จำประจันฝ่าฟันไปดั่งใจปอง
   อกร่ำร้องคะนึงถึงปลายทาง

   ๏ เมื่อค่ำลงคงพำนักเป็นหลักมั่น
   ใช้ชีวันเยี่ยงคนป่ามาทุกอย่าง
   ดงกันดารเห็นตะวันเพียงเลือนราง
   กาลผ่านไปในท่ามกลางหิมวา

   ๏ มิรู้วันผันผ่านนานแค่ไหน
   ยังเร่ร่อนจรในไพรพฤกษา
   ร้อนฝนหนาวก้าวผ่านวารเวลา
   วนเวียนมาวัสสานะ*เกินระกำ

   ๏ น้ำชุ่มโชกโกรกกายาคราฝนหนัก
   ต้องหยุดพักกลางวันมิทันค่ำ
   เมื่อเมฆฝนหม่นฟ้านภาคล้ำ
   ทั่ววนามามืดงำไพรอำพราง

   ๏ พิรุณหนักพักค้างท่ามกลางฝน
   พระสุธนเคลิ้มไปอยู่ในห้าง
   สะดุ้งตื่นขึ้นมาถึงตาค้าง
   เห็นฝูงกวางแปลกตา พานรมฤค*

   ๏ เหลียวไปมาขวาซ้าย ฤๅในฝัน
   หายงงงันขยี้ตาว่ารู้สึก
   แลกิเลนวิ่งไล่กันมันคงคึก
   สัตว์พิลึกพันทางช้างกระทิง

       ๏ เสือ ม้า ควายกายประหลาดสัตว์ประสม
   น่าชื่นชมลายศิลป์ เกสรสิงห์*
   อีก กบิลปักษา* นภาลิง
   สัตว์หลายสิ่งมีปีกเหินเดินเมฆา

   ๏ พอฝนซาฟ้าใสทั้งหลายสงัด
   เห็นแต่สัตว์สามัญอันครองป่า
   ออกเดินทางยังไม่ย่ำสนธยา
   เร่งเวลามิอยากพักอยู่นาน

   ๏ ประลุแดนแสนสนั่นลั่นระทึก
   พบเห็นศึกลองกำลังสองช้างสาร
   จอมฉัททันต์อันใหญ่โตมโหฬาร
   มารอนราญรุกรับสลับกัน

   ๏ เหล่าสุมทุมมิทานช้างสารเหยียบ
   หักราบเรียบเรี่ยราดขาดสะบั้น
   ดูท่าทีมิลดละการประจัญ
   แม้นฝ่าฟันเข้าไปคงไม่ดี

   ๏ มิอยากผลาญราญรอนใช้ศรศิลป์
   ยิงผ่านหน้าคชินทร์สู่ไพรศรี
   กัมปนาทก้องฟ้าวนาลี
   ในทันทีสองช้างแยกทางจร

   ๏ จึงเดินหน้าฝ่าไปในดงยับ
   ที่ล้มทับกันมากมายเศษไม้ขอน
   ขึ้นเขาเขินเนินผาข้ามสาคร
   จนแรมรอนถึงโอฆะทะเลวน

   ๏ เห็นงูยักษ์ตัวยาวจ้าวละหาน
   ทอดกายเป็นเช่นสะพานอยู่กลางหน
   พระครุ่นคิดพินิจดูจึงรู้กล
   อันสัตว์ใดจรดลบนหลังงู

   ๏ ถึงหัวที่อยู่ทางฝั่งกระโน้น
   ลงแล้วโดนลิ้นตวัดรัดกายอยู่
   ลากเหยื่อลงคอพลันมิทันรู้
   ว่าเป็นผู้หลงเล่ห์เพทุบาย

   ๏ เดินขึ้นหลังย่างไปด้วยใจมั่น
   ตอนลงนั้นกระโดดไกลไม่เสียหาย
   พร้อมทั้งถือดาบมั่นป้องกันกาย
   ถ้างูร้ายลิ้นกระหวัดตัดทันที

   ๏ เดินข้ามได้เหมือนดังตั้งประสงค์
   กระโดดลงไกลจนพ้นรัศมี
   ลิ้นมิถึงขาดเพียงหนึ่งองคุลี
   ปลอดภัยดีจนลุแดนแสนอัตคัด

       ๏ เกินชำแรกแทรกกายเข้าไปได้
   มวลหมู่ไม้ยัดเยียดเสียดขนัด
   ทั้งแนวผาซ้อนผากลางป่าชัฏ
   สุดเลาะลัดเข้าไปในวนา

       ๏ ต้องแผลงศรศิลป์ชัยในครานี้
   ทะลวงไปในถิ่นที่ ณ เบื้องหน้า
   เกิดเป็นปล่องช่องทางสร้างมรรคา
   อุโมงค์รูภูผาให้ฝ่าไป

        ๏ ถึงคีรีมีพลังอย่างมหันต์
   สองลูกเข้ากระทบกันดินสั่นไหว
   สะเก็ดหินบินว่อนเป็นฟอนไฟ
   มีกลิ่นไหม้ฟุ้งตลบจนอบอวล

        ๏ ศรศิลป์ชัยในยามจำเป็นใช้
   สมฤทัยทำลายได้ครบถ้วน
   เหมือนจำนงมุ่งตรงไปไม่เรรวน
   สิ่งกีดขวางทั้งมวลล้วนมายา

   ๏ เย็นวันหนึ่งถึงวนาโอฬารึก
   แลพิลึกยิ่งนักยักษ์พฤกษา
   ลำต้นใหญ่สูงเยี่ยมเทียมเมฆา
   สนธยาเตรียมพักค้างกลางดงดอน

   ๏ พลันยลยินสัตว์บินได้ใหญ่คับฟ้า
   บินตรงมาเหนือเวหนเวียนวนว่อน
   เหมือนสอดส่ายสายตามองหาคอน
   ป่าโยกคลอนด้วยปีกสัตว์สะบัดลม

   ๏ แม้บินได้กายผิดแผกแปลกปักษิน
   ส่วนกายินสารพัดสัตว์ประสม
   ตัวเท่าเรือนเหมือนเหินฟ้าด้วยอาคม
   มิน่าชมราคินทั่วอินทรีย์

   ๏ บินวนอยู่หมู่ปักษาหารือได้
   เสียงส่วนใหญ่ว่าตั้งหลักพักที่นี่
   เช้าวันพรุ่งมุ่งไกรลาสราชคีรี
   คงพอดีหนึ่งวันบินกันไป

   ๏ พระสุธนกุศลชูรู้สาระ
   ฤๅเทวะเบื้องบนดลมาให้
   พบหนทางที่หวังมุ่งสู่กรุงไกร
   โดยอาศัยนกยักษ์พำนักกาย

   ๏ คิดดังนั้นพลันปีนป่ายต้นไม้ยักษ์
   สูงยิ่งนักพักหลายหนจนเหนื่อยหาย
   ย่ำค่ำลงพอดีถึงที่ปลาย
   ค่อยย่องย้ายเข้าหากายานก

   ๏ แล้วแทรกกายเข้าไปในกลุ่มขน
   ผูกรัดตนแน่นหนาแถวหน้าอก
   เสมือนว่าอาศัยในชัฏรก
   มีกอกกหญ้าไซให้เหนี่ยวรั้ง

        ๏ นกผัวเมียเคลียคลอแล้วท้อถ้อย*
   “อันพวกเรานับร้อยคอยความหวัง
   บินทางไกลสู่ไกรลาสราชวัง
   นั้นด้วยตั้งใจปองกินของพลี

        ๏ เหตุแห่งความตามนั้นหรือไฉน
   ภักษาอื่นดาษดื่นไปกลางไพรศรี
   นึกมิน่าพากันไปในธานี
   หรือยังมีความสำคัญประการใด”

   ๏ นกเมียถามความให้ไขปัญหา
   “องค์ราชาจัดให้มีพิธีใหญ่
   รับขวัญลูกมโนราห์เคยลาไกล
   อยู่ที่ในเมืองมนุษย์เนิ่นนานครัน

   ๏ ด้วยรังเกียจกลิ่นอายกายมนุษย์
   ให้ยั้งหยุดชำระกายใกล้วังนั่น
   ครบเจ็ดปีเจ็ดเดือนกับเจ็ดวัน
   จึงจัดงานรับขวัญมโนราห์

   ๏ ขนบแห่งหิมพานต์ชานไกรลาส
   เมื่อมีราชพิธีดังที่ว่า
   เหล่าเทวะ อมนุษย์ ครุฑ นาคา
   เหลือคณาสัตว์สมร่างต่างพันธุ์พงศ์

   ๏ ร่วมพิธีพลีทานการฉลอง
   เนื่องสนองวโรกาสราชประสงค์
   เราจึงควรสืบสานให้มั่นคง
   เพื่อดำรงสัมพันธ์อันยาวนาน”

   ๏ พระสุธนยลยินนัยใจระทึก
   หวนรำลึก “เกือบแปดปีที่พ้นผ่าน
   ผจญภัยอยู่ในแดนแสนกันดาร
   จากถิ่นฐานบิดรและมารดา

   ๏ โอ้เราหลงอนงค์หนึ่งถึงเพียงนี้
   เฝ้าโศกีร้องร่ำคร่ำครวญหา
   ทิ้งบุพการีที่เกิดมา
   ตามชายามิสักนิดคิดชีวัน

   ๏ หากพบภยันตรายมลายล้ม
   กระดูกถมจมดินถิ่นไพรสัณฑ์
   มิมีคนส่งข่าวคราวถึงกัน
   กาลผ่านผันสวาทแปรไม่แน่นอน

        ๏ โอ้ใครเล่าเฝ้าโหยหาโศกอาลัย
   ความห่างไกลทำให้เลือนไม่เหมือนก่อน
   แต่บิดามารดาคงอาวรณ์
   อกสะท้อนอนิจจามิน่าเลย

        ๏ เวรกรรมใดดลบันดาลในการณ์นี้
   ร้ายหรือดีต่อไปใครเฉลย
   คิดขึ้นมาน่าละเหี่ยเสียจริงเอย”
   ลมรำเพยยินคำพระรำพัน

        ๏ เกิดฉุกคิดสะกิดใจ “กระไรหนา
   ดั้นด้นมาจนใกล้ชายเขตขัณฑ์
   คิดใจน้อยปล่อยวางเสียกลางคัน
   ทิ้งคืนวันที่ฟันฝ่ามาเปล่าดาย

        ๏ พึงสรรค์สร้างพลังใจให้แน่วแน่
   ใกล้แล้วแท้พรุ่งนี้ถึงที่หมาย”
   เมื่อคิดตกพร้อมนกนอนพักผ่อนกาย
   จิตวุ่นวายสงบไปในนิทรา

   ๏ รอจนรุ่งสุริยาฟ้าแจ่มใส
   กลุ่มนกใหญ่จากคอนร่อนถลา
   บินวนอยู่จนหมู่พร้อมจอมพญา
   ออกนำหน้ามุ่งไกรลาสราชธานี

   ๏ เร่งเต็มฤทธิ์ติดลมบนด้นเวหา
   ข้ามเมฆาอย่างเจนจบนภวิถี
   สุริยันมิทันลับกับคีรี
   ร่อนลงที่พนาเวศเขตกรุงไกร

   ๏ พระสุธนเร้นตนพรากออกจากอก
   โดยที่นกจะนำพาก็หาไม่
   ด้วยบุตรากายินเช่นริ้นไร
   ซึ่งอาศัยเกาะกินเคยชินมา

   ๏ ทรงมุ่งสู่หมู่ไม้ใกล้สระน้ำ
   ที่งามล้ำมาลีวัลย์พันธุ์บุปผา
   ขอหยุดยั้งตั้งหลักสักเพลา
   ก่อนคิดหาทางต่อไปฉันใดกัน

   ๏ กรุงไกรลาสประกาศจัดงานใหญ่
   ตามฤกษ์ชัยประเดิมเฉลิมขวัญ
   ชาวนครต้อนรับกลับพงศ์พันธุ์
   ราชบุตรีคนสำคัญสิ้นราคี

   ๏ เมื่อชำระสนานธารสวรรค์
   ครบเจ็ดปี เดือน วันคืนศักดิ์ศรี
   แขกเหรื่อทุกเหล่ามาเต็มธานี
   ร่วมพิธีรับขวัญกัลยา

        ๏ ฝ่ายสาวใช้ห้าร้อยนางตั้งแถวพร้อม
   มีกระออมถ้วนทุกนางวางเกศา
   ด้วยล้วนมีหน้าที่หลักตักคงคา
   สรงให้น้องมโนราห์วันสุดท้าย

       ๏ นางทั้งหมู่สู่คงคาในครานั้น
   พูดคุยกันครึกครื้นชื่นมื่นหลาย
   รับหน้าที่เดือนปีผ่านนานมากมาย
   เสร็จสมหมายบารนีจึงดีใจ

        ๏ พระสุธนสนใจอยู่รู้สาระ
   ใคร่ครวญจะน้อมนำทำไฉน
   ฝากอนงค์ส่งสารประการใด
   เมื่อสาวใช้ท้ายสุดจะรุดจร

        ๏ จึงตั้งจิตอธิษฐานว่า
   “หากบุญญาข้านี้มีมาก่อน
   กระออมท้ายหมายใจให้บังอร
       แรงสองกรยกมิไหวดั่งใจจง”

   ๏ แลสาวใช้ท้ายสุดต้องหยุดยั้ง
   มิยกน้ำตามไปดังตั้งประสงค์
   ฝืนแรงกายหลายครั้งนั่งงวยงง
   “นี่เราคงอ่อนล้าหรือว่าไร”

   ๏ พระสุธนเห็นดังนั้นพลันไปหา
   เอ่ยวาจาสอบถามย้ำความใหม่
   ยินคดีตามที่เคยเปรยกันไว้
   นางขอให้ยกช่วยจึงอวยการ

   ๏ พร้อมทั้งนำธำมรงค์ใส่ลงหม้อ
   ตั้งจิตขอธำมรงค์ช่วยส่งสาร
   “ภัสดามาถึงซึ่งสายธาร
   ยอดดวงมานรับสวาทหรือตัดรอน”

   ๏ ทูนกระออมพร้อมไปโดยไม่ช้า
   กลัวจะล่าโนราห์น้องต้องรอหล่อน
   รีบสาวเท้าก้าวย่างร่างโยกคลอน
   ถึงเมื่อตอนเพื่อนสรงผ่านมินานมา

   ๏ จึงรีบเทน้ำลงสรงโดยไว
   น้ำรินไหลธำมรงค์ลงหัตถา
   ณ บัดนั้นพลันนางมโนราห์
   ชื่นชีวาดุจพบพระสวามี

   ๏ ด้วยยังจำธำมรงค์ได้คงมั่น
   ในครานั้นฝากสาระพระฤษี
   พร้อมทั้งพระธำมรงค์หนึ่งวงนี้
   ณ กุฎีที่ริมหิมพานต์

       ๏ สำเร็จงามตามประสงค์จำนงหมาย
   อันตรายทั้งปวงล่วงพ้นผ่าน
   ด้วยเดชะพระกุศลดลบันดาล
   มิเนิ่นนานคงมาพบหน้ากัน

   ๏ แสนดีใจได้ชื่นชมสุขสมหวัง
   จึงรับสั่งเรียกสาวใช้คนท้ายนั่น
   มาซักไซ้ใจความที่สำคัญ
   เหตุผกผันอันใดให้มาช้า

       ๏ สาวใช้ทูลธิดากายาสั่น
   คิดว่าโดนลงทัณฑ์แน่นักหนา
   น้ำตาคลอ “ขอเดชะพระธิดา
   ก่อนจะมาจากสระช่างกระไร

       ๏ ยกกระออมน้ำนั้นชำนาญล้น
   เพียงหนึ่งคนขึ้นทูนหัวหากลัวไม่
   แต่วันนี้หนักยิ่งหนาน่าแปลกใจ
   ยกมิไหวหลายคราพยายาม

   ๏ มาณพหนึ่งซึ่งอยู่ใกล้ได้มาหา
   กล่าววาจาทักทายแล้วไต่ถาม
   ฉันตอบถ้อยวาทีมีใจความ
   แท้จริงตามเป็นไปไม่ปิดบัง

   ๏ วานช่วยยกกระออมมิปฏิเสธ
   นี่คือเหตุให้ล่ามาแต่หลัง
   ขอประทานอภัยอย่าได้ชัง
   ที่พลาดพลั้งมิจงใจให้เสียการ”

   ๏ “อย่าตระหนกตกใจมิได้ว่า
   คิดโกรธาแค่ขอให้เล่าขาน
   เพียงอยากรู้ผู้ที่เธอพบพาน
   มีรูปพรรณสัณฐานเป็นฉันใด

   ๏ แลถ้อยคำน้ำเสียงสำเนียงนั้น
   เป็นคนธรรพ์ กินรา เทวาไฉน
   การแต่งกายได้เห็นเป็นเช่นไร
   มีหรือไม่อาวุธนำประจำกาย”

   ๏ “ หนุ่มรูปงามตามที่เห็นเช่นคนป่า
   มิใช่กินราเราทั้งหลาย
   ครุฑ คนธรรพ์ เทวาหน้าตาคล้าย
   ยิ้มพริ้มพรายแต่ภูษาคร่ำคร่านัก

   ๏ ธนูศรศาสตราน่าเรืองฤทธิ์
   ทว่าผิดไปจากผู้เคยรู้จัก
   เป็นมนุษย์ นาคา พญายักษ์
   มิรู้ความจะถามทักกลัวชักช้า”

        ๏ มโนราห์ยินว่าพลันมั่นใจล้น
   พระสุธนจริงแท้แน่นักหนา
   จึงเรียกเหล่าสาวใช้ทั้งหลายมา
   “ช่วยจัดหาเครื่องทรงวงศ์ราชัน

        ๏ เครื่องชำระพระกายินประทิ่นหอม
   จนพรักพร้อมสิ่งอำนวยอวยสุขสันต์
   ภักษาหารอันเอมโอชโภชภัณฑ์
   เลือกดีเยี่ยมเทียมชั้นราชวงศ์

       ๏ เชิญทรงชัยไปพักปรางค์กลางสวนศรี
   ทุกสิ่งที่ท่านปองสนองประสงค์
   ขอให้ทำตามนั้นเป็นมั่นคง
   สิ่งจำนงทุกนางจงตั้งใจ”

       ๏ รอคืนวันมั่นหมายได้พบหน้า
   จักรีบร้อนก่อนเวลาหาควรไม่
   ฤกษ์ยามดีเข้าพิธี ณ วังใน
   จึงทูลให้สองพระองค์ทรงรู้ความ

   ๏ ครั้นรุ่งแจ้งแสงทองส่องขอบฟ้า
   กองพหลพลโยธามาล้นหลาม
   พระเสลี่ยงทองคำเลิศล้ำงาม
   ขบวนตามแห่แหนแน่นมรรคา

   ๏ ราชยานท่านท้าวทุมราช
   ผ่องโสภาดารดาษพรรณบุปผา
   พระนางจันท์กินรีเคียงคู่มา
   รับนวลน้องมโนราห์เข้าวังใน

   ๏ มโนราห์ขึ้นพระเสลี่ยงทอง
   เข้าสู่กองโยธายาตราใหญ่
   เสียงไชโยมโหระทึกกึกก้องไป
   เข้าเวียงชัยสู่ท้องพระโรงพิธี

   ๏ ผู้ร่วมงานละลานตาแน่นหนานัก
   หลายเผ่าพงศ์ดำรงรักเป็นสักขี
   ล้วนผูกพันสรรค์สนิทมิตรไมตรี
   สามัคคีสรรพชีวาประชาคม

   ๏ มโนราห์กราบบิดาพระมารดร
   พร้อมรับพรกาลต่อไปให้สุขสม
   เจิมนลาฏมงคลน้ำมนต์พรม
   พระพี่นางต่างชื่นชมผูกพระกร

   ๏ มีจังหวะมโนราห์ทูลราชัน
   “สวามีกระหม่อมฉันพระทรงศร
   เสด็จถึงซึ่งไกรลาสมหานคร
   ขอวิงวอนพระบิดาโปรดปรานี”

        ๏ ฉงนจิตพระบิดรพระมารดา
   สองหันสบนัยนาถอนใจถี่
   คิดกันว่าไร้สาระในวจี
   เธอคิดถึงสวามีจนพร่ำเพ้อ

        ๏ ตรัสเรียกเหล่าสาวใช้ทั้งหลายเฝ้า
   “มีไหมเล่าคนแปลกหน้าอย่าเพ้อเจ้อ”
   เมื่อสาวใช้ได้ทูลความตามพบเจอ
   จนท้าวเธอเชื่อความตามเป็นจริง

        ๏ คะนึงครวญชวนสงสัยชนในหล้า
   ข้ามวนหิมวามายากยิ่ง
   ผู้ที่รักแรมไกลไม่ทอดทิ้ง
   ผ่านเสือสิงห์มหันต์ภัยทั้งหลายมา

        ๏ คุณลักษณะเหนือมนุษย์
   ทั้งเชิงยุทธ์ฤทธิ์แรงต้องแกร่งกล้า
   ฉงนใจอยากจะได้พบหน้าตา
   ชมบุญญาบารมีดีฉันใด

   ๏ รับสั่งให้มโนราห์“หลบหน้าก่อน
   อยู่ปรางค์ในนครอย่าไปไหน
   จะพิสูจน์ราชบุตราผู้มาไกล
   เริ่มซักไซ้ถึงเหตุเจตนา

   ๏ ให้สำแดงฤดีภาคีประจักษ์
   คุณลักษณ์ฤทธิไกรไฉนหนา
   เห็นสมศักดิ์คู่ลูกรักมโนราห์
   จักบัญชาไปตามความสมควร”

   ๏ แล้วประกาศต่อหน้าธารกำนัล
   เชิญชวนกันเป็นสักขีให้อีกส่วน
   เหล่าแขกเหรื่อเอื้อให้จึงได้ชวน
   ตั้งกระบวนย้ายมาหน้าพระลาน

       ๏ ท้าวปทุมราชประกาศว่า
   “มีหนึ่งมนุษย์มาถึงสถาน
   พยายามข้ามวนหิมพานต์
   พิสดารก่อนไรไม่เคยมี

   ๏ ซึ่งมโนราห์นั้นยืนยันชัด
   เขาคือภัสดามารศรี
   ราชบุตราแห่งปัญจาละบุรี
   อยากเห็นหน้าฟังพาทีมีฉันใด”

   ๏ โนราห์น้องต้องหลบลี้หนีภัยร้อน
   เมื่อหม่อมฉันคืนนครทราบทุกอย่าง
   รักยังเปี่ยมล้นใจไม่จืดจาง
   จึงเดินทางเข้าดงมุ่งตรงมา

        ๏ สู้ดั้นด้นผจญภัยด้วยใจหมาย
   มิวางวายคืนสัมพันธ์ในวันหน้า
   ร่วมครองรักชื่นชีวีชั่วชีวา
   คือสัจจาทั้งปวงจากดวงใจ”

   ๏ จึงท้าวปทุมราชมีดำรัส
   “อันจะขัดเคืองฤดีหามีไม่
   ผิว่าเราเผ่าพันธุ์ต่างกันไป
   แต่ก่อนไรมนุษย์กับกินรี

        ๏ มิเคยชมสมสู่เป็นคู่สอง
   ร่วมเคียงครองประจักษ์เป็นสักขี
   เทพ คนธรรพ์ ครุฑาประดามี
   ว่าบัดสีติฉินนินทากัน

        ๏ จักพิสูจน์พระบุตราในครานี้
   สำแดงกิตติ์ฤทธีให้ลือลั่น
   แม้นโลกามาประจักษ์ศักดิ์อนันต์
   เหล่าเทวัญจักอำนวยอวยพรไซร้”

   ๏ พระสุธนชื่นชอบทูลตอบว่า
   “จักตามจิตพระบิดาบัญชาให้
   หนึ่งหม่อมฉันมั่นจิตฤทธิไกร
   ศรศิลป์ชัยเลิศในหล้าฟ้าประทาน

   ๏ สิ่งอันใดไม่อาจยั้งพลังกล้า
   อำนาจเลื่องลือชามหาศาล
   จักแผลงให้เห็นฤทธิ์ร้ายทะลายลาญ
   ของพระองค์ทรงตั้งด่านสกัดกล”

   ๏ ปทุมราชยินดังนั้นจึงบรรหาร
   กองโยธาธิการเหล่าพหล
   เมื่อรับพระบัญชาสาละวน
   แบกหามขนสิ่งกั้นกางมาวางพลัน

       ๏ เจ็ดลำตาลนั้นปักรายไปข้างหน้า
   ห่างกันต้นละวาไม่ลดหลั่น
   กระดานหนาห้าคืบอีกเจ็ดชั้น
   ไล่เรียงกันช่องละวาอย่าให้ชิด

   ๏ ทั้งแผ่นเหล็กแท่งศิลาหนาคัดสรร
   มาวางกั้นแนวไปให้ติดติด
   กลัวยังไม่เป็นการต้านทานฤทธิ์
   ทรงพินิจเพิ่มเกวียนใหญ่ให้จัดมา

   ๏ เรียงเป็นแถวแล้วให้ขนทรายใส่
   สลับไปกับก้อนกรวดอัดแน่นหนา
   ละเจ็ดเล่มเต็มตามจินตนา
   เพื่อทานท้าฤทธิรอนศรศิลป์ชัย

   ๏ ในครานั้นราชาปทุมราช
   ทรงประกาศ “ค่ายกลพร้อมทนได้
   แม้นศรมีเดชาฝ่าออกไป
   ย่อมยิ่งใหญ่ฟูเฟื่องโลกเลื่องลือ

   ๏ จักเป็นที่เคารพกินรา
   คนธรรพ์ ครุฑ เทวามานับถือ
   เลิกสนเท่ห์เดชะเกียรติระบือ
   มิขานชื่อติฉินเที่ยวนินทา”

       ๏ พระสุธนรับโองการประทานให้
   เสด็จสู่หมู่กลไก ณ เบื้องหน้า
   ทรงตั้งจิตพิษฐาน “กาลก่อนมา
   สร้างบุญญาใดไว้โปรดได้ดล

   ๏ การสำแดงเดชาในครานี้
   ขอจงมีอิทธิฤทธิ์ประสิทธิผล”
   จบคำวอนเทวานภามนต์
   พระสุธนแผลงศิลป์ชัยออกไปพลัน

   ๏ เสียงสนั่นลั่นเลื่อนสะเทือนฟ้า
   ทะลวงฝ่าทำลายทั้งหลายกั้น
   ย่อยยับลงเป็นผุยผงและฝุ่นควัน
   เห็นเป็นที่อัศจรรย์ทุกดวงใจ

   ๏ ท้าวปทุมราชันนั้นเริงร่า
   ฤทธิรุทรราชบุตราแสนยิ่งใหญ่
   เอ่ยวาจา “บิดาวางฤทัย
   แลมิใช่กีดกันด้วยฉันทา

   ๏ มีอีกสิ่งนิ่งนานแต่กาลก่อน
   มิมีใครทำให้คลอนด้วยแน่นหนา
   คือบัลลังก์หนักแสนแท่นศิลา
   จักนำพาโยกย้ายมิได้เลย

   ๏ หากเจ้ายกย้ายวางได้อย่างว่า
   ยอมเลื่อมใสในเดชาอย่างผ่าเผย
   เจ้าจักได้มโนราห์มาชมเชย”
   สิ้นคำเปรยพระบุตรามุ่งหน้าไป

   ๏ เมื่อถึงที่แท่นศิลาหน้าพระลาน
   เริ่มทำการผลักดันมิสั่นไหว
   จึงตั้งจิตพิษฐานกาลก่อนไร
   หากบุญญาสร้างมาไซร้ให้บันดาล

   ๏ เกิดอิทธิพลังดังมั่นหมาย
   แรงเคลื่อนย้ายแท่นศิลามหาศาล
   สมดังคิดด้วยกฤษฎาการ
   ดุจเทวาอภินิหารบันดาลดล

        ๏ จึงเกิดเสียงแซ่ซ้องร้องสรรเสริญ
   บุญญาล้ำจำเริญพระกุศล
   จบพิธีลองฤทธาพระสุธน
   จึงเริ่มต้นงานฉลองก้องกรุงไกร

   ๏ และพิธีพลีทานทั้งสิบทิศ
   มากมวลมิตรต่างวงศ์วานสัมพันธ์ใกล้
   มิกีดกันฉันทามารวมใจ
   อวยพรชัยทุกชีวีด้วยปรีดา

        ๏ ครั้นเมื่อเสร็จสิ้นงานเช้าวันใหม่
   ทรงโปรดให้พระสุธนขึ้นเฝ้าหา
   เพื่อจะได้พบปะมโนราห์
   ก็อย่าช้ารีบผ่านอีกขั้นตอน

        ๏ ได้ยินคำย้ำความตามเคยว่า
   “แต่ไรมามิสัมพันธ์กันมาก่อน
     อยากให้การณ์นั้นถ่องแท้และแน่นอน
   พระบิดรมิได้แกล้งแหนงฤทัย

   ๏ เนิ่นนานมากที่ลูกพรากจากเมียรัก
   ยังจำพักตร์หรือลืมแล้วไฉน
   ถ้ายังจำได้แท้มิแปรไป
   ก็จักได้อภิเษกสมฤดี”

   ๏ พระสุธนกมลชื่นรื่นนักหนา
   “ภาพตรึงตราผ่องพริ้มพิมพ์ฉวี
   ย่อมจำได้ให้เนิ่นกาลนานกี่ปี”
   จบวาทีท้าวปทุมราชัน

   ๏ เรียกนางจันท์กินรีมีโองการ
   “จงรีบไปทำงานขมีขมัน
   แต่งองค์เจ็ดธิดาโสภาพรรณ
   เครื่องทรงให้เหมือนกันทั่วสรรพางค์

   ๏ เครื่องประดับทับทรวงมณีรัตน์
   กำไลหัตถ์ธำมรงค์ไม่ให้แตกต่าง
   เมื่อแต่งเครื่องทรงเสร็จทั้งเจ็ดนาง
   จงร่ายรำกันตามอย่างที่เคยมา

   ๏ สลับพี่น้องไม่ไล่ลำดับ
   เมื่อเสร็จสรรพให้นั่งอยู่ข้างหน้า
   โอกาสดีที่สุดพระบุตรา
   เข้าชี้องค์ชายาที่เคยครอง”

   ๏ พระนางจันท์กินรีมิรอช้า
   รีบไปหาเจ็ดกินรีที่ในห้อง
   สั่งให้สรงสรรพางค์ที่อ่างทอง
   แล้วจักต้องแต่งกายให้โสภี

        ๏ ชุดฟ้อนรำประจำองค์แต่งทรงสรรพ
   เครื่องประดับมิต่างแบบอย่าง สี
   ลองทักษะพระสุธนคนต้องชี้
   น้องและพี่ไม่ลำดับสลับกัน”

        ๏ พร้อมทั้งสิ้นกินรีเจ็ดพี่น้อง
   ออกรำร้องงามทั้งหลายไม่ลดหลั่น
   พระสุธนฉงนจิตคิดงงงัน
   แลองค์นี้องค์นั้นมิมั่นใจ

        ๏ ชมร่ายรำล้ำศิลป์คือปิ่นนาฏ
   กลัวผิดพลาดหนักฤดีชี้มิได้
   จนท่าร่ายรำครบจบลงไป
   หวนฤทัยอ้างบุญญาบารมี

   ๏ “หากเราสองคู่ครองแท้แต่ปางก่อน
   เสน่หาอาวรณ์มิหน่ายหนี
   ขอเทพไท้เทวาโปรดปรานี
   แนะชายาข้านี้ชี้องค์ใด

   ๏ ในครานั้นเวชยันต์สะท้านสะเทื้อน
   ทิฆัมพรร้อนเหมือนจะหมกจะไหม้
   ทิพย์อาสน์เคยอุ่นละมุนละไม
   เหตุไฉนกระด้างระคางระคาย

   ๏ เทพอนงค์เคยชิดสนิทเสน่ห์
   ทำรวนเรเหมือนแกล้งจะแหนงจะหน่าย
   เกิดความทุกข์รุกรนกระวนกระวาย
   ทิพย์พิมานนั้นคล้ายทะลายทะลง

   ๏ จึงสอดส่องทิพย์เนตรประเทศประทับ
   ได้สดับกรุงไกรลาสประสาทประสงค์
   สุธนจะเลือกโนราห์พะว้าพะวง
   หลากอนงค์เกรงพลาดระหวาดระแวง

   ๏ หากมิช่วยทรงธรรมจะย่ำจะแย่
   เพื่อคู่แท้มิต้องระหองระแหง
   จึงแปลงองค์ช่วยกษัตริย์ทะมัดทะแมง
   เป็นแมลงปีกทองคะนองคะนึง

   ๏ เกาะใบหูแล้วรีบกระซิบกระซาบ
   “มิหยามหยาบหรือมาทะล่าทะลึ่ง
   ข้าเกาะผมโนราห์ชัดจะรัดจะรึง
   ท่านเห็นจึงรีบชี้อย่าพิรี้พิไร”

   ๏ พระสุธนเยื้องย่างไปข้างหน้า
     มองเกศาอนงค์นางองค์ไหน
   พบแมลงอินทราดั่งว่าไว้
   ประจักษ์ใจจึงพิจารณ์สรรพางค์

        ๏ แล้วจ้องนัยนาพาซึ้งซ่าน
   แววรักหวานรับรู้อยู่ทุกอย่าง
   จึงได้จับหัตถาโนราห์นาง
   มโนราห์เปลี่ยนท่าทางกราบบาทา

        ๏ ท้าวปทุมราชโอกาสนี้
   แสนยินดีตรัสเรียกให้มาหา
   บังคมบาทพระบิดรพระมารดา
   ชื่นชีวาสุขสันต์กันทั้งปวง

   ๏ ร่วมประโลมชมเชยพ่อเขยขวัญ
   ต่างตื้นตันฤทัยอย่างใหญ่หลวง
   ด้วยประจักษ์รักหวานซ่านซึ้งทรวง
   ดั่งแมนสรวงประทานผู้คู่ฤทัย

        ๏ มีพระราชโองการจัดงานฉลอง
   อภิเษกทั้งสองอย่างยิ่งใหญ่
   เชิญคนธรรพ์ เทพทั่วฟ้าสุราลัย
   ผู้เรืองวิทย์ฤทธิไกรในโลกา

   ๏ ครั้นเมื่อถึงวันดีพิธีราช
   แขกเหรื่อในกรุงไกรลาสมีมากหน้า
   อวยพรชัยใจนิยมชมเดชา
   มุทิตาจิตน้อมพร้อมเพรียงกัน

       ๏ แต่นั้นมามโนราห์ พระสุธน
   เคียงกมลวันคืนชื่นสุขสันต์
   รักที่พรากจากลามานานวัน
   คืนสัมพันธ์แนบแน่นแสนทวี

   ๏ ร่วมภิรมย์ชมชิดพิศวาส
   บุรุษชาติจริตเป็นเช่นอิตถี
   รื่นในรสเสน่หามิอารดี*
   สองเปรมปรีดิ์ปลาบปลื้มลืมเวลา

   ๏ จนวันหนึ่งพระสุธนกังวลจิต
   เมื่อหวนคิดถึงเวียงชัยอาลัยหา
   ยิ่งห่วงใยพระบิดรพระมารดา
   เนิ่นนานมาที่พรากจากกันไกล

   ๏ จะอยู่ดีมีสุขเกษมศานต์
   หรือพบพานโรครุกทุกข์ไฉน
   หมู่อมิตรติดพันบ้างฉันใด
   ตกอยู่ในห้วงถวิลมิกินนอน

   ๏ ก่อนจะลาพระมารดรเคยวอนว่า
   เมื่อพบปะมโนราห์มิ่งสมร
   ตั้งใจไว้หมายรับกลับนคร
   มาเนิ่นนานพระมารดรคงรอวัน

        ๏ เหมือนคำกล่าวเราหลงเมียเสียลืมแม่
   อนาถแท้คะนึงครวญชวนโศกศัลย์
   คิดจะคืนแว่นแคว้นแสนไกลกัน
   จรจรัลหิมพานต์กันดารเกิน

   ๏ จะนำน้องมโนราห์ฝ่าไพรกว้าง
   หรือให้ใส่ปีกหางเพื่อเหาะเหิน
   เสมือนต้องแรมร้างแยกทางเดิน
   กลัวเผชิญโพยภัยเมื่อไกลตา

   ๏ มโนราห์เห็นท่าทีพระสุธน
   พลอยกังวลและยังคิดกังขา
   กระทำผิดพลั้งใดในภัสดา
   วอนวาจาให้เอ่ยเฉลยนัย

        ๏ พระสุธนแถลงแจงเหตุผล
   รำลึกล้นถึงแผ่นดินถิ่นอาศัย
   พระบิดร มารดาที่ลาไกล
   ห่วงพระพลานามัยภัยครามครัน

   ๏ หรือมีหมู่ปัจจามิตรคิดฮึกหาญ
   บิดาท่านชราแรงมิแข็งขัน
   อาจประชิดพาราท้าโรมรัน
   ห่วงและหวั่นโพยภัยไปนานา

   ๏ ตั้งใจนำมโนราห์น้องไปด้วย
   แต่หวั่นใจจะไปม้วยเสียกลางป่า
   หิมวันต์นั้นมากมีภัยบีฑา
   แม้นให้น้องเหินฟ้าไกลตาแล”

   ๏ “ในข้อนี้ตัวน้องมิข้องจิต
   น้องก็คิดคะนึงถึงพระแม่
   ไปฉันใดน้องตามไปเป็นแน่แท้
   มิยอมแน่จะพรากกันจนวันตาย

   ๏ ขอขึ้นเฝ้าเล่าความตามที่ว่า
   แก่ทรงฤทธิ์บิดาพระฤๅสาย
   ท่านอาจช่วยผ่อนผันอันตราย
   จะเยื้องกรายด้วยดีวิธีใด”

       ๏ เมื่อขึ้นเฝ้าท้าวปทุมยินวาทะ
   แทนที่จะทัดทานหาค้านไม่
   ครั้นสดับเรื่องราวเข้าพระทัย
   “การหวนไห้มาตุภูมิรุ่มอุรา

   ๏ ถือเป็นโอกาสดีอย่างที่สุด
   เมื่อกินนรกับมนุษย์ร่วมวงศา
   ความสัมพันธ์อันเป็นหนึ่งในโลกา
   พ่อจักพาญาติพงศ์ไปส่งกัน

        ๏ การเดินทางย่างไปในพนัส
   มีสารพัดอุปสรรคที่ดักกั้น
   จักช่วยให้ได้เดินทางอย่างเทวัญ
   อย่าคิดหวั่นอันใดในเรื่องนี้”

        ๏ จึงทรงหยิบพระขรรค์ชัยเลิศในหล้า
   “พระขรรค์แก้วแววฟ้ารุ่งเรืองศรี
   ผู้ใดครองปองเหาะเหินเดินเมฆี
   นภวิถีจรจบได้ดังใจ”

        ๏ มอบพระขรรค์คู่เวียงชัยกรุงไกรลาส
   บุรุษชาติผู้ทรงคุณบุญยิ่งใหญ่
   พระสุธนวันทาพระภูวไนย
   น้อมเกล้ารับพระขรรค์ชัยไม่จินต์จล*

        ๏ เรียนคาถาเทวามนต์จนวิทิต*
   จึงตั้งจิตเหินไปในเวหน
   ขึ้นอยู่เหนือเมฆาถลาวน
   รอบมณฑลไกรลาสนครา

   ๏ แล้วเหาะลงตรงหน้าปทุมราช
   กราบพระบาทซึ้งคุณอดุลย์ค่า
   ท้าวปทุมราชันจึงบัญชา
   กำหนดวันเวลาออกเดินทาง

   ๏ เชิญชวนญาติพงศ์วงศ์ไกรลาส
   ถือโอกาสเยี่ยมโลกาโพ้นป่ากว้าง
   จันท์กินรีพร้อมพี่ทั้งหกนาง
   ความตั้งใจไม่ต่างขอติดตาม

   ๏ วันเดินทางพลโยธามาเป็นทัพ
   ใส่ปีกหางอย่างพร้อมสรรพแลล้นหลาม
   พระสุธนทรงพระขรรค์แวววรรณงาม
   ถึงฤกษ์ยามคู่มโนราห์นำหน้าไป

   ๏ ปทุมราชันและจันท์กินรี
   พร้อมกลุ่มพี่บินเป็นหมู่อยู่เคียงใกล้
   เหล่ากินนรร่วมวงศาออกคลาไคล
   เป็นกลุ่มใหญ่ดูมืดฟ้ามัวดิน

   ๏ ค่อนทิวาฝ่าเวหนข้ามพ้นผ่าน
   เขตวนหิมพานต์สมถวิล
   พระทรงสั่งยั้งยาตราหน้าธานินทร์
   ลงตั้งฐานบนถิ่นอาทิตย์ไผท

   ๏ ร่วมสำแดงฤทธามหามนต์
   บันดาลดลสรรค์สร้างเวียงวังใหญ่
   ล่วงยามดึกกึกก้องดังถึงวังใน
   ส่งผลให้อาทิตย์วงศ์ทรงกังวล

        ๏ คาดปัจจามิตรประจันประหวั่นนึก
   จะรับศึกหนักจิตคิดสับสน
   ด้อยกำลังวังชาชราล้น
   จำประจญชีพผดุงป้องกรุงไกร

       ๏ แต่เช้าตรู่ออกสู่หน้าปรางค์ปราสาท
   พบเห็นภาพประหลาดแสนหวั่นไหว
   อันริปูผู้ประชิดติดเวียงชัย
   นั้นมิใช่ธรรมดาเดชาชาญ

        ๏ สั่งอำมาตย์ขุนวังทั้งนายทัพ
   เตรียมพร้อมรับการณ์ศึกที่ฮึกหาญ
   อาจเป็นจอมพาลาพญามาร
   ผู้บันดาลวังบัดดลด้วยมนตรา

   ๏ พระสุธน มโนราห์มิช้าไม่
   เช้าคลาไคลเข้าวังดังปรารถนา
   รู้กังวลฉงนจิตพระบิดา
   พลโยธาคงเตรียมการต้านไพรี

   ๏ ครั้นทราบว่าพระสุธนใช่คนอื่น
   รับมโนราห์คืนชื่นสุขี
   เสียงแซ่ซ้องก้องไปในธานี
   ด้วยปิติยินดีทุกชีวัน

   ๏ เมื่อขึ้นเฝ้าท้าวอาทิตย์ราชา
   นางจันทราเทวีมีสุขสันต์
   ตามประสาพ่อแม่ลูกรักผูกพัน
   พร้อมรับขวัญกินรีมโนราห์

   ๏ ท้าวอาทิตยวงศ์ทรงขอโทษ
   มโนราหาได้โกรธคิดถือสา
   เข้าสวมกอดหลังกราบกรานพระมารดา
   เคยมอบรักเมตตาเหลืออาลัย

       ๏ ตอบคำถามเล่าความเก่าแต่คราวก่อน
   “คราออกจากนครจรป่าใหญ่
   ด้วยมุ่งมั่นฟันฝ่านานาภัย
   จนล่วงกาลผ่านไปเกือบแปดปี

   ๏ แล้ววันหนึ่งลุถึงในกรุงไกรลาส
   ได้สำแดงความสามารถฤทธิ์เรืองศรี
   ท้าวปทุมราชแดนคีรี
   จัดพิธีอภิเษกล้ำโอฬาร

   ๏ ทั้งคนธรรพ์ เทวา พญาครุฑ
   กิงบุรุษ* สัตว์ประสมมหาศาล
   กินรีกินรามาร่วมงาน
   เกริกตระการแห่แหนแน่นกรุงไกร

   ๏ ร่วมครองคู่อยู่มณเฑียรวิเชียรรัตน์
   สุขสวัสดิ์มิเนิ่นนานเกิดหวั่นไหว
   จิตปั่นป่วนหวนคะนึงถึงเวียงชัย
   และทั้งสองพระองค์ไม่ได้กินนอน

        ๏ เมื่อขึ้นเฝ้าทูลลาปทุมราช
   เป็นเรื่องดีที่เกินคาดฝันมาก่อน
   พระบิดาปทุมองค์ภูธร
   ขอร่วมจรสู่ปัญจาล์มาเยี่ยมยล

   ๏ มอบพระขรรค์วิเศษเรืองเดชนัก
   สามารถจักนำเหินเดินเวหน
   จึงลัดฟ้ามาโดยไวหายกังวล
   พร้อมไพร่พลญาติพงศ์วงศ์กินรี

        ๏ บัดนี้ยั้งรั้งรอท่าหน้าปราสาท
   ขอพระราชานุญาตถึงเคลื่อนที่
   เข้ามาเฝ้าพระชนกพระชนนี
   สุดแล้วแต่จะทรงมีพระกรุณา”

๏ ครานั้นท้าวอาทิตย์วินิจฉัย
   มิต้องให้ปทุมเจ้าเข้ามาหา
   ท่านอยู่นอกแดนมนุษย์สุดขอบฟ้า
   ยังอุตส่าห์เยือนแคว้นไกลแสนไกล

   ๏ รั้งรออยู่ริมพาราชั่วตาเห็น
   มิลำเค็ญออกต้อนรับขับสู้ไหว
   ให้ขุนวังสั่งมหาเสนาใน
   เตรียมเครื่องใหญ่บรรณาการสานไมตรี

   ๏ เมื่อตกลงปลงฤทัยมิได้ช้า
   ชวนพระนางจันทรามเหสี
   รีบสระสรงทรงเครื่องเมลืองมณี
   แล้วจรลีออกหน้าปราสาททอง

   ๏ ทรงบัญชายุรยาตรราชรถ
   สมพระยศอึกทึกดังกึกก้อง
   พลไกรไชโยร่วมโห่ร้อง
   เสียงแซ่ซ้องพร้องดังด้วยปรีดา

   ๏ เมื่อถึงยังพาราเนรมิต
   ท้าวอาทิตย์ทรงยั้งอยู่วังหน้า
   ถึงวาระพระสุธน มโนราห์
   กราบทูลท้าวปทุมมาแจ้งพระทัย

   ๏ ท้าวปทุมราชาในครานั้น
   ชวนนางจันท์กินรีมิช้าได้
   ออกรับรองปองสมานสานเยื่อใย
   เชิญเสด็จสู่วังในใจเปรมปรีดิ์

        ๏ ปราสาททองมองอร่ามงามวิจิตร
   ด้วยมนตราเนรมิตพิสิฐศรี
   จรัสศิลป์ปิ่นเก็จเพชรรูจี
   ลักษมีเปรียบปานพิมานแมน

        ๏ แล้วทั้งสองวงศาร่วมปราศรัย
   อย่างแช่มชื่นรื่นฤทัยให้สุขแสน
   วัฒนธรรมใดในดินแดน
   แลกเปลี่ยนแม้นต่างกันมิฉันทา

        ๏ แล้วได้ยินวาทะองค์อาทิตย์
   ยังเอ่ยย้ำ “เคยทำผิดยิ่งนักหนา
   นำภัยร้ายให้ลูกรักมโนราห์
   ลูกเข้าใจไม่ถือสาน่ายินดี

        ๏ ถึงเวลาสละราชสมบัติ
   ให้สุธนขึ้นครองรัฐราชวิถี
   กับลูกรักมโนราห์กินรี
   เป็นราชินีคู่ราชบัลลังก์”

   ๏ ปทุมราชสดับเมื่อรับรู้
   มิช้าอยู่เช่นกันพลันรับสั่ง
   “พระสุธนควรครองสองเวียงวัง
   เราราชัยไม้ใกล้ฝั่งควรวางองค์

       ๏ พระสุธน มโนราห์เหินฟ้าได้
   บินมาไปดั่งอารมณ์สมประสงค์
   สลับละไตรมาสครองราชวงศ์
   รักษ์ดำรงปกป้องสองพารา”

   ๏ พระสุธน มโนราห์วันทาบาท
   ปิตุราชมาตุรงค์สองวงศา
   รับสนองในพระกรุณา
   ญาติกาพร้อมกันประทานพร

       ๏ การปฏิสันถารสมานญาติ
   สองเชื้อชาติสุโขสโมสร
   จนครบเจ็ดทิวาขอลาจร
   เมื่อนครสองสัมพันธ์มั่นไมตรี

       ๏ ปวงประชาข้าไททั้งใหญ่น้อย
   มาเฝ้าคอยส่งเสด็จทั่วพื้นที่
   อยากจะเห็นการเหินเดินเมฆี
   กินรา กินรีเป็นศรีตา

   ๏ หลังจากนั้นมินานมีพิธีใหญ่
   ราชาภิเษกให้สืบยศถาฯ
   ฉลองฉัตรพระสุธนราชา
   และพระนางมโนราห์ราชินี

        ๏ ด้วยเดชะบารมีบริรักษ์
   ทรงพิทักษ์ปวงชนล้นสุขี
   เกียรติระบือลือไกลในธาตรี
   ทบทวีโภคทรัพย์นับอนันต์

        ๏ ตามพันธะสัญญาปทุมราช
   ให้ครองกรุงไกรลาสอีกเขตขัณฑ์
   ทรงมุ่งหมายผูกสายใจใยสัมพันธ์
   มิห่างกันมั่นสวาทราชธิดา

        ๏ ครบไตรมาสเหมือนคำมั่นสัญญาไว้
   สองดำเนินเหินไปในเวหา
   ขึ้นครองราชย์ไกรลาสอีกนครา
   ทุกวงศ์วานถึงเทวามาอวยชัย

        ๏ สองพระองค์ทรงเสวยราชสมบัติ
   สุขสวัสดิ์จนสิ้นอายุขัย
   ตามครรลองของกฎแห่งโลกัย
   ผู้เวียนว่ายอยู่ในสังสารวัฏ

   ๏ อันเดชะบารมีที่ยิ่งล้น
   พระสุธนภิญโญโพธิสัตว์
   หลายชาติเกิดแล้วตายเป้าหมายชัด
   มุ่งธรรมะปรมัตถ์เป็นบั้นปลาย

        ๏ ผู้ร่วมกรรมบรรพกาลผ่านมานั้น
   เมื่อชีวันล่วงลับดับสลาย
   มากพระองค์ทรงวิมุติถึงสุดท้าย
   ลุเป้าหมายโลกุตรพระนิพพาน

        ๏ พระสุธนเป็นสัมมาสัมพุทธเจ้า
   ผู้นำเหล่าเวไนยสัตว์มหาศาล
   ข้ามโอฆะกิเลสเภทภัยมาร
   ธรรมทานอบอุ่นวสุนธรา*

        ๏ ท้าวอาทิตย์เป็นสุทโธทนะ
   ผู้เป็นพระปิตุรงค์สืบวงศา
   พระนางจันทร์เป็นสิริมหามายา
   ผู้กำเนิดบุตราล่วงโลกีย์

        ๏ มโนราห์เป็นพิมพาธิดารัตน์
   ปฏิพัทธ์เนื่องในพระมเหสี
   พระมารดาองค์จันท์กินรี
   เป็นนางโคตมีชาติต่อมา

   ๏ ท้าวปทุมราชชาติสิ้นสุด
   เป็นพระสารีบุตรองค์เบื้องขวา
   ผู้เผยแผ่ธรรมพระศาสดา
   เลิศปรีชาจดจำธรรมคุณ

        ๏ นายพรานบุญหนุนรักประจักษ์ผล
   เกิดเป็นพระอานนท์ผู้เกื้อหนุน
   อุปัฏฐากพระชินสีห์ทวีบุญ
   เอกอดุลย์มหามิตรจิตจำนง

        ๏ ส่วนท้าวชมพูจิตจอมนาคะ
   เป็นโมคคัลลานะฤทธิ์สูงส่ง
   ศิษย์เบื้องซ้ายแห่งพระพุทธองค์
   ใจประจงศาสนกิจสิทธิกร

        ๏ พระฤษีอยู่ที่ริมหิมพานต์
   เพิ่มบุญญาธิการผู้สั่งสอน
   เป็นมหากัสสปะละนิวรณ์
   อาวุโสสถาพรล่วงเวลา

        ๏ ส่วนมหาปุโรหิตผู้คิดร้าย
   ยังมั่นหมายฝ่ายมารคอยผลาญพร่า
   เป็นเทวทัตคนบาปใจหยาบช้า
   มีเบื้องหน้าเป็นนรกอเวจี

   ๏ ผู้ร่วมชาติร่วมฟ้าปฏิคาหก*
   เป็นสาวกพุทธบริษัทสี่
   มุ่งในทางสร้างบุญคุณความดี
   เมื่อโลกมีธรรมะสงบเย็น

   ๏ ธรรมดาชาตะแห่งมนุษย์
   บริสุทธิ์หมายสุขหน่ายทุกข์เข็ญ
   ผิว์กิเลสก่อเภทภัยให้ลำเค็ญ
   ดุจเดือนเพ็ญเมฆทับกลับหมองมัว

   ๏ พุทธธรรมนำสร้างทางกุศล
   สาธุชนเดินห่างพ้นทางชั่ว
   ทาน ศีล ภาวนาแก้เห็นแก่ตัว
   ละอาย กลัวต่อบาปอันหยาบช้า

   ๏ จบบาลีชีโวโพธิสัตว์
   หมายธรรมะปรมัตถ์เป็นเบื้องหน้า
   มุขปาฐะพระสุธน มโนราห์
   รจนาคำกลอนบวรบรรณ

   ๏ กุศลกรรมธรรมะปฏิบัติ
   เป็นร่มฉัตรปกวิญญูสู่สวรรค์
   หมายให้บุญบารมีกวีวรรณ
   ถึงผู้อ่านโดยทั่วกันทุกท่านเอย

จบ “พระสุธน มโนราห์คำกลอน” ครับ
ขอขอบพระคุณอาจารย์สุวัฒน์ ไวจรรยา บรรณาธิการ
ขอบพระคุณผู้ใหญ่ในสมาคมกวีร่วมสมัยทุกท่านที่ให้คำปรึกษา
โอกาสต่อไปคิดว่าอาจจะนำเสนอผลงานนิทานคำกลอน
อันเป็นมหาภารตะนิยายให้ครบชุด อีกสองเรื่องคือ
“พระนลคำกลอน ฉบับพิมพ์” และ “สมุทรโฆษคำกลอน ฉบับพิมพ์”
ตามด้วยนิราศต่าง ๆ (ฉบับปรับปรุง- เพิ่มรูป)
หลังจากนั้นอาจนำเสนอ
“แม่ศรีวรรณทอง ตำนานบ้านย่านดินแดง(ปรับปรุง) ภาคแรก”
“แดนคนธรรพ์ แม่ศรีวรรณทองภาคสอง”
และคงตามด้วย
“ธานีศรีวิชัย แม่ศรีวรรณทองภาคสาม ภาคจบ” (กำลังแต่ง)
ในโอกาสต่อไป

ธนุ เสนสิงห์

(http://preview.ibb.co/mU9PBS/20171127_175820.jpg) (http://ibb.co/hjfmQn)

เว็บไซต์อารมณ์กลอน เว็บไซต์สำหรับผู้มีกลอนในหัวใจ..

บทกลอนไพเราะ => บทประพันธ์อันน่าประทับใจ => ข้อความที่เริ่มโดย: ธนุ เสนสิงห์ ที่ 29 พฤศจิกายน, 2560, 12:40:44 PM