โคลงสินธุมาลี*

            ชื่อโคลงมหาสินธุมาลีด้วยอรรถว่า มีระเบียบคำกล่าวเป็นไปประหนึ่งคลื่นในแม่น้ำ

                 บทละ ๔ บาท บาทละ ๒ วรรค วรรคหน้า ๕ พยางค์, วรรคหลัง ๒ พยางค์
                      ไม่บังคับเอก    ไม่บังคับโท    ส่งและรับสัมผัส เช่นโคลงสี่สุภาพ  
  

                                 ๑๑๓๗ ๏ อาถรรพ์แห่งสถาน            แดนใด
                               ย่อมมีเหตุปัจจัย                                     ซ่อนเร้น                                    
                               งำเหตุผลกลนัย                                     พาพรั่น
                               จึงควรจะละเว้น                                    ท้าทาย

                                ๑๑๓๘ ๏ เพียงกายอาจหลีกพ้น          ภัยพาน
                               กรรมติดตรึงวิญญาณ                             คงมั่น
                               ผลความชั่วบันดาล                                 สืบเนื่อง            
                               ตราบาปตามบีบคั้น                                 เนานาน

                                                                                 จาก “แดนคนธรรพ์”  ธนุ  เสนสิงห์
                                ....................................................................................



                                                   ตัวอย่าง โคลงสินธุมาลี

                           ๏  ข้าแต่พระพุทธเจ้า               ใจปราชญ์
                     รัศมีองค์โอภาส                              รุ่งฟ้า
                     พระสุรเสียงเพราะฉลาด              โลมโลก
                     สัตบุรุษทั่งหล้า                              ชมนิรันดร์  

                                                                              (ของเก่า)    

                                                      โคลงนันททายี*

                        ชื่อโคลงนันททายีด้วยอรรถว่า มีระเบียบคำกล่าว เป็นที่ให้ซึ่งความเพลิดเพลินแก่ผู้ฟัง
                              บทละ ๔ บาท, บาทละ ๒ วรรค, วรรคหน้า ๕ พยางค์  วรรคหลัง ๒ พยางค์,
                           ไม่บังคับเอก   ไม่บังคับโท  ( สัมผัส ๑)  ท้ายวรรค ๒ กับคำที่ ๔ วรรค ๓ และ ๕,
                                            (สัมผัส ๒) ท้ายวรรค ๔ กับท้ายวรรค ๗

                            ๑๘๕๔ ๏ อันสิ่งใดมาดแม้น                 เคยครอง
                ยามเบื่อโยนกองวาง                                           เก็บไว้
                ผู้อื่นอย่าข้องเกี่ยว                                              ขวางอยู่  นั่นแล
               ใครขอมิยกให้                                                      ยอมฝัง

                          ๑๘๕๕ ๏ คือดังคนเคยรัก                       เคียงใจ
                สิ้นห่วงอาลัยหา                                                 เหินห่าง
                คนอื่นคว้าไปครอง                                             เคืองขุ่น
               ร้างรักไม่ยอมร้าง                                                 หึงหวง
  
      
                                                                                       จาก “แดนคนธรรพ์”  ธนุ  เสนสิงห์
                                      .................................................................


                                               ตัวอย่างโคลงนันททายี

                         ๏ พระสุริยทรงเดช                          เสด็จฉาย
                    หาวหนพร่างพรายเรือง                       รุ่งเร้า
                   ปทุมิกรผายกลีบ                                    รสคลี่
                   เฉกพระพุทธเจ้า                                    ติงโลก
                                    ..............................................................
                                                                                     (ของเก่า)    

กลับมาเริ่มรอบปี ๒๕๕๘ ด้วยกลอนกลบทครับ


                                                กลอนกลบทนาคบริพันธ์

                    กำหนดให้   ๓ คำ ท้ายวรรค กับ  ๓  คำ ต้นวรรค    ซ้ำคำ  ๒ คำแรก
                   และ สัมผัสอักษรคำที่  ๓   เริ่มสามคำปลายวรรค  ๑  กับต้นวรรค  ๒  
                                             เป็นเช่นนั้นต่อเนื่องกันไป

       ๕๖๙ ๏ จะกระทำงานใดใดไม่ประมาท                         ไม่ประมาณทำการพลาดอาจเสียหาย
    อาจเสียหนทางเจริญเกินบรรยาย                                        เกินบรรยง*ให้คงหมายจนวายชนม์

       ๕๗๐ ๏ จนวายชีพสติครองต้องระวัง                             ต้องระไวใฝ่ศีลตั้งมุ่งหวังผล
   มุ่งหวังผ่านผองโพยภัยในวังวน                                          ในวังวารมารผจญกฎแห่งกรรม

       ๕๗๑ ๏ กฎแห่งกาลผลาญชีพชนบนพื้นหล้า                 บนพื้นโลกล้วนมารยาอย่าถลำ
   อย่าไถลไกลเหินห่างทางแห่งธรรม                                     ทางแห่งทุกข์รุกครอบงำประจำใจ

       ๕๗๒ ๏ ประจำจิตคือต้องคิดใฝ่กุศล                               ใฝ่กุสุม*ประดับตนให้สดใส
   ให้สดสวยรวยบุญซึ้งถึงภายใน                                              ถึงภายหน้าฝ่าโพยภัยใจมั่นคง    
      
        
                                                                              จาก “แดนคนธรรพ์”  ธนุ  เสนสิงห์
 
                              บรรยง   ทำให้ดี - งาม,      กุสุม  ดอกไม้ (ความดีงาม)
                         .......................................................................



          ๏ กรุงกษัตริย์ชัดคำโหรทำนาย               โหรทำนูนโหรทำนูลทูลหมายอาไสยสูญ
       อาไสยเสียวเหลียวหลังให้คั่งคูน                ให้คั่งแค้นแน่นหนูนด้วยดวงจันทร์

          ๏ ด้วยดวงจอมสุดาโหราทาย                  โหราทูลว่าร้ายพระไทยหวั่น
       พระไทยหวังสังเกตสังเวชครัน                   สังเวชครุ่นจิตรมันเอาขันตี


         ต้นแบบ ศิริวิบุลกิตติ์  ของหลวงศรีปรีชา (เซ่ง) ส่วนใหญ่เชื่อกันว่าเป็นวรรณกรรม
                  สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ในสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
                                    (คำที่ใช้บางคำแตกต่างจากปัจจุบัน)


          ...........................................................................................

                                                    ต้นแบบกลบทนาคบริพันธ์


           ๏ ระกำเกินเชิญแม่ช่วยแก้ไข                                              ช่วยแก้ขุ่นไข้ใจภอให้หาย
       ภอให้เหนโฉมหนิดอย่าอิดอาย                                               อย่าอิดเอื้อนเยื้อนย้ายกระบวรแปลง

           ๏ กระบวรปลอบมอบม้วยด้วยจริงจิตร์                              ด้วยจริงใจอย่าได้คิดคะเนแหนง
       คะเนนุชสุจริตประดิษฐ์แสดง                                                  นามแถลง  นาคบริพันธ์  เอยฯ  
  

           ต้นแบบกลอนกลบทนี้ คัดมาเพียงท้ายสำนวนจากศิลาจารึกอักษรไทยวัดพระเชตุพนฯ
                             ซึ่งจารึกไว้ตั้งแต่รัชกาลที่ ๓  จึงมีคำบางคำแตกต่างไปจากปัจจุบัน

               
                                            กลอนกลบทนาคเกี้ยวกระหวัด

                         กำหนดให้นำสองคำท้ายวรรคสลับคำ    แล้วใช้เป็นต้นวรรคต่อกันไป..

   ๒๑๔๘ ๏  รู้หยุดพอมิลำพองเกินปองหมาย                 หมายปองฝ่ายบุญญาลดคว้าไขว่
ไขว่คว้าหาความร้อนเร่าเผาทรวงใน                                ในทรวงไกลรักชังหวังเงินทอง
   ๒๑๔๙ ๏ ทองเงินค่าถ้ามีที่ยึดมั่น                                   มั่นยึดมันเอาเองว่าค่าหนึ่งสอง
 สองหนึ่งไม่ใช่กุศลให้พ้นกอง                                          กองพ้นหัวถ้ามัวหมองยิ่งกองดิน
   ๒๑๕๐ ๏ ดินกองหนึ่งค่าสมได้ถมร่าง                           ร่างถมฝังดังทิ้งขว้างกลางเหวหิน
 หินเหวที่มีสัตว์แทะกัดกิน                                                  กินกัดสิ้นคงนำเพียงกรรมทุน
    ๒๑๕๑ ๏ ทุนกรรมได้นำเวียนเปลี่ยนภพชาติ               ชาติภพใหม่ใสสะอาดมาดบุญหนุน
 หนุนบุญส่งผลความดีที่เจือจุน                                          จุนเจือคุณบุญกุศลดลวิญญาณ์  

                                                                               จาก “แดนคนธรรพ์”  ธนุ  เสนสิงห์
              ...

                                          ต้นแบบกลบทนาคเกี้ยวกระหวัด

   ๏ เกินก้ำกันก็แต่ฉันอย่าหน๋ะพี่                                      พี่หน๋ะอย่าสะเทินที่ไกลห่างเหิน
เหินห่างไกลอาไลยรักษขอชักเชิญ                                  เชิญชักเชฐาเจริญเสน่ห์นุช
  ๏ นุชเสน่ห์หวังจะฝังชีวิตฝาก                                        ฝากชีวิตจิตร์จากเปนที่สุด
สุดที่พี่ร่ำพจมานสารสมมุด                                               นามชื่อ  ภุชชงค์เกี้ยวกระหวัด  เอยฯ

           ต้นแบบกลอนกลบทนี้ คัดมาเพียงท้ายสำนวนจากศิลาจารึกอักษรไทยวัดพระเชตุพนฯ
                             ซึ่งจารึกไว้ตั้งแต่รัชกาลที่ ๓  จึงมีคำบางคำแตกต่างไปจากปัจจุบัน
                    

                                           กลอนกลบทระลอกแก้วกระทบฝั่ง  

                          บังคับให้มี สัมผัสอักษร  ๓  คู่    สัมผัสสระ  ๒  คู่   ทุกวรรค.

        ๑๖๑๕ ๏ ภาพลวงชมเพียงลมชื่นระรื่นจิต                   โอ้ลำพองอาจลองผิดบิดสื่อสาร
     หลงดูแสงลายแดงสวยรวยสราญ                                     นับหลากถ้ำเหนือลำธารบันดาลดล

       ๑๖๑๖ ๏ อัศจรรย์โอ้สรรค์แจ่มแต่งแต้มสี                      ธรรมชาติแท้มาดชี้มีเหตุผล
     จินตนาจนตานั้นภาพฝันปน                                               ด้วยใจคิดดังจิตคนที่วนเวียน

       ๑๖๑๗ ๏ เมื่อรู้แจ้งมีแรงใจสงสัยจบ                               เสมือนพ่ายสิ่งหมายพบประสบเปลี่ยน
     ยุคกาลนำย่อมกำหนดเป็นบทเรียน                                   มีใจภักดิ์หมายจักเพียรแม้เจียนตาย  
 
        ๑๖ ๑๘ ๏ แดนเร้นลับได้รับหลักประจักษ์แน่                ห่างกันแทนเห็นแก่นแท้กลับแลหาย                
     มีเหตุผลเหมือนหนผ่านเมื่อวารวาย                                  จำส่วนทิ้งจนสิ่งท้ายมลายลา

                                                                                                   จาก “แดนคนธรรพ์”  ธนุ  เสนสิงห์
                                                  ..................................................................


                                       ต้นแบบกลบทระลอกแก้วกระทบฝั่ง


   ๏ นายชายพรานหนึ่งชาญไพรล่ำใหญ่ขยับ              ได้ยินกลองเดิรย่องกลับดูขับขัน
มือป้องหน้ามุ่งป่าแน่วเข้าแถววัน                                 สุนัขยิ่งสุดมองขยันติดพันตาม

   ๏ มุ่งปะทะมาปะที่คนตีกลอง                                     เพื่อนทักจำพูดหน้าจ้องพรานร้องถาม
เดิมแรกหูได้รู้เหตุสังเกตความ                                      ว่าทรงนามว่าทรามนาฏนิราศจร  ฯลฯ

                 ต้นแบบ ศิริวิบุลกิตติ์  ของหลวงศรีปรีชา (เซ่ง) ส่วนใหญ่เชื่อกันว่าเป็นวรรณกรรม
                          สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ในสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
                     ...................................................................................................

                                         ต้นแบบกลบทระลอกแก้วกระทบฝั่ง

       ๏ เมื่อคราวไร้มีใครรื้อช่วยสื่อชัก                                  ให้สำเรทให้เสรจ์รักษ์สมักสมาน
   ได้การแน่ได้แก้หน้ามาว่าวาน                                           ช่วยเทียวสื่อช่วยถือสารการกำบัง

        ๏ ขอบคุณล้ำชอบคำเหลือที่เกื้อหนุน                          จะยกข้อจะยอคุณมาแต่หลัง
   คำกล่าววอนคิดกลอนไว้ให้จิรัง                                        ระลอกแก้วกระทบฝั่ง  ดั่งนี้เอยฯ

           ต้นแบบกลอนกลบทนี้ คัดมาเพียงท้ายสำนวนจากศิลาจารึกอักษรไทยวัดพระเชตุพนฯ
                          ซึ่งจารึกไว้ตั้งแต่รัชกาลที่ ๓  จึงมีคำบางคำแตกต่างไปจากปัจจุบัน

                                                                                                                   พักกลบทมาต่อฉันท์ครับ

อาวัตตฉันท์  ๑๖ *

 
 ชื่อ อาวัตตฉันท์  ๑๖   ด้วยอัตถะว่า  บริบูรณ์ด้วย  ยะคณะ แต่หน้า ๔ อักษร,
       บทละ  ๓ วรรค,  วรรคละ ๖, ๖ และ ๔  พยางค์  
ส่งสัมผัสภายในบทท้ายวรรค ๑   รับสัมผัส ท้ายวรรค ๒
ส่งสัมผัสระหว่างบท ท้ายวรรค ๓ รับสัมผัสระหว่างบทท้ายวรรค ๑
(จะเขียนเป็นบาทเดียว ๓ วรรค หรือ ๒ บาท ๒ วรรค กับ ๑ วรรคก็ได้)

   (ระคณะ)      (ยะ...................................คณะ) ลหุ ครุลอย (มะคณะ) (ยะคณะ)  ครุลอย
   คุลอย( ครุ ลหุ ครุ)  (ลหุ ครุ....................ครุ)     ลหุ  ครุ      (ครุ  ครุ ครุ)  (ลหุ ครุ ครุ) ครุ  
 

         ๑๕๗๓ ๏ อันทรัพย์จะเรียงจะราย       ในสกลมากหลากหลาย           ประดับโลกา
      ๑๕๗๔ ๏ คู่ถิ่นสถานพะงา                  ควรฤโยกย้ายไคลคลา             ละลาดินแดน
   ๑๕๗๕ ๏ งามตามสภาพเหมาะแสน    เลื่อนและเปลี่ยนไปไม่แม้น    สถิตเดิมดี
    ๑๕๗๖ ๏ ใจคนมิหน่ายมิหนี               อยากสะสมทรัพย์มากมี          บ่รู้จักพอ  
     ๑๕๗๗ ๏ ใครมีพะเน้าพะนอ               อยากจะได้ไม่ซื้อขอ               ขโมยแย่งชิง
  ๑๕๗๘ ๏ โลภในหทัยเยอะยิ่ง              มนต์สะกดเร้าเข้าสิง               มิรู้สึกตน  
            ๑๕๗๙ ๏ ลืมบาปละทิ้งกุศล                 เผาฤดีให้ร้อนรน              มุหมายครอบครอง
           ๑๕๘๐ ๏ ทรัพย์สินจะล้นเยอะนอง      ถึงจะนอนในโลงทอง             ก็สู่โลกันต์ *

 
                                                                                           จาก “แดนคนธรรพ์”  ธนุ  เสนสิงห์
                                 ..............................................................................................



อาวัตตฉันท์ ๑๖



   ๏ จักแจ้งแถลงยุบล                 ยิ่งประโยชน์อันใหญ่ผล      ประเภทตามมี
             ๏ โดยธรรมปธานสี่                ซึ่งเจริญแก่ผู้ที่                      ประกอบตนตั้ง          
                    ๏ คือเพียรระมัดระวัง             เพื่อมิให้บาปปิดบัง               ลุสู่สันดาน                        
        ๏ เพิกบาประร้ายระราน         อันอุบัติในก่อนกาล              ก็คลายหายศูนย์  
           ๏ เพียรให้กุศลประมูล            เกิดประกอบการเกื้อกูล        กุก่องเกรียงไกร
           ๏ เพียรรักษ์กุศลพิสัย              ซึ่งอุบัติขึ้นนั้นไว้                  มิเสื่อมทรุดทราม  
      ๏ อรรถแจ้งแสดงนะตาม       ควรกะข้อต่อเนื้อความ          ก็ครบคำไข
                               ๏ อาวัตตฉันทะใน                  แห่งนิเทสวุตโตทัย               นิทัศน์ถ่องแถลง                          
          ๏ ผู้ใคร่จะคลางจะแคลง         รู้ระเบียบหนักเบาแบ่ง           เลบงแบบบรรพ์

                                                      ต้นแบบจาก ฉันทศาสตร์  นายฉันท์  ขำวิไล
............................................................................................
 

หมายเหตุ ขอฝากจากแดนคนธรรพ์ยังมีอีกมาก
แต่ด้วยขณะนี้ กำลังแต่งพระสุธน มโนราคำกลอนอยู่อย่างเข้มข้น
ขอเวลาช่วยพระสุธนตามหา นางมโนราห์ อีกสักระยะหนึ่งครับ
ตอนนี้อาจจะเป็นอาทิตย์ละหน้าไปก่อนครับ


                                                                     ธนุ  เสนสิงห์