หมุดกวีสุนทรภู่

เนื่องด้วยวันที่ 26 มิถุนายน จะเป็นวันสุนทรภู่ สิริวตีได้มีโอกาสศึกษาเกี่ยวกับประวัติสุนทรภู่ และขอนำเรื่องราวที่ตนเองได้มีโอกาสศึกษามาลงให้เป็นประโยชน์กับผู้ที่สนใจด้วยค่ะ 



  จากการที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีได้เสด็จพระราชดำเนินเพื่อทรงปฏิบัติ พระราชกรณียกิจในพื้นที่ จังหวัดระยองเป็นการส่วนพระองค์ ระหว่างวันที่ ๒๔-๒๖ ธันวาคม ๒๕๔๒ และได้มีพระราชดำริต่อผู้ว่าราชการจังหวัดระยอง เรื่องนิราศเมืองแกลง ซึ่งกวีเอกสุนทรภู่ ได้แต่งไว้ว่า สภาพปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปอย่างไรบ้าง  จังหวัดระยองจึงได้ประสานงานกับศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดระยองและกวีจังหวัดระยอง ดำเนินการศึกษาเส้นทางการเดินทางของ สุนทรภู่ จากวรรณกรรมนิราศเมืองแกลง และได้ ลงเครื่องหมาย ไว้ในแผนที่ของจังหวัดและบันทึกเป็นนิราศ โดยสอดคล้องกับ สภาพข้อเท็จจริงในปัจจุบัน และได้นำขึ้นทูลเกล้าฯ เมื่อเดือนสิงหาคม ๒๕๔๓ 


**ลักษณะของหมุดกวี**
ออกแบบโดย อาจารย์อำนวย หมั่นสมัคร ศิลปินดีเด่นจังหวัดระยอง สาขาทัศนศิลป์ด้านศิลปะออกแบบ ในฐานะที่เป็นกรรมการสภาวัฒนธรรม จังหวัดระยอง ได้ออกแบบหมุดกวีนี้ไว้ โดยจัดทำด้วยแผ่นหินแกรนิต สีดำ ขนาด ๖๐ x ๙๐ เซนติเมตร จารึกบทกวีเป็นอักษรไทยตัวในคอมพิวเตอร์แบบ Wansika โดยพ่นด้วยทรายเป็นรอยลึกลงไปจากผิวแผ่นหิน แล้วปิดทองวางเอียงลักษณะ ๔๕ องศา เพื่อให้สะดวกในการอ่าน อยู่บนแท่นคอนกรีต สูง ๘๐ เซนติเมตร ที่มีฐานกว้าง ๒.๐๐ x ๒.๐๐ เมตร กำหนดจุดตั้งไว้ตามตำบลและสถานที่ต่างๆ ที่สุนทรภู่กล่าวถึงในนิราศเมืองแกลง คณะกรรมการโดยอำเภอเมืองระยอง และคณะทำงานของจังหวัด ได้ดำเนินการปัก "หมุดกวี" เป็นปฐมฤกษ์ ประกอบพิธีบวงสรวง และเปิดหมุดกวีหมุดแรกที่บริเวณหน้าห้างบิ๊กซี จังหวัดระยอง เมื่อวันที่ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๕๔๔ เวลา ๐๙.๐๙ นาฬิกา และคาดการณ์ว่าอนาคตจะเกิดเส้นทางท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์สำคัญอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดระยอง
บทกลอนที่จารึกไว้ ก. หมุดกวีที่มีการปักเป็นปฐมฤกษ์นั้น เป็นจุดที่ ๑๒ ใน ๒๘ จุดที่กำหนดไว้ โดย "หมุดกวี" ในจุดนี้ห้างบิ๊กซีระยอง เป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายในการก่อสร้าง มีบทกวีดังกล่าวไว้ว่า

"พอสิ้นดง ตรงบาก ออกปากช่อง
ถึงระยอง เหย้าเรือน ดูไสว
แวะเข้าย่าน บ้านเก่า ค่อยเบาใจ
เขาจุดไต้ ต้อนรับ ให้หลับนอน"

และต่อมารับความร่วมมือจากเทศบาลและองค์การบริหารส่วนตำบลต่างๆ ตามเส้นทางที่สุนทรภู่เดินผ่าน ได้ร่วมมือร่วมใจกันสร้างหมุดกวีไว้

ขอบคุณภาพจาก  และข้อมูล Internet http://www.thaipoet.net/ และ สื่อต่างๆ

 หมุดที่ 1 บางไผ่

ถึงบางไผ่ไม่เป็นไผ่เป็นไพรชัฏ    แสนสงัดเงียบในไพรพฤกษา
ต้องข้ามธารผ่านเดินเนินวนา       อรัญวาอ้างว้างในกลางดง

ปัจจุบันตำแหน่งที่หมุดกวีตั้งอยู่นั้นมีลักษณะเป็นพื้นที่ว่างเปล่าที่ปกคลุกด้วยต้นหญ้าและต้นไม้ มีศาลา
พักผ่อนริมทาง ฝั่งตรงข้ามเป็นบ้านเรือนและชุมชนบ้านชากหมาก หมุดกวีสุนทรภู่จุดที่1 บางไผ่นั้นตั้งอยู่เลย
สถานีอนามัยชากหมากประมาณ 100 เมตร

หมุดที่ 13 บ้านเก่า

แวะเข้าย่านบ้านเก่าค่อยเบาใจ   เขาจุดไต้ต้อนรับให้หลับนอน

ฝ่ายนายแสงถึงตำแหน่งสำนักน้อง เขายิ้มย่องชมหลานคลานสลอน
พี่ว้าเหว่เอกาอนาทร              ด้วยจะจรต่อไปเป็นหลายคืน

ครั้นรุ่งเช้าเท้าบวมทั้งสองข้าง   จะย่องย่างสุดแรงจะแข็งขืน
อยู่ระยองสองวันสู้กลั้นกลืน   ค่อยแช่มชื่นชวนกันว่าจะคลาไคล

ปัจจุบันพื้นที่บริเวณนี้คือวัดบ้านเก่า หมุดกวีสุนทรภู่จุด ที่ 13 บ้านเก่านั้นตั้งอยู่บริเวณหน้าวัดบ้านเก่าโดยฝั่งตรง ข้ามของวัดบ้านเก่านั้นเป็นที่ตั้งของโรงเรียนวัดบ้านเก่า

หมุดที่ 14 บ้านนาตาขวัญ

ถึงบ้านนาตาขวัญสำคัญแน่     เห็นยายแก่แวะถามตามสงสัย
เขาชี้นิ้วแนะทิวหนทางไป     ประจักษ์ใจจำแน่ดำเนินมา

ปัจจุบันพื้นที่บริเวณนี้เป็นวัดนาตาขวัญ และเป็นแหล่ง ชุมชน โดยหมุดกวีสุนทรภู่จุดที่ 14 บ้านนาตาขวัญนั้น ตั้งอยู่บริเวณสนามหญ้าหน้าวัดนาตาขวัญ

หมุดที่ 15 บ้างแลง

ถึงบ้านแลงทางแห้งเห็นทุ่งกว้าง  เฟือนหนทางทวนทบตลบหา

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ว่างที่มีต้นไม้และหญ้าขึ้นรก โดยบริเวณที่ตั้งหมุดกวีนั้นอยู่บริเวณปากทางเข้าหมู่บ้าน บ้านแลง หมู่ที่ 1 มีบ้านเรือนและร้านค้าริมถนนขึ้นประปราย


หมุดที่ 16 บ้านตะพง
บุกละแวกแฝกแขมกับหญ้าคา   จนแดดกล้ามาถึงย่านบ้านตะพง
มีเคหาอารามงามระรื่น            ด้วยพ่างพื้นพุ่มไม้ไพรระหง

ปัจจุบันเป็นชุมชนที่มีบ้านเรือนขึ้นสลับกับที่ว่างริมถนน และเป็นทางเข้าหมู่บ้านตะพงหมู่ที่ 1 โดยหมุดกวี สุนทรภู่จุดที่ 16 บ้านตะพงนั้น ตั้งอยู่บริเวณหน้าทางเข้า หมู่บ้านตะพงหมู่ที่ 1 บริเวณศูนย์สาธารณสุขมูลฐานบ้านตะพงใน


หมุดที่ 17 ทุ่งกระทะลอ

ตัดกระพ้อห่อได้ทุกไร่กง             พี่หลีกลงทางทุ่งกระทอลอ

เห็นสาวสาวชาวไร่เขาไถที่           บ้างพาทีอือเออเสียงเหนอหนอ
แลขี้ไคลใส่ตาบเป็นคราบคอ        ผ้าห่มห่อหมากแห้งตาแบงมาน


ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นทุ่งร้างและเป็นพื้นที่ส่วนบุคคล และป่ากล้วย ฝั่งตรงข้ามมีลักษณะที่ว่างไกลออกไปมี ภูเขาบริเวณรอบๆ พื้นที่เป็นหมู่บ้าน และรีสอร์ท เนื่องจากอยู่ไม่ไกลจากทะเล หมุดกวีจุดที่ 17 ทุ่งกระทอลอ ตั้งบริเวณริมถนนทางเชื่อมต่อหมู่บ้านช้างชนศิริราษฎร์บำรุง-หมู่บ้านในไร่


หมุดที่ 18 คลองกรุ่น

ถึงปากช่องคลองกรุ่นเห็นคลองกว้าง     มีโรงร้างเรียงรายชายพฤกษา
เป็นชุมรุมหน้าน้ำเขาทำปลา                 ไม่รอรารีบเดินดำเนินพลาง

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นบริเวณหาดบ้านเพ เป็นปากคลองที่ มีช่องระบายน้ำลงสู่ทะเล และเป็นสถานที่ท่องเที่ยว ชายหาดที่มีชื่อเสียงและมีร้านค้าเรียงรายอยู่มากมายริมหาด

หมุดที่ 19 อ่าวสมุทร

ถึงศาลเจ้าอ่าวสมุทรที่สุดหาด    เลียบลีลาศขึ้นตามช่องที่คลองขวาง

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของศาลเจ้าพ่อโต๊ะกง และเป็นบริเวณปากอ่าวทะเล ไม่มีหาด มีเรือประมง และร้านค้า สินค้า โดยหมุดกวีสุนทรภู่จุดที่ 19 อ่าวสมุทร ตั้งอยู่ บริเวณหน้าศาลเจ้าพ่อโต๊ะกง


หมุดที่ 20 บ้านแกลง

ถึงบ้านแกลงลัดบ้านไปย่านกลาง     เห็นฝูงนางสานเสื่อนั้นเหลือใจ

แต่ปากพลอดมือสอดขยุกขยิก          จนมือหงิกงอแงไม่แบได้
เป็นส่วยบ้านสานส่งเข้ากรุงไกร       เด็กผู้ใหญ่ทาเป็นไม่เว้นคน

พอพลบค่ำสำนักที่เรือนเพื่อน            ดูเหย้าเรือนชาวแขวงทุกแห่งหน
มุงด้วยไม้หวายโสมแสนพิกล              ไม่มีคนแล้วก็ม้วนหลังคาวาง

ครั้นคนมาเอาหลังคาขึ้นคลุมคลี่          ดูก็ดีเร็วรัดไม่ขัดขวาง
เวลาค่ำล้ำเหลือด้วยเสือกวาง            ปีบมาข้างเรือนเหย้าที่เรานอน

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ว่างมีหญ้าและต้นไม้ขึ้นคลุมอยู่ ติดกับบ้านเรือนของประชาชน และอยู่บริเวณปาก ทางเข้าหมู่บ้านท่าเรือแกลง บริเวณตรงข้ามกับที่ตั้งหมุด กวีเป็นที่ว่างรกร้าง และปั้มน้ำมัน


หมุดที่ 21 ตะพานยายเหม
นึกดำเนินเดินกลางทางกันดาร ถึงตะพานยายเหมสร้างที่กลางไพร

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของสวนพฤกษศาสตร์ระยอง และประปาบึงสำนักใหญ่ อำเภอแกลง


หมุดที่ 22 แหลมทองหลาง

ดูครึ้มครึกพฤกษาป่าสงัด         ทะลุลัดตัดทะเลแหลมทองหลาง
ต่างเพลิดเพลินเดินว่าเสภาพลาง ถูกขุนช้างเข้าหอหัวร่อเฮ

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นชายทะเลซึ่งเป็นที่ตั้งของหมู่บ้าน ประมง และรีสอร์ทซึ่งมีหาดส่วนตัวริมทะเล ไม่มีไร่แตงโมปรากฏให้เห็น


หมุดที่ 23 ปากลาวน

แล้วภิญโญโมทนาลาลีลาศ         ลงเลียบหาดปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
ถึงปากช่องคลองน้ำเป็นสำคัญ      ตำแหน่งนั้นชื่อชะวากปากลาวน

ไม่หยุดยั้งตั้งหน้าเข้าป่ากว้าง     ไปตามทางโขดเขินเนินถนน
สดับเสียงลิงค่างครางคำรน      เหมือนคนกรนโครกครอกทำกลอกตา

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของเทศบาลตำบลสุนทรภู่ ฝั่ง ตรงข้ามเทศบาลเป็นที่รกร้างซึ่งมีพืชปกคลุม

หมุดที่24 บ้านกร่ำ

ถึงหย่อมย่านบ้านกร่ำพอค่ำพลบ     ประสบพบเผ่าพงศ์พวกวงศา
ขึ้นกระฎีที่สถิตท่านบิดา             กลืนน้ำตาก็ไม่ฟังเฝ้าพรั่งพราย

ศิโรราบกราบเท้าให้เปล่าจิต      รำคาญคิดอาลัยมิใคร่หาย
ชะรอยกรรมทำสัตว์ให้พลัดพราย   จึงแยกย้ายบิตุราชญาติกา

มาพบพ่อท้อใจด้วยไกลแม่      ให้ตั้งแต่เศร้าสร้อยละห้อยหา
 ชนนีอยู่ศรีอยุธยา             บิดามาอ้างว้างอยู่กลางไพร

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของอนุสาวรีย์สุนทรภู่ซึ่งเป็น สถานที่ท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งในจังหวัดระยอง มีรูปปั้นพระอภัยมณี นางผีเสื้อสมุทร สุดสาคร และตัว ละครอื่นๆ ตามเรื่องพระอภัยมณี และมีเรือนจำลองกุฏิ บิดาสุนทรภู่ หมุดกวีจุดนี้ตั้งอยู่บริเวณหน้าอนุสาวรีย์สุนทรภู่

หมุดที่ 25 บ้านพงค้อ (แกลง)

ด้วยเดือนเก้าข้าวสาเป็นหน้าฝน     จึงขัดสนสิ่งของต้องประสงค์
ครั้นแล้วลาฝ่าเท้าท่านบิตุรงค์       ไปบ้านพงค้อตั้งริมฝั่งคลอง

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของศูนย์พัฒนาเด็กเล็กตำบล เนินฆ้อ เทศบาลตำบลเนินฆ้อ และวัดเนินฆ้อ และเป็น แหล่งชุมชนที่อยู่อาศัย โดยหมุดกวีจุดนี้ตั้งอยู่บริเวณข้าง ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กตำบลเนินฆ้อ


หมุดที่26 บ้านพงอ้อ
แล้วไปบางทางเถื่อนบ้านพงอ้อ   ไม่เหลือหลอหลายตำแหน่งแสวงหา
จะเที่ยวดูคนผู้ทำยาตา       ไม่เห็นหน้านึกระทดสลดใจ

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของวัดโพธิ์ ทองพุทธาราม บริเวณโดยรอบเป็นที่ว่างร้าง และมีชุมชนอยู่ไกล ออกไป หมุดกวีจุดนี้ตั้งอยู่บริเวณสามแยกที่จะไปวัด โพธิ์ ทองพุทธารามบริเวณข้างวัด

หมุดที่27 ดอนเค็ด

แล้วไปชมกรมการบ้านดอนเด็จ    ล้วนเลี้ยงเป็ดหมูเนื้อดูเหลือเข็ญ
ยกกระบัตรคัดช้อนทุกเช้าเย็น    เมียที่เป็นท่านผู้หญิงนั่งปิ้งปลา

ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของโรงเรียนวัดพลงช้างเผือก โดยหมุดกวีนั้นตั้งอยู่หน้าโรงเรียนวัดพลงช้างเผือก และ ฝั่งตรงข้ามเป็ นโรงเรียนแกลงวิทยสถาวร บริเวณตรงนี้นั้นเป็นชุมชนหมู่บ้านที่อยู่อาศัย

หมุดที่ 28 แหลมแม่พิมพ์

 ถึงคนผู้อยู่เกลื่อนก็เหมือนเปลี่ยว   สันโดษเดี่ยวด้วยว่าจิตผิดวิสัย
มาอยู่ย่านบ้านกร่ำระกาใจ             ชวนกันไปชมทะเลทุกเวลา

เห็นเงื้อมเขาเงาบังขึ้นนั่งเล่น         ลมเย็นเย็นอยากดูหมู่มัจฉา
แลตลิ่งโล่งลิ่วทิวชลา                    ดูนาวาแล่นละเลาะริมเกาะเกียน

บ้างก้าวเสียดเฉียดทางไปข้างเขา    บ้างออกเข้าข้ามฟากดังฉากเขียน
เรือตระเวนเจนแดนเที่ยวแล่นเวียน   ดาษเดียรดูสล้างกลางชลา

ปัจจุบันบริเวณเป็นทะเลมีหาดซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ สำคัญของจังหวัดระยอง มีนักท่องเที่ยวมากมายเดินทาง มาท่องเที่ยว บริเวณโดยรอบเป็นร้านค้า โรงแรมและรีสอร์ทรองรับการมาท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยว




หากผิดพลาดประการใด สิริวตีกราบขออภัย ณ ที่นี้ด้วยค่ะ

ขอขอบคุณ ข้อมูลจาก http://www.arts.chula.ac.th/~geography/Senior%20project/Pechittra%202013.pdf และ FB สภาวัฒนธรรมจังหวัดระยอง