หน้า  ๑๒๐
 

     ๏ “ขอมีจิตคิดเมตตาถ้ายังรัก                                 
เมียผู้ภักดิ์ไห้หวนคอยครวญคร่ำ
แม้กินข้าวลงคอได้ไม่เต็มคำ                                       
ยามกินน้ำก็ยังแค้นแน่นในทรวง

     ๏ อันสมบัติพัสถานพิมานแก้ว                               
ล่มลงแล้วดวงจิตมิคิดหวง
สวามีที่บูชากว่าทั้งปวง                                       
อย่าลาล่วงโปรดจงคืนให้ชื่นใจ”)   
   
     ๏ ยามวาหุกร้องกลอนในตอนนั้น                           
อกตื้นตันอัสสุชนล้นรินไหล
จำสะอื้นฝืนว่าด้วยอาลัย                                         
เกศินีเข้าใกล้จ้องไม่วาง     

     ๏ เห็นโศกศัลย์นั้นยิ่งเหมือนจริงนัก                         
ใจประจักษ์มิเสแสร้งแกล้งหมองหมาง
จึงถามย้ำคำที่ว่าอย่าอำพราง                                   
“อันความอย่างตอบพราหมณ์มาว่าฉันใด”   
     
     ๏(“ฉันเกลียดชังเจ้าผัวที่ชั่วช้า                                 
ทิ้งภรรยาง่ายง่ายได้ไฉน
โอ้แม่นางช่างระกำช้ำฤทัย                                     
แต่ทำไมมิโกรธผัวที่ชั่วนัก”

                                                                                                  หน้า  ๑๒๑


      ๏ “ผ้าเพียงกึ่งซึ่งให้ไว้ต่างหน้า                                 
ต้องเอกากลางไพรทุกข์ใจหนัก
เมื่อผัวบ้าสการ้ายเหมือนคลายรัก                                       
ใจเมียจักมิเคืองจิตนิดฤๅนา

     ๏ ทั้งที่ตกระกำชอกช้ำยิ่ง                                     
แม่ยอดหญิงมิมีจิตคิดถือสา
ใจแม่นั้นเยี่ยงเทวัญบนชั้นฟ้า                                     
ความดีแท้แลมาเป็นเกราะทอง”)

     ๏ ย้อนคิดย้ำซ้ำกล่าวเล่าหลายหน                             
เหมือนเร้ารุกทุกข์ทนเพิ่มหม่นหมอง
ผินหน้าพ้นชลนัยน์หลั่งไหลนอง                                 
การจับจ้องเกศินีมิละตา

     ๏ น่าสงสัยใช่สะท้อนเพียงกลอนนั้น                                 
ความจาบัลย์จากกมลตนมากกว่า
เหมือนพระนลตัวตนแท้แค่วาจา                     
แต่กายาต่างกันจนเกินการ

     ๏ ก่อนกลับหลังสั่งความคำยั่วเย้า                           
“จะโศกเศร้าเกินไปฉันใดท่าน
ตัวพระนลยังทนได้หายไปนาน                                   
มิสงสารทมยันตีนี่กระไร

     ๏ ท่านหยุดยั้งรอฟังข่าวคราวตรงนี้                             
ฉันจักทูลทมยันตีที่ถามไถ่
หากพระนางยังต้องการความอันใด                         
รบกวนท่านขานไขให้อีกครา”     

                                                                                                หน้า  ๑๒๒


      ๏ ก่อนจะลาครานั้นนางเกศินี
ดูถ้วนถี่ไปทั้งปวงทุกท่วงท่า
ครบถ้วนคำจำจดพจนา                                             
ทุกลีลาอารมณ์จะชมชัง

     ๏ เมื่อมาถึงจึงบังคมก้มเกศี                                   
กราบทูลทมยันตีตามที่สั่ง
เป็นความจริงทุกสิ่งไปไม่ปิดบัง                                   
จึงสมดังพระนางไว้วางใจ

     ๏ เล่าความนั้นอันวาหุกตอบทุกถ้อย                             
“ช่างเรียงร้อยมิสะดุดหยุดตรงไหน
ราวราชาพระนลภูวไนย                                               
หม่อมฉันเคลิบเคลิ้มไปใช่จริงจัง

     ๏ ครั้นตอบความตามที่ให้พราหมณ์ไว้นั้น                 
มิผิดผันไปจากจิตที่คิดหวัง
อักขระวลีมิมีพลั้ง                                               
แม้กระทั่งวรรคตอนแห่งกลอนเพลง

   ๏ เห็นหม่นหมองต้องหลบหน้ากลบเกลื่อน                   
หม่อมฉันเตือนด้วยคำถามความเร้าเร่ง
จี้ตอกย้ำว่าโศกคำร่ำบรรเลง                                   
เพื่อตนเองหรือโศกแสนแทนพระนล

     ๏ เขามิได้ตอบคำอ้ำอึ้งอยู่                               
หม่อมฉันดูแล้วเห็นน่าเป็นผล
ผิดแปลกแท้แต่กายีที่พิกล                                           
สิ่งอื่นใดไม่น่าพ้นพระภูมินทร์

                                                                                                      หน้า  ๑๒๓   



      ๏ ยังสำทับก่อนกลับหลังสั่งความไว้                             
สิ่งพะวงสงสัยยังไม่สิ้น
จะย้อนมาถ้ายังหมองข้องใจจินต์                                       
ขออย่าลาจากธานินทร์สู่ถิ่นใด”

     ๏ ใคร่ครวญความตามเกศินีกล่าว                                       
หลายเรื่องราวพอคลายหายสงสัย
แต่หลายข้อที่ยังข้องหมองดวงใจ                               
จักชำระกระไรต่อไปดี

     ๏ คิดขึ้นได้อย่างหนึ่งจึงเอ่ยว่า                           
“เกศินีช่วยเถิดหนาอย่าหน่ายหนี
ไปอีกครั้งตั้งตาในครานี้                                         
จ้องดูไว้ให้ดีใกล้ที่นั้น

     ๏ แค่เพียงมองจ้องไว้ไม่ช่วยเหลือ                               
เรื่องโอบเอื้อทั้งหมดงดแข็งขัน
ให้ช่วยตนเองจริงทุกสิ่งอัน                                           
การสำคัญนี้ย้ำเรื่องน้ำไฟ

     ๏ เจ้าจงมองให้มั่นมิหันห่าง                                     
ทุกท่าทางกระทำต้องจำได้
เห็นพิกลต่างจากคนอื่นทั่วไป                                   
ดุจเทพไทรีบมุ่งหน้ามารายงาน

                                                                                                         หน้า  ๑๒๔


      ๏ ครานั้นนางเกศินีหน้าที่อยู่                                             
คอยเป็นผู้เฝ้าระวังดั่งบรรหาร
ตากำหนดจดจ้องมองอาการ                                         
ระยะก็พอประมาณมิกวนใจ

     ๏ เห็นกระทำสิ่งสำคัญอันชอบกล                                 
ต่างจากคนสามัญนั้นทำได้
รีบกลับมารายงานอย่างทันใด                                             
ตามเป็นไปเห็นกับตากล้ายืนยัน

     ๏ “หม่อมฉันมองอยู่ไกลไม่ใกล้นัก                           
จิตหมายจักมิให้ใครเห็นฉัน
จนได้สบภาวะอัศจรรย์                                         
ดุจเทวัญท่านดลด้วยมนตรา

     ๏ เขาทำการโภชนาอีกหน้าที่                                         
ฝีมือดีปรุงเครื่องต้นรสเลิศหล้า
ต้องพระทัยเจ้ากรุงอโยธยา                                   
เมื่อทำการโภชนาพาตะลึง

   ๏ ทั้งเนื้อปลาเนื้อสัตว์ที่คัดสรร                                 
ใส่หม้อนั้นเหมาะสมแกงต้มนึ่ง
แค่ตาจ้องมองหม้อนึกคำนึง                                       
ไยน้ำจึงเต็มหม้อขึ้นมาพลัน

     ๏ หยิบฟางแห้งกรอบแดงอยู่ชูขึ้นฟ้า                                 
ไฟลุกมาให้เห็นกะทันหัน
ยื่นใส่เตาเป่าเปลวไฟจนไร้ควัน                                         
ทำการนั้นดังอัคคีเย็นดีจริง

                                                                                                     หน้า  ๑๒๖


      ๏ คิดข้อที่พิสูจน์ได้หวังให้ชัด
เกศินีรับปฏิบัติเหมือนดังว่า
ให้ไปจ้องมองจังหวะพระเผลอตา                                 
หยิบชิ้นเนื้อหรือปลาหลังปรุงดี

     ๏ รีบเอามาข้าจักชิมลองลิ้มรส                                     
เคยชินนอยู่รู้หมดรสกลิ่นสี
ในครานั้นแลนางเกศินี                                               
เริ่มทำงานทันทีไม่รอช้า

     ๏ พระเผลอไผลจึงได้ฉวยเนื้อชิ้นน้อย                       
แล้วค่อยค่อยย่องหนีมิพบหน้า
อย่างเร็วไวไปถวายพระธิดา                                       
ยังอุ่นอุ่นจึงชายาเสวยพลัน

     ๏ เผลอองค์ทรงกรีดร้องก้องปราสาท                         
ใช่แน่พระนลนาถผู้เสกสรร
รสชาตินี้คุ้นนักหนามานานวัน                                       
มิผิดผันเที่ยงแท้แน่จริงเจียว   

     ๏ หลายหลายสิ่งจริงจังสมดังคิด                               
ค่อยทอนจิตเรรวนชวนเฉลียว
พระรักบุตรสุดชมอย่างกลมเกลียว                             
อีกสิ่งเดียวจักเกิดการณ์เป็นฉันใด

     ๏ ให้เรียกหาบุตราบุตรีเฝ้า                                       
“เกศินีพาสองเจ้าทำงานใหญ่         
นิ่งเฉยนะเขาจะว่ามาอย่างไร                                     
ฤๅล่วงเกินกายใจให้พึงทน”






   

                                                                                                    หน้า  ๑๒๗


       ๏ “พร้อมแล้วนำลูกเราเจ้าทั้งสอง                         
ไปเพื่อลองใจดูคงรู้ผล
ถ้ารักลูกผูกพันนั้นพระนล                                           
ใจดำจนหมางเมินก็เกินการ”

     ๏ เกศินีจึงนำราชนัดดา                                           
ไปถึงหน้าวาหุกพลันตามบรรหาร
มิให้ทันเตรียมตนกมลมาน                                         
ดันสองหลานเข้าไปหามิช้าที

     ๏ พระนลในร่างร้ายได้เห็นหน้า                                 
ของบุตราอินทรเสนพระโฉมศรี
และอินทรเสนากุมารี                                                   
เกิดปรีดีปลาบปลื้มถึงลืมตน

     ๏ เข้าโอบกอดจุมพิตด้วยคิดถึง                                 
สุชลจึงนองหน้ามาอีกหน
“โอ้ลูกจ๋าพ่อทำตัวชั่วเกินคน                                       
หมางกมลลูกไกลแต่วัยเยาว์”

     ๏ เกศินีถาม “ความนั้นเป็นไฉน”                             
จึงตกใจว่า “โศกซึ้งถึงกาลเก่า
จำพรากบุตรธิดามานานเนา                                       
ขอโทษเราเผลอใจไปจริงจริง”

                                                                                                         หน้า  ๑๒๙


      ๏ ครั้นพระนลผู้ร่างร้ายได้มานั่ง                               
เหมือนจังงังเมื่อราชันประจันหน้า
พระพักตร์แม่หมองหมางอย่างผิดตา                         
ห่มผ้ากาษายวัสตร์ตัดฤทัย

     ๏ ให้รู้เห็นเป็นหญิงหม้ายผัวหายสูญ                     
ดูอาดูรทุกข์ทนเหลือหม่นไหม้
คำนึงครวญหวนโศกวิโยคใจ                                     
ชลนัยน์ไหลหลั่งลงพรั่งพรู

     ๏ ทมยันตีมีใจในส่วนลึก                                             
ยิ่งรู้สึกกำสรดแสนหดหู่
เมื่อได้จ้องมองนัยนาดู                                         
เหมือนหยั่งรู้วูบวาบปลาบฤดี

     ๏ โอ้พระองค์จำนงใดไม่เผยร่าง
เคืองระคางสยมพรก่อนมานี่
หรือมีเรื่องเคืองใดอยู่ในที
หรือกรรมมีให้กายร้ายทั้งปวง

     ๏ สุดจะกลั้นสุชลหล่นรินไหล                                 
หัวอกสั่นหวั่นไหวอย่างใหญ่หลวง
ต่างคนต่างตื้นตันอัดอั้นทรวง                                   
ทั้งสองดวงฤดีสิ้นปรีดา

                                                                                                 หน้า  ๑๓๐ 


      ๏ ครั้นเมื่อทมยันตีมีสติ
นางดำริเริ่มตัดพ้อพร้อมต่อว่า
“ขอเถิดนะสารถีมีปัญญา                                       
ตอบวาจาตามสัจจะอย่าประวิง

     ๏ อันชายใดได้ชื่อว่าซื่อนัก                           
ยึดถือหลักเที่ยงธรรมล้ำเลิศยิ่ง
สัญญาไว้ให้ประจักษ์ว่ารักจริง                       
แล้วทอดทิ้งเมียอ้างว้างอยู่กลางไพร

     ๏ คงเป็นคนใจดำทำเช่นนี้                           
ฤๅเมียที่อยู่ชิดผิดตรงไหน
ปล่อยเมียทุกข์ระทมตรมฤทัย                         
พร่ำเรียกผัวทั่วไพรพนาวัน

      ๏ เชื่อหรือไม่ชายใจดำที่พร่ำหา                     
คือพระนลราชาฟ้ารังสรรค์
พระลืมเลือนเหมือนไม่ใช่คู่กัน                   
เสียแรงฉันจงรักมั่นภักดี

     ๏ ต่อหน้าองค์เทวาสัญญาไว้                       
จะรักมั่นมิให้เมียเสียศรี
จะรักกันตราบวันสิ้นชีวี                                   
พระมิมีสัจจาดังว่าเลย”

     ๏ จะตัดพ้อต่อไปมิไหวแน่                           
ปวดดวงแดทุกวจีที่เอื้อนเอ่ย
ชลนัยน์ไม่หยุดสุดเปรียบเปรย                     
จึงทรามเชยนิ่งสงบหลบสายตา

                                                                                                      หน้า  ๑๓๑


      ๏ พระฟังคำรำพันอัดอั้นจิต
ขืนปกปิดบังกายคล้ายมุสา
จึงกล่าวคำพร่ำเฉลยเผยวาจา                                   
“ใจร้ายจริงทิ้งชายาทมยันตี

     ๏ เพราะมิรู้ตัวตนจนทำผิด           
กลีร้ายแรงฤทธิ์สิงจิตพี่
ตั้งแต่การคลั่งสกาเสียธานี                               
สิ้นราศีสูญทรัพย์แทบอับปาง

   ๏ มันหมายให้เราสิ้นรักหักสวาท                             
จนตัดขาดแยกไกลใจหมองหมาง
ทมยันตีมีใจไม่ราร้าง                                       
ตามมากลางพนาวันมันยิ่งแค้น

     ๏ คราเมื่อทมยันตีมีคำแช่ง                               
กลีเริ่มอ่อนแรงไม่โลดแล่น
พอนาคีกัดพี่ที่ดงแดน                                   
พิษร้ายเผากลีแทนร้อนสุดทน

     ๏ ครั้นพี่ได้หัวใจสกาขลัง                                 
สิ้นพลังออกจากกายบุญให้ผล
แต่กลางทางที่มานี้พี่จึงพ้น                                 
เป็นตัวตนเหมือนเกิดใหม่ได้อีกครา”






 

                                                                                                    หน้า ๑๓๒


      ๏ “อย่าคิดไปว่าใจพี่นี้มิช้ำ
แสนระกำคลั่งแค้นแน่นนักหนา
มิเคยจะลืมอนงค์องค์ชายา                                 
ยิ่งแก้วตารักหวงดวงฤทัย

     ๏ และช้ำหนักยิ่งกว่าในครานี้                           
เมื่อทมยันตีคิดมีใหม่
ป่าวร้องให้ต้องอายกระจายไกล                 
ช่างกระไรสองหรือสมสยมพร

     ๏ พระมารดาแลราชาภีมราช                         
มิบังอาจต่อว่าแต่น่าสอน
มิให้น้องหมองมัวทั่วนาคร                                 
ใดจะร้อนเท่าอกผัวผู้ชั่วช้า”

     ๏ ครานั้นทมยันตีฤดีร้าว                                   
ฟังคำกล่าวขื่นขมนั่งก้มหน้า
เมื่อยินความตามพระพจนา                         
คำพ้อพากายสั่นสะท้านไป

   ๏ จำกล้ำกลืนยืนยันเสียงสั่นเครือ                                 
“ฤๅพี่เชื่อว่าน้องชั่วเช่นนั้นได้
มิมีจิตคิดคดกบฏใจ                                     
ตราบบรรลัยก็อย่าหวังเป็นดังนั้น

     ๏ อนาถเหลือพี่มาเชื่อว่าน้องชั่ว                         
กระทำตัวปานว่าหญิงก๋ากั่น
เสียแรงที่มิเลือกองค์วงศ์เทวัญ                               
มารักมั่นทุ่มใจให้พระนล"