สร้างคุณธรรม


  ๑๕๗  เอื้อนเอ่ยเรื่องอบรมบ่มนิสัย         
ครอบครัวไทยสมัยผมอุดมค่า
ฝึกนิสัยใจคอต่อบุตรตรา         
ติดกายาแลใจในสันดาน

   ๑๕๘  สร้างคุณธรรมประจำใจในวัยเด็ก      
ฝึกแต่เล็กคู่กิจวัตรบรรทัดฐาน
แต่ตื่นนอนเข้านอนมิหย่อนยาน      
นี่คือการสอนสั่งให้ฝังใจ

   ๑๕๙  แค่หกขวบผมจำทำหลายอย่าง      
หนักมีบ้างพ่อแม่รู้ว่าสู้ไหว
เพิ่มแข็งแกร่งเพียงพอเหมาะตามวัย      
ตอนโตใหญ่ไม่ท้อต่อการงาน

   ๑๖๐  ตื่นตอนเช้ามุ่งเล้าไก่ไม่เหหัน         
ไก่ยังขันสำเนียงเสียงประสาน
เปิดประตูแผ่กว้างกางสองบาน      
ไก่ออกพล่านจากเล้าเฝ้ายืนมอง

ประทีป  วัฒนสิทธิ์
13 มกราคม 2557

 

แม่โยด

   ๑๖๑  เข้าคอกทุยลุยโคลนโดนดังหมาย      
ฉี่ขี้ควายมิระอากล้าจับต้อง
กลิ่นเจ้าทุยฝังใจยังใฝ่ปอง         
ด้วยเกี่ยวข้องผูกพันกันนานมา

   ๑๖๒  ดังเพื่อนเกิดเพื่อนแก่แลเจ็บตาย      
บุญคุณควายเลอเลิศประเสริฐค่า
เป็นแม่แรงแม่งานการทำนา         
ได้ข้าวปลาเลี้ยงเรามาเนานาน

   ๑๖๓  ควายตัวใดใช้งานกอปรการกิจ         
ห้ามคอยคิดฆ่าเข่นเป็นอาหาร
ทะนุถนอมเลี้ยงไว้จนวายปราณ      
ยังมีการฝั่งร่างอย่างพิธี

   ๑๖๔  ควายแก่สุดทางใต้เรียกหลายอย่าง      
"แม่คอก" บ้าง "แม่โยด" บ้างเรียกอย่างนี้
หากตายไปเก็บเขาเขาว่าดี         
นำแขวนที่ยุ้งข้าวเป็นราวไป
      
   ๑๖๕  ทำอย่างนี้คงระลึกนึกบุญคุณ
ที่เกื้อหนุนเรามาทำนาให้
ก็อย่างน้อยเตือนจิตสะกิดใจ         
เก็บเอาไว้ให้ดูผู้มีพระคุณ         


 

 

พูดถึงเรื่องทำครัวตัวสอนจิต


   ๑๗๑  เมื่อพ่อแม่มิอยู่บ้านมีงานยุ่ง         
คอยหาหุงปรุงไว้ไม่ยากเข็ญ
ตอนหกขวบแกงต้มผมทำเป็น      
ด้วยได้เห็นแม่พี่คอยชี้นำ

   ๑๗๒ พูดถึงเรื่องทำครัวตัวสอนจิต
ให้รู้คิดวิเคราะห์เหมาะเลิศล้ำ
เพิ่มอดทนพยายามตามกิจกรรม
เสริมคุณธรรมประจำใจได้แน่นอน

   ๑๗๓  ความลำบากตรากตรำลึกล้ำเลิศ
เป็นบ่อเกิดคุณธรรมเหนือคำสอน
ฝึกจิตใจสูงส่งตรงขั้นตอน
เปรียบอาภรณ์มีค่าน่านิยม

   ๑๗๔ ปรุงอาหารสมัยนั้นขั้นตอนยาก
ความลำบากสอนสิ่งดีมากมีถม
ยามก่อไฟกับฟืนฝืนอารมณ์
รบกับลมดับไฟไม่ได้ความ

   ๑๗๕  ต้องอดกลั้นอดทนจนไฟติด
รวมพลังจิตเพียรทำซ้ำสองสาม
คอยสุมไฟพัดเป่าเข้าชั่วยาม
ข้าวเม็ดงามใกล้สุกรุกไฟฟืน

   ๑๗๖   คอยเช็ดน้ำดงหม้อรอข้าวสุก
โยงข้าวรุกหอมหวนน่าชวนชื่น
สิ่งเรียนรู้แสนดีที่ยั่งยืน
คอยหยิบยื่นให้ใจในกิจกรรม

   ๑๗๗  งานช่วยเหลือพ่อแม่มิแชเชือน      
มิเคยเตือนหรือบอกคอยตอกย้ำ
นิสัยรักการงานการประจำ         
ลูกลูกทำสัมฤทธิ์ด้วยจิตใจ

   ๑๗๘  ของดีดีมิควรพลาดขาดกล่าวถึง      
ที่เราพึงระลึกฝึกนิสัย
ล้วนของดีมีคุณบุญเด็กไทย         
เมื่อสมัยก่อนเก่าเขาฝึกดี

   ๑๗๙  คงเป็นการจงใจในการสอน         
แต่เก่าก่อนสอนเน้นเห็นหน้าที่
รับผิดชอบสำคัญนั้นพึงมี         
สมัยนี้สูญหายเสียดายจริง

   ๑๘๐  ฝึกให้ตื่นแต่เช้าแม้หนาวสั่น         
คุณพ่อนั้นก่อไฟไอร้อนผิง
ลูกนั่งล้อมกองไฟไม่ประวิง         
มินั่งนิ่งพ่อแม่พี่มีนิทาน

 

การเฆี่ยนตีสอนสั่งยังใช้กัน


   ๑๘๑  นิทานดีมีข้อคิดติดตอกย้ำ         
ผมยังจำแม้ว่าเวลาผ่าน
ยังฝังจิตฝังใจในดวงมาน         
สอนเรานานจำมั่นตราบวันตาย

   ๑๘๒  พ่อสอนเสร็จคอยเน้นเฟ้นตอกย้ำ      
แจงข้อธรรมฝังใจได้มากหลาย
ชี้คุณธรรมวินัยติดใจกาย         
จุดมุ่งหมายนำใช้ในชีวิต

   ๑๘๓  ตื่นจากนอนเก็บกวาดสะอาดเรียบร้อย         
แม่ยื่นถ้อยย้ำตอกฟอกใจจิต
สอนเท่าไรไม่ระวังยังพลั้งผิด         
เจ็บมากนิดจากไม้เรียวเคี่ยวให้ดี

   ๑๘๔  ถูกเจ็บเจ็บไม่กี่ทีนี้เข็ดหลาบ      
เตียนราบคาบสิ่งชั่วจะกลัวหนี
เรื่องไม้เรียวใช้เป็นเช่นประเพณี      
การเฆี่ยนตีสอนสั่งยังใช้กัน

   ๑๘๕   เสื้อผ้าใครใครซักจักสะอาด         
หากว่าขาดเย็บปะจะไม่หวั่น
งานเกี่ยวของทุกชนิดกิจประจำวัน      
ทุกชิ้นอันทำได้ง่ายดายนัก

20 กุมภาพันธ์ 2557

 

 

ลงแป้งมันอีกครั้งหลังจากซัก

๑๘๖  เตารีดผ้าสมัยนั้นมันเตาถ่าน         
ยามใช้งานยุ่งยากลำบากหนัก
ต้องรอถ่านติดไฟไปสักพัก         
ทนย้ายยักถ่านไฟเข้าในเตา

   ๑๘๗  คุมความร้อนกันเรื่อยเหนื่อยใจยิ่ง      
หากทอดทิ้งเสื้อผ้าจะถูกเผา
ใช้ใบตองรองรีดร้อนบรรเทา         
หรือไม่เล่าพรมน้ำความร้อนซา

   ๑๘๘  สมัยนั้นเนื้อผ้าที่มาใช้         
ล้วนผ้าด้ายมากมีที่เนื้อหนา
รีดให้เรียบยากยิ่งจริงจริงนา         
คอยค้นหาวิธีการผ่านอุปสรรค

   ๑๘๙  วิธีหนึ่งพึงใช้ได้ดังฝัน         
ลงแป้งมันอีกครั้งหลังจากซัก
นำแป้งมันผสมน้ำร้อนมิมากนัก         
ครึ่งจวักผสมน้ำสามสี่ลิตร

   ๑๙๐  บิดเสื้อผ้าน้ำไหลไปเกือบแห้ง      
ชุบน้ำแป้งซึมซับจับผ้าติด
โซมผ้าทั่วมิช้านำมาบิด         
แห้งสักนิดตากลมใต้ร่มเงา


 

 
  ๑๙๑  ผ้าลงแป้งรีดเรียบระเบียบสวย      
ดูแววด้วยเด่นตาสง่าเฉลา
ภูมิปัญญาชาวบ้านมานานเนา         
เดี๋ยวนี้เราลืมเลือนเหมือนไม่มี

   ๑๙๒  เสริมเสื้อผ้ามากล่าวสาวความก่อน      
ช่างจี้สอนจดจำแนะนำชี้
เร่งรู้หลักจัดเห็นเป็นวิธี         
สิ่งเหล่านี้สร้างนิสัยเสริมสร้างงาน

   ๑๙๓  รู้กระทั่งรับผิดชอบกอบด้วยกิจ      
ใจอุทิศจิตขยันประสมประสาน
แม้น้อยนิดฝึกย้ำนำสันดาน         
เหล่าลูกหลานเข้มแข็งแห่งความดี

   ๑๙๔  สมัยก่อนป้อนคุณธรรมสุดล้ำเลิศ      
มิละเมิดแต่น้อยคอยแนะชี้
คอยสอดแทรกทุกการงานที่มี      
ทุกหน้าที่มุ่งเน้นมิเว้นวัน

   ๑๙๕  สมัยนั้นอาหารทานพร้อมหน้า      
คอยรอท่าทุกคนจนพร้อมนั่น
มีมื้อเช้ามื้อเย็นเป็นสำคัญ         
ไม่พร้อมกันมีเที่ยงเพียงมื้อเดียว

   ๑๙๖  นั่งล้อมวงร่วมทานเบิกบานไซร้      
มีอะไรคุยถามความข้องเกี่ยว
สั่งงานการตอนนี้ดีจริงเจียว         
เรื่องใดเคี่ยวใดเข็ญเป็นว่ากัน

   ๑๙๗  เรื่องการสอนมีมากหลากการใช้      
มันมิได้แค่ถ้อยคอยเสกสรร
ใช้สายตาสั่งสอนสิ่งสำคัญ         
ถือเป็นขั้นสูงสุดสะดุจใจ

   ๑๙๘  คือสั่งสอนให้จิตคิดวิเคราะห์      
สิ่งใดเหมาะมิควรด่วนแก้ไข
รู้จักรับปรับเปลี่ยนเรียนฉับไว         
วินิจฉัยด้วยตนหาหนทาง

   ๑๙๙  ผมเคี้ยวข้าวไม่ดีมีเสียงบ้าง         
พ่อก็วางตาจ้องมองตาขวาง
หยุดรับทานจานช้อนจะตั้งวาง      
ลูกรอบข้างต่างตรวจสำรวจตน

   ๒๐๐ ตามองจองที่ผมคล้ายข่มขู่         
ผมตรวจรู้ว่าผิดใดไม่สับสน
นั่งทบทวนหวนคิดจิตเวียนวน      
ก็มิพ้นค้นพบเมื่อทบทวน

http://www.naturedharma.com/data-1758.html

 

 

   ๒๐๑  กฎระเบียบดื่มทานนั้นมิน้อย         
พ่อแม่คอยสอนเน้นเป็นกระสวน
นั่งพับเพียบขัดสมาธินี่สมควร      
ห้ามช้อนกวนเลือกกับข้าวคราวชอบพอ

   ๒๐๒   มิพูดคุยเสียงดังระวังมั่น         
เรื่องขำขันมิควรชวนหัวร่อ
เดี๋ยวสำลักอาหารพานติดคอ         
ทั้งพ่อแม่คอยสอนป้อนคุณธรรม

   ๒๐๓   เผลอช้อนดังเคี้ยวดังระวังพลาด      
ตักเรี่ยราดหกหล่นหรือจนคว่ำ
ไม่ให้เอื้อมมือคว้าอาจคะมำ         
มิตักซ้ำตักซ้อนช้อนมิวาง

   ๒๐๔  แม้ซดดังฟังชัดจัดไม่เหมาะ         
มินั่งเคาะช้อนเล่นมือเว้นว่าง
หายใจดังถอนใจหรือไม่คราง         
ทุกทุกอย่างไม่งามตามประเพณี

   ๒๐๕  มีเรื่องหนึ่งซึ่งเป็นเช่นความเชื่อ      
คือ“ขวัญเกลือ”“ขวัญข้าว” ขอเล่าชี้
คำว่าขวัญความหมายหรือคือความดี      
ข้าวเกลือมีดีงามตามแนวทาง

 

 

   ๒๐๖  หากขวัญข้าวเขากล่าวเท่าหัวเรือ      
หากขวัญเกลือเขากล่าวเท่าหัวช้าง
เทียบเล็กใหญ่หากเทียบมาเปรียบวาง      
เกลือเข้าข้างสำคัญนั้นแน่นอน

   ๒๐๗  เป็นเพราะเกลือหายากลำบากกว่า      
คงถือค่ามากมายเอาไว้ก่อน
แต่อย่างไรถ้าทั้งสองต้องขาดรอน      
จักเดือดร้อนมนุษย์สุดพรรณนา

   ๒๐๘  หากเห็นคุณเห็นดีตามที่กล่าว         
ทั้งเกลือข้าวสองนี้ล้วนมีค่า
ห้ามตกหล่นทุกทางทิ้งขว้างปา      
ต้องถือว่าทำชั่วตัวกาลี

   ๒๐๙  ความเชื่อถือสอนใดในทางอ้อม      
ทุกคนพร้อมน้อมนำตามวิถี
มิกล้าผิดคิดชอบกอบทำดี         
ความเชื่อนี้ควรปลูกฝังอย่างโบราณ

   ๒๑๐  ขอยกเรื่องขี้ใต้ให้สว่าง         
มาจากยางต้นใหญ่ขอไขขาน
บ้านผมมีร้อยกว่าน่าประมาณ         
เข้าขวบกาลหนึ่งอาทิตย์ต้องติดตาม

http://www.naturedharma.com/data-1758.html


 

 

   ๒๑๑  เตรียมตะคบถักด้วยฟางอย่างเหนียวแน่น   
ประมาณแขนบวกคืบสืบอีกสาม
ดูพอดีพอเหมาะอ๋อพองาม         
มิมีด้ามมีคันนั้นดูดี

   ๒๑๒  เตรียมปี๊บใส่น้ำมันยางอย่างพร้อมพรั่   ง
เตรียม“บอกหมัง”ใส่ “ขี้คั่ว” เพียงเท่านี้
ตื่นแต่เช้าคดข้าวห่อมิรอรี         
พ่อแม่พี่ผมด้วยไปช่วยพลัน

   ๒๑๓  “บอกหมัง” หรือคือที่ใส่ขี้คั่ว      
สีหม่นมัวตัวดำดูขำขัน
ไผ่ตงใหญ่สองปล้องห้องทะลุกัน      
ใช้ใส่มัน“ขี้คั่ว”เจ้าตัวดี

   ๒๑๔  เจ้าตัวดีขี้คั่วตัวอะไร         
หลังเผาไฟหลุมยางยังร้อนจี่
ในหลุมยางน้ำมันนั้นพอมี         
น้ำมันนี้“ขี้คั่ว”ตัวถูกไฟ

    ๒๑๕  บอกวิธีทำยางบ้างพอรู้         
เผื่อมองดูพิจารณาว่ายากไหม
หรือได้เห็นวิถีชีวิตไพร         
เกิดเข้าใจกันบ้างสว่างตา

 

    ๒๑๖  ขั้นแรกสุดขุดเจาะยางที่โคนต้น         
หลุมห่างพ้นจากพื้นเมตรกว่ากว่า
สูงหนึ่งเมตรห้าสิบตามธรรมดา      
หลุมกว้างห้ายาวลึกสิบนิ้วประมาณ

    ๒๑๗  ภูมิปัญญาชาวบ้านการขุดหลุม      
ต้องดูมุมทิศทางอย่างมาตรฐาน
ตรงรากใหญ่นั้นดีที่ต้องการ         
ภูมิปัญญาชาวบ้านนั้นแสนดี
   
   ๒๑๘  ทิ้งหลุมยางสัปดาห์อย่าไหวหวั่น      
นำน้ำมันยางใสได้แล้วนี่
วิดน้ำมันใส่ปี๊บได้ทันที         
ต่อจากนี้เผาหลุมสุมเชื้อไฟ

   ๒๑๙ เป่าตะคบทันทีมิรอช้า         
มินานหนามีควันพลันลุกไหม้
ตรวจเชื้อเพลิงอย่างดีที่เตรียมไป      
ก็ขี้ไต้จุดไฟไปเผาเลย

   ๒๒๐   มีมันยางค้างไว้ที่ในหลุม         
ขี้ไต้สุมติดทันทีมิรอเฉย
หนึ่งนาทีดับได้ให้เสบย         
รู้ไหมเอ่ยเอาอะไรดับไฟกัน

ประทีป  วัฒนสิทธิ์
ธรรมชาติธรรม
17 กันยายน 2557

 
ใบไม้สดมากมายมุมชายป่า

   ๒๒๑  ใบไม้สดมากมายมุมชายป่า         
หักเอามาหนึ่งกำมือถือให้มั่น
นำดับไฟในหลุมสุมลงพลัน         
มิถึงกลั้นหายใจไฟหมดเปลว

     ๒๒๒  เหลือบดูหลุมเกิดมีเรียก “ขี้คั่ว”         
ดูรูปชั่วตัวดำน้ำข้นเหลว   
รีบตักใส่ “บอกหมัง” เสียเร็วเร็ว      
คุณภาพเลวกว่า“น้ำมันยาง”

   ๒๒๓  น้ำมันยางเกิดได้ให้อย่างนี้         
ตามวิธีที่ว่าไว้ให้ทุกอย่าง
หนึ่งอาทิตย์เก็บมันใหม่ไม่เว้นวาง      
วิถีทางเก็บน้ำมันนั้นสนุกดี

   ๒๒๔   แม้นมียางเป็นร้อยน้อยเมื่อไหร่      
มันยางใสสองปี๊บใช้น่าได้ที่
อีกหนึ่งปี๊บขี้คั่วนั้นพอดี         
ต่อแต่นี้ผลิตภัณฑ์นั้นตามมา

   ๒๒๕   มันยางใสใช้ได้ในหลายด้าน         
ทาจักสานว่ากันนั้นดีหนา
ทากระด้งฝัดข้าวเข้าตำรา         
ถึงทนกว่าตึงกว่าไม่ทามัน

ประทีป  วัฒนสิทธิ์
ธรรมชาติธรรม
1 ตุลาคม 2557

น้ำมันยางเรียกว่า “มันยางใส”

๒๒๖  น้ำมันยางเรียกว่า “มันยางใส”      
เมื่อนำไปชุบด้ายให้ชื่อ“หมัน”
ส่วนผสมหลักมันยางใสให้สำคัญ      
เรียนรู้กันทั่วหน้าชาวประมง
   ๒๒๗  เรื่อที่ต่อด้วยไม้ไม่เชื่อมสนิท         
มันต้องปิดรอยต่อมิเหลือหลง
“หมัน” นี้เองตัวกันได้มั่นคง         
อุดตอกลงรอยร่องตามต้องการ
   ๒๒๘  เชือกด้ายชุบมันยาง “หมัน” ดีนัก      
อุดแน่นหนักยัดเน้นเป็นมาตรฐาน
หยอดมันยางตามหลังครั้งเสร็จการ      
อีกทาสมานทั่วลำด้วยมันยาง
   ๒๒๙  ปล่อยเรือแห้งทาใหม่ให้หลายซ้ำ      
น้ำมันฉ่ำซึมไม้ได้ลึกกว้าง
กันน้ำเค็มกัน “เพรียง” ได้สองทาง      
น้ำมันจางทาใหม่ไม่ต้องกลัว
   ๒๓๐ พูดถึงไต้ใช้กันนั้นนานนัก         
แจ้งประจักษ์คนใต้ใช้กันทั่ว
จุดสว่างไสวไม่มืดมัว         
ยังเป็นตัวก่อไฟได้อย่างดี

http://www.naturedharma.com


ประทีป  วัฒนสิทธิ์
ธรรมชาติธรรม
22 ตุลาคม 2557