รูปแบบโคลงห้าพัฒนา
โดย ทีปกร (จิตร ภูมิศักดิ์)

คณะ - หนึ่งบทมีสี่บาท หนึ่งบาทมี 5 คำ
แบ่งเป็นวรรคหน้า 3 คำ วรรคหลัง 2 คำ
เอกโท - หนึ่งบทมีเอก 4 โท 4
(ดูตำแหน่งตามแผนผัง)
สัมผัส - เหมือนโคลงสี่สุภาพ
สร้อย - เหมือนสร้อยโคลงดั้น
ตัวอย่างจากโคลง"คาวกลางคืน"
ของ "ทีปกร"

๐กรุงเทพคลุ้ง..................คาวหืน
ควันกามกลืน.................กลบไหม้
คาวกลางคืน..................คลุมทาบ
เมืองร้องไห้....................เหือดขวัญ

๐น้ำฟ้าฟาด....................ฟองหาว
คือกามฉาว.....................ชุ่มฟ้า
กลิ่นสาบสาว..................กำซาบ
กามย้อนหล้า..................แหล่งสยาม ฯ

หมายเหตุ(1) :
1.เอกและโทในบาทที่หนึ่งสับที่กันได้
เหมือนโคลงอื่นๆทั่วไป

2.โทคู่ในบาทสี่ อาจอยู่แยกกันได้ ดังนี้
..............ก้า กา ก้า.............ก่า กา
เช่น .......ฟ้าโรจน์ร้อง.........ร่ำหา

3.สร้อยของบาทที่หนึ่งและที่สาม
เหมือนสร้อยโคลงทั่วไป
แต่เฉพาะ สร้อยของบาทที่สี่
จะต้องเป็นสร้อยแบบโคลงดั้น
คือ เป็นคำสุภาพ(ไม่มีเอกโท, ไม่เป็นคำตาย)
และซ้ำพยัญชนะกับสองคำสุดท้ายของบาทที่สี่
โดยเฉพาะ คำสุดท้าย ต้องเป็นคำเดียวกัน เช่น
..............ฟ้าโรจน์ร้อง.......ร่ำหา รนหา
หรือ.......กามร้อนไล้.........ลูบเมือง โลมเมือง

หมายเหตุ(2) :
โคลงห้าแบบเดิม ว่ากันว่า
มีรากจากโคลงลาว (ท้าวฮุ่ง-ขุนเจือง)
ของไทย ปรากฏในวรรณคดีไทย
สมัยอยุธยา และรัตนโกสินทร์ คือ
"โองการแช่งน้ำพระพัทธฯ"
(น้ำพระพัทธ คือ น้ำสาบาน จิตร ภูมิศักดิ์ ระบุว่า
รับแนวคิดมาจากเขมร(ราชสำนักเขมร)
โดยในศิลาจารึกที่ปราสาทหินเขาพระวิหาร
มีคำว่า "พัทธ" ใช้ในความหมาย "คำสาบาน"  

ขอบคุณ

ขอร่วมแสดงความเห็นสักเล็กน้อยนะครับ

ท้าวฮุ่ง-ขุนเจือง ไม่น่าจะเรียกว่าเป็นวรรณกรรมของไทยได้เต็มปากเต็มคำนะครับ
ผมว่ามันมากกว่า "ไทย" นะครับ มันเป็นวรรณกรรมของคนสองฝั่งโขงเลยทีเดียว

มีข้อสังเกตอีกอย่าง "โคลงห้าพัฒนา" ที่ จิตร ภูมิศักดิ์ ปรับปรุงขึ้นมานี้
อ่านเป็นร้อยแก้วด้วยภาษาอีสานจะไพเราะมาก ๆ เลยครับ

 

ศรีเปรื่อง

๏ พืชคู่บ้าน..........นานมา
มีตัวยา................ดับร้อน
รีบสรรหา.............มาปลูก
ตะต้อนย้อน..........อย่ารอ

๏ ขอเริ่มด้วย........ขวัญใจ
"บัวบก"ใบ...........ปั่นน้ำ
สมุนไพร..............กันแก่
กินแก้ช้ำ..............คู่ยาก คืนเยาว์

๏ ฤทธิ์ผ่อนร้อน.....โรยแรง
"กาบหอยแครง"....ค่าล้น
สีม่วงแดง.............ใบอ่อน
ดีทั้งต้น................กล่าวเลย

๏ "เตย"พุ่มเตี้ย.....ใบมัน
หอมโดยพันธุ์.......กลิ่นคุ้น
ลดความดัน..........สดชื่น
ต้มทำวุ้น..............อร่อยดี

๏ เย็นดั่งเนื้อ........นวลใย
"ฟักเขียว"ไทย......ผัดต้ม
ลดธาตุไฟ............ประโยชน์ มากแฮ
แกล้มแกงส้ม........เพิ่มกาก พึงกิน ๚

-------------------------
ไล่อ่านบทร้อยกรองของตนเองที่เคยแต่งไว้ เจอเรื่องราวเกี่ยวกับใบบัวบก
นึกสนุกขอเพิ่มเป็นสมุนไพรเย็นพื้นบ้าน ๔ ชนิด แต่งเป็นโคลงห้าพัฒนามาฝากครับ
แต่งยากเหมือนกันนะ จำนวนคำจำกัด แถมยังบังคับเอก ๔ โท ๔ อีก

มาวิน
https://pantip.com/topic/40430479

@ พลันพร้อมร่ำ..นำเสนอ
เรา!ฉันเธอ..........มั่นสร้าง
เชิญผองเกลอ.....กานท์กลั่น
เอื้อนคำอ้าง.........เด่น"ดี"

@ ตาพี่น้อง.........มีผง
เห็นเจาะจง.........ชัดแจ้ง
ตาตนคง............ไม้ท่อน
ตั้งใจแกล้ง.........ไป่เห็น

มัทธิว 7:3
ทำไมท่านมองเห็น
ผงในตาพี่น้องของท่าน
แต่กลับมองไม่เห็น
ไม้ทั้งท่อน
ที่อยู่ในตาของท่าน?