โคลงสี่สุภาพ ๑ บทมี ๔ บาท
ทุก ๆ บาท ส่วนแรกกำหนดแน่ชัด ๕ คำ ส่วนหลัง ๒ คำ
เว้นแต่ บาทสี่ ที่ส่วนหลังมีสี่คำ (อย่าเขียน เว้นวรรค หาไม่จะสับสนกับ คำสร้อย)
(ที่บางท่าน เว้นวรรค อาจสับสน นั่นเป็น สร้อยของโคลงดั้น
โคลงดั้่น บาทสี่ ส่วนหลังมี ๒ คำครับ)

เพิ่มลดได้โดยใช้ คำลหุ ช่วย
(คำลหุ - คำที่ใช้สระเสียงสั้น ไม่มีตัวสะกด และพวกคำเดี่ยว : ก็ บ บ่ ธ ณ)


...."โคลงสี่"ส่วนแรกนั้น.........ห้าคำ
อย่าพลาดเร่งจดจำ...............แม่นไว้
สรรคัดจัดถ้อย นำ-...............เสนอกระจ่าง
ทุก"บาท" ความชัดไซร้..........ทราบซึ้งเป้าประสงค์

....ส่วนหลังคงมั่นไว้.............สองคำ
พินิจเพ่งจบลำนำ.................บาทนั้น
โคลงสี่ทุก"บาท"จำ..............ประเด็นบ่ง
บาทสี่มีเชิงชั้น....................สี่ถ้อยแนบเสนอ

*** ทราบซึ้ง กรุณาอย่าแก้ไขเป็น ซาบซึ้ง
ผู้ประพันธ์เจตนาให้หมายถึง ทราบ"รับรู้ รู้สึก" แล้ว"ซึ้ง"

ซึ้ง ว. รู้สึกเอิบอาบซาบซ่านแผ่ไปทั่วร่างกายและจิตใจ เช่น ภาพนี้มองดูซึ้ง ฟังเขาพูดแล้วรู้สึกซึ้งมาก.
ซาบซึ้ง ว. อาการที่รู้สึกจับใจอย่างลึกซึ้ง อาการที่รู้สึกปีติปลาบปลื้ม.

....ผังโคลงบอกบ่งใช้.........ชัดเจน
โทสี่เอกเจ็ดเกณฑ์.............ว่าไว้
ตรึงตำแหน่งบ เบน.............บ เบี่ยง
พึงเพ่งจำจารให้...........................อย่าได้ผิดผัง

๏ เสียงลือเสียงเล่าอ้าง    อันใด   พี่เอย
เสียงย่อมยอยศใคร        ทั่วหล้า
สองเขือพี่หลับใหล         ลืมตื่น   ฤๅพี่
สองพี่คิดเองอ้า             อย่าได้ถามเผือ ๚ะ

ลิลิตพระลอ
----------

๏ นิพนธ์กลกล่าวไว้        เป็นฉบับ
พึงเพ่งตามบังคับ           ถี่ถ้วน
เอกโทท่านลำดับ         โดยที่   สถิตนา
ทุกทั่วลักษณะล้วน         เล่ห์นี้คือโคลง ๚ะ

จินดามณี ฉบับหลวงวงศาธิราชสนิท
-----------

๏ จากมามาลิ่วล้ำ        ลำบาง
บางยี่เรือราพลาง         พี่พร้อง
เรือแผงช่วยพานาง       เมียงม่าน มานา
บางบ่รับคำคล้อง         คล่าวน้ำตาคลอ ๚ะ

นิราศนรินทร์
-----------

โคลง ๓ บทนี้ใช้คำเอก 7 โท 4 และที่เหลือเป็นคำสุภาพทั้งหมด
จึงเป็นแม่แบบสำหรับการแต่งโคลงสี่สุภาพได้เป็นอย่างดี

จาก http://th.wikipedia.org/wiki/

....ขอถามความผู้เฒ่า..........เหล่าซือ
สลับที่โทเอกคือ..................คู่ต้น
ปรับตำแหน่งผิดหรือ.............ถือว่า...ถูกเฮย
คิดใคร่ขัดครูค้น..................ไขว่คว้าหาเฉลย

แล้วถ้าผมสลับตำแหน่ง    โท เอก  ตรง บรรทัดที่ 2 หรือ 4 ละครับ จะผิดหรือถูก

"ความคิดต่าง" http://pantip.com/topic/33299392
=====

โคลงมีกฎเกณฑ์ ว่า

- คำที่ ๔ ที่ ๕ วรรคแรก ของบาทที่ ๑ ของบท สลับ รูปเอก โท เป็น โท เอก ได้ (กรณีแต่ง บทเดียว)

แต่ในการแต่งหลายๆ บท บทแรกต้อง เอก โท เท่านั้น
(ในการประกวด และเป็นเฉพาะกรรมการบางท่านครับ)

ส่วนบทถัดไป  คำที่ ๔ ที่ ๕ วรรคแรก บาทที่ ๑ ของบท สลับรูป เอก โท กันได้

๏ เอกโทเปลี่ยนผลัดได้  โดยประสงค์
แห่งที่ห้าควรคง  บทต้น
บทอื่นอาจบ่ปลง  แปลงแบบ นาพ่อ
เฉภาะแต่บทหนึ่งพ้น  กว่านั้นฤๅมี ๚ะ

จินดามณี ฉบับพระโหราธิบดี

แล้วถ้าผมสลับตำแหน่ง    โท เอก  ตรง บรรทัดที่ 2 หรือ 4 ละครับ จะผิดหรือถูก
http://pantip.com/topic/33299392 คห.๑

สลับตำแหน่ง    โท เอก  ตรง บรรทัดที่ 2
*** ไม่เคยเห็นใคร สลับในบาท ๒ เลยครับ

สลับตำแหน่ง    โท เอก  ตรง บรรทัดที่ 4 ละครับ

....ใคร ใช่ญาติจากแคว้น......แดนไกล
ใคร ชุบจิตแจ่มใส................เมื่อเศร้า
ใคร ให้แห่งพักใจ................ยามตก...ต่ำเฮย
ใคร ร่างเหลือเพียงเถ้า..........เฝ้าร่ำอวยพร

** เคยอ่านพบใน "มติชน สุดสัปดาห์" (ลืมจดฉบับที่ มาครับ)
มีผู้เสนอให้เรียก การสลับตำแหน่ง เอกโท วรรคท้ายสุด เป็น โทเอก (เฝ้าร่ำ)
ให้ชื่อว่า "โคลงสี่โสภา"  
ผู้เขียนได้อธิบายเหตุผล(ยาว ๆ ฟังดูดี)ว่า น่าถือเป็นโคลงอีกแบบหนึ่งได้
พบอีก ใน "มติชน สุดสัปดาห์" ๘-๑๔ มิถุนายน ๒๕๕๕ ฉบับที่ ๑๖๖๐ หน้า ๖

ชี้แจงเพิ่มเติม :
*** ต้องเข้าใจในเบื้องต้นว่า
ร้อยกรอง เริ่มต้นจาก การฟังไพเราะ เป็นสำคัญ
การขับทำนองเสนาะ จึงเป็นที่มาในการวาง กฎเกณฑ์
การกำหนด ตำแหน่งส่ง-รับสัมผัส ตำแหน่งเอกเจ็ดโทสี่
แต่ความเข้มงวด เกณฑ์ซับซ้อน เพิ่งมีในระยะหลังที่เริ่มมีการจัดประลองแข่งขันกัน

* เติมแต่งอีกนิดล้ำ...............เลิศเลอ
สัมผัสอักษรเสนอ..................น่ารู้
ทุกบาทระหว่างวรรคเจอ.........แจ่มจรัส
วางว่าไว้เผื่อผู้.....................ผุดสร้างสรรค์ฝัน

@ อันร้อยกรองร่ายร้อง...ปองสบาย
"สัมผัสสระ"หวังขยาย.....ข่ายรู้
ปัญญาสว่างพึงหมาย......ฉายกระจ่าง
ทุกบาทมอบทุกผู้...........สู่พ้นทุกข์ถม


=====
ตัวอย่าง
http://www.klonthaiclub.com/index.php?topic=20515.msg177106#msg177106

....ใจปลิวเธอยั่วยิ้ม.......ยวนใจ
ผิวผ่องดังยองใย...........เยี่ยมหน้า
เสียดายอยู่แสนไกล.......เกินกล่าว
ขออย่าติมัวช้า..............ใช่แกล้งเมินเฉย

                                   ดาว อาชาไนย  26 กันยายน 2012
#294
---------------------------

       คิดถึงโคลงค่ำเช้า          ชื่นไฉน
จังหวะอันลื่นไหล                  หลั่งซึ้ง
สารเสนาะซ่านหทัย               ทอสุข
อบอุ่นจากก้นบึ้ง                   เบิกหล้าเรืองอรุณ ฯ

                                           กามนิต, ๒๗ ก.ย.๕๕
ตอบ #297

ขอขอบคุณครับ

ใครลิขิต

...องค์พระเจ้าฤทธิพ้น..........พรรณนา
มิทรงเอ่ยตรัสพระวาจา..........จาบจ้วง
ฤๅทรงลิขิตชี้ชะตา...............ตก-รุ่ง
จริง!จึ่งเจ้าสิเล่ห์ล้วง............รุกล้างล้มกระดาน

ขอขอบคุณ คุณ"พี่ดอกแก้ว" ที่จุดประเด็นครับ

จาบจ้วง ก. หยิบฉวย, ล่วงเกิน, ล่วงเกินด้วยถ้อยคำที่ไม่ควรจะกล่าว.

สังเกต : ประสงค์ให้อ่าน ฤทธิ ว่า ริด-ทิ ครับ

....สิ่งใดให้แปดเปื้อน........เปรอะคน
ใช่สิ่งรอบล้อมดล..............ด่างพร้อย
แท้ชั่วซ่อนซ้อนกล............เกิดก่อ
จากจิตความคิดร้อย...........เล่ห์ลิ้นตัณหา

....ราคะโลภโอ่อ้าง...........อวดตน
อัปลักษณ์พิการพิกล........กลบสิ้น
เสาะแสวงสิ่งเปรอปรน......ปวงกิเลส
ดีชั่วเพียงพลิกลิ้น.............ฤทธิ์ร้ายชิวหา

Mark 7:14-16

14 After He called the crowd to Him again, He began saying to them,
"Listen to Me, all of you, and understand:
15 there is nothing outside the man which can defile him if it goes into him;
but the things which proceed out of the man are what defile the man.
16 "If anyone has ears to hear, let him hear."…

สินธุเพียงมิ่งหล้า       เมืองเรา ก่อนเฮย
เฉกเช่นตำนานเนา      เล่าไว้
สายธารแต่ยังเยาว์      โรยร่วง แล้วนา
คืนค่ำอารยะไซร้      เสื่อมแล้วแดนสรวง

สิริวตี


เนา= อยู่

....ดุจอาทิตย์รุ่งแจ้ง...............แสงงาม
พลังสว่างชูชีพวาม..................อร่ามกล้า
เดือนดาวเด่นประดับยาม...........เย็นค่ำ
แสงส่องเชิญชวนท้า................ท่องหล้าดับเข็ญ

....เป็นลมโหมกระหน่ำร้าย.........เลวทราม
บปล่อยคอยคุกคาม..................ขุ่นแค้น
ฝนเสริมส่งชีพงาม...................วามทั่ว
กระทำผ่านกาลนาน แม้น..........ไม่ได้ใครชม

โคลง ๒ บทนี้ ผมตั้งใจแต่งให้มี
๑) เอก ๗ โท ๔ ตามเกณฑ์
๒) มี สัมผัสสระ หรือ สัมผัสอักษร ระหว่างวรรค เพื่อเป็นแนวสำหรับผู้อยาก ลับสมอง
๓) ส่งสัมผัสระหว่างบท ซึ่งจะรับสัมผัสได้ที่วรรคแรกของบทถัดไป ในตำแหน่งคำที่ ๑ หรือ ๒ หรือ ๓
๔) คำท้ายสุดของบท แสดงทั้งแบบใช้ เสียงจัตวา ตามที่ว่ากันว่า ไพเราะ กับใช้ เสียงสามัญ ที่เกณฑ์ก็ยินยอมกัน

หวังเป็นประโยชน์บ้างนะครับ