หน้า  ๕๒


    ๏ ครั้นสิ้นเคราะห์เฉพาะหน้าที่ปรากฏ
ความกำสรดยังเห็นเป็นแก่นสาร
ซัดเซกายในแดนแสนกันดาร                                         
ทั้งล้มลุกคลุกคลานซมซานไป

     ๏ ต้องว้าเหว่เอกากลางป่าเปลี่ยว                               
เฝ้าแลเหลียวหาพระนลอยู่หนไหน
มีแต่เสียงสัตว์สำเนียงหริ่งเรไร                                                   
เหมือนเยาะเย้าเย้ยฤทัยให้ตรอมตรม
 
      ๏ ผ่านฝูงสัตว์ที่ลัดทางอยู่กลางป่า                             
พยัคฆาลิงค่างกวางสวยสม
หมู่นกกาถลาคอนร่อนเล่นลม                                             
ดั่งชวนชมพฤกษานานาพรรณ 

     ๏ ถ้ามากับภัสดาในคราสุข                                         
คงสนุกปานว่าวนาสวรรค์
แต่บัดนี้อกมีไฟบรรลัยกัลป์                                               
เศษสุขสันต์กลางฤทัยจึงไม่มี

     ๏ จิตประหวัดภัสดาหาสุดสิ้น                                       
ครั้งชีวินหวานคู่อยู่สุขี
“สัญญารักจักดำรงองค์บดี                                               
โอ้ป่านนี้มิเหลือแล้วเยื่อใย

     ๏ แต่ก่อนกาลถึงวันสยมพร                                       
หงส์ทองร่อนลงหาแล้วปราศรัย
เทิดแต่เกียรติแห่งองค์พระทรงชัย 
คำน้อยไม่ติต้องให้หมองมัว”                               

                                                                                                                   หน้า  ๕๓


      ๏ “ปักใจจงปลงมาเป็นข้าบาท                                     
ร้างนิราศให้อาดูรไยทูนหัว
น้องผิดพลั้งใดก็ขอแก้ตัว                                         
ร่ำเรียกผัวอยู่หนไหนไม่พาที

     ๏ มิตอบคำที่พร่ำหากว่าพันหน                                   
เกินทุกข์ทนใจเสียแล้วเมียพี่
รอยข่วนตำช้ำสิ้นทั้งอินทรีย์                                         
คลุกธุลีเปื้อนโคลนจนเกรอะกรัง

     ๏ ผ้าพอปิดกายามาขาดวิ่น                                       
หากมีปิ่นบดียังมีหวัง
ตะโกนก้องร้องสุดเสียงเพียงลำพัง                                 
สุดจะยั้งชีวีแล้วพี่เอย”     

     ๏ ยิ่งนานวันเทวีวิปริต                                     
เมื่อใจคิดวจีมินิ่งเฉย
ไร้ผู้คอยตอบคำที่พร่ำเปรย                                               
เฝ้าเอื้อนเอ่ยพรรณนามาแดเดียว

     ๏ จิตห่วงใยใจกังวลถึงคนรัก                                     
ตนทุกข์หนักแท้แท้ยังแลเหลียว
ขึ้นแนวเนาเขาวงกฎที่คดเคี้ยว                                             
บุกป่าเปลี่ยวเรียกหาสวามี

                                                                                                             หน้า  ๕๔


     ๏ แลทั่วไพรไล่พฤกษ์มฤคร้าง
ถามรายทางสิ่งใดใกล้วิถี
มวลพฤกษาผาหินถิ่นนที                                             
องค์เทวีเพ้อรำพึงกึ่งวิกล

     ๏ “โอ้ว่าจอมคีรีที่สูงเยี่ยม                                       
เห็นเท่าเทียมเมฆาเวหาหน
วานช่วยจ้องมองมาหาพระนล                                   
พบทรงพลแจ้งด้วยช่วยข้าน้อย

   ๏ ชั่วชีวันมั่นไว้มิไกลจาก                                 
เมื่อพลัดพรากรักเศร้าสุดเหงาหงอย
เฝ้าชะแง้แลหาตั้งตาคอย                                             
หวนละห้อยร่ำหาพี่มาพบ

   ๏ ถามลำธารที่ขวางหนทางเอ๋ย                                 
สายน้ำเลยรินไหลไม่รู้จบ   
ห่วงหาไหมคราไกลหายในอรรณพ                                     
ว่าประสบเค็มขมหวานประการใด

     ๏ ศารทูลผ่านทางย่างเข้าหา                                 
ลืมชีวาตามติดจนชิดใกล้
เอ่ยถามทักพยัคฆาหาทรงชัย                                     
พบพระนลอยู่หนใดในป่านี้

     ๏ จอมอรัญพลันจ้องมองพินิจ                                   
คงมิคิดตอบความพระมเหสี
ชะรอยซึ้งถึงเดชะบารมี                                                   
ค่อยหลีกลี้เร้นร่างไปกลางดง   

                                                                                                                       หน้า  ๕๕


     ๏ แล้วล่วงถึงซึ่งวนาแนวป่าทิพย์
แลละลิบงามล้วนชวนลุ่มหลง
ยอดสิงขรตระอรสู่สุริยง                                         
สุรีย์รงค์พราวพริบระยิบระยับ

     ๏ เห็นนานาโลหะชาติประหลาดล้ำ
ดุจเทพทำศิลป์สวรรค์สรรประดับ
แสงหินสีมณีรัตน์จรัสวับ                                       
ซ้อนสลับเพชรแก้วเพริศแพร้วพราย

     ๏ คณานับสรรพสัตว์จตุบาท                                       
สิงหราช คชสารผ่านผันผาย
มวลหมู หมี เก้ง กวาง เยื้องย่างกราย                                         
เชื่องช้าท่าสบายสำอางองค์

     ๏ ทวิชชาติเช่นวิหกผกเวหา                                             
ยูงไก่ฟ้ารำแพนหางคู่นางหงส์
มากพฤกษาโศภินรูปศิลป์ทรง                                           
พื้นลานดงเตียนโล่งปลอดโปร่งดี

     ๏ มะลิวัลย์กรรณิกาหอมระรื่น                                     
แลดาษดื่นกลีบร้างพื้นพร่างสี
มวลผลไม้หลายหลากเห็นมากมี                                         
วนาลีดั่งดลด้วยมนตรา

                                                                                                                   หน้า  ๕๖


      ๏ แต่อารมณ์ทมยันตีมิชมชื่น                                           
ยังสะอื้นเพ้อพร่ำคร่ำครวญหา
เลือนสติพิไรร่ำพร่ำพรรณนา                                         
วอนเจ้าเขาเข้าป่าโปรดปรานี

      ๏ “ฟังข้านะจะแถลงแจงสาเหตุ                                     
จำจากเขตแรมร้างห่างกรุงศรี
ตัวข้าหรือคือวิธรรภ์กุมารี                                               
แห่งองค์ภีมราชจอมราชัน

     ๏ ราชบุตรท้าววีรเสนนิษัธราช                                     
นามพระนลภูวนาถครองเขตขัณฑ์
สยมพรร่วมชีวาแต่ครานั้น                                         
ชื่นชีวันกันมาสิบห้าปี

     ๏ เกิดภาวะพระหลงผิดติดสกา                                     
มิลืมหูลืมตาทิ้งหน้าที่
ละราชกิจบวงสรวงปวงพลี                                               
ดวงฤดีมุ่งชนะการพนัน

      ๏ มีแต่เสียก็ยิ่งหมายได้คืนกลับ                                 
จนสิ้นทรัพย์หมดพระคลังยังมุ่งมั่น
วางฐานะกษัตริย์เสริมเป็นเดิมพัน                                         
ก็แพ้มันจนต้องออกนอกพารา

     ๏ ข้าจงรักภักดีมิมีหน่าย
ตามพระองค์จำนงหมายตายดาบหน้า
เหลือฝ้ายทอห่อกายนั้นร่วมกันมา                                     
ทรงเฉือนผ้าแบ่งปันแล้วผันจร

                                                                                                            หน้า  ๕๗
 

      ๏ ข้าเดินหลงดงแดนแสนอ้างว้าง                                       
ดุจลูกกวางพลัดแม่แต่วัยอ่อน
กราบเจ้าเขาเจ้าป่าพนาดร                                           
โปรดอาทรช่วยฉุดลากจากโลกันต์

     ๏ เผยวาจาเถิดพระนลอยู่หนไหน                                     
ข้านี้เหลืออาลัยใจโศกศัลย์
พรรณนาพร่ำร่ำพลางกลางอรัญ                                 
ไร้วาจามาประจันจำเดินเดียว

     ๏ ผ่านหลายป่าพนาลีฤดีหมอง                                         
ยังกู่ร้องก้องหาตาแลเหลียว
ทุกข์กายแย่ยังแพ้ในฤทัยเทียว                                         
ไล่เลาะเลี้ยวเนินพนัสซัดเซมา

     ๏ จนถึงป่าแหล่งดาบสทรงพรตเลิศ                                   
ศีลประเสริฐธรรมะอหิงสา
ครองเปลือกไม้ใส่หนังขลังสิทธา                                       
เหล่ามหาโยคีมีมากครัน

     ๏ ต้อนรับราชธิดาวณิพก                                             
ผู้มาตกยากอับแทบดับขันธ์
ต่างปลงอนิจจาฟ้าลงทัณฑ์                                             
กรรมหรือเวรใดนั้นบันดาลดล

                                                                                                                 หน้า ๕๘


     ๏ นางทมยันตีอภิวาท 
อยู่แทบบาทผู้ทรงศีลปิ่นกุศล
เกิดยินดีที่หว่างกลางกมล                                         
จักมีผลได้ถามหาสวามี

     ๏ คารวะคณะองค์ผู้ทรงพรต                                             
ตามแบบบทแห่งธิดามารศรี
วิสาสะกับเหล่าพระองค์มุนี                                           
แลโยคีอำนวยอวยพรชัย

     ๏ ถามไถ่นามความเป็นมาก่อนหน้านั้น                                   
การณ์สำคัญนำพามาไฉน
เหตุและผลต้นทางมาอย่างไร                                     
จงกล่าวให้มุนีกรรมยินทั่วกัน

     ๏ ครานั้นทมยันตีมีแถลง                                             
เค้าความแห่งพระนลรังสรรค์
แลดนูผู้จงรักภักดิ์ราชัน                                                   
ตั้งแต่วันที่ต้องพรากจากพารา

     ๏ “เชื่อพระองค์ทรงสัตย์แน่สนิท                             
มิมีผิดคำมั่นอันแน่นหนา
ด้วยเคยได้ประกาศเป็นสัจจา                                           
ไว้เมื่อคราวาระสยมพร

     ๏ จะภักดีนางเดียวจนชีพดับ                                     
หม่อมฉันรับคำมั่นปานสิงขร
เชื่อแน่แท้มิแปรผันหรือสั่นคลอน                                             
อย่างแน่นอนยืนยันมั่นฤทัย